Biekorf. Jaargang 70

Pachters van de grafelijke molens te Eeklo en te Kaprijke
(1372-1441)

Te Eeklo bezat de graaf van Vlaanderen de helft van de vier aldaar opgerichte molens: ‘de zuudmoelne oost, de zuudmoelne west, de hoghe moelne west en de oostmoelne oost’⁽³⁾. Te Kaprijke was hij eveneens in het bezit van de helft van twee molens: ‘de westmoelne en de moelne upt velt’⁽¹⁾.

De eerst gekende pachter van die zes molens is Jan Hoverghars die de achtentwintigste van de hooimaand 1372 de molens in pacht heeft genomen. Hij heeft een uitvoerige rekening gemaakt over de reparaties die hij tijdens zijn pachttermijn aan die molens heeft uitgevoerd⁽²⁾. Jan Hoverghars blijft niet lang pachter want in 1375 staat hij terecht voor moord op Jacab Utenhove, zoals blijkt uit de baljuwsrekeningen van de stad Aardenburg (3).

In 1382 verschijnt Joos De Moenc als pachter van de molens van Eeklo voor de som van 18 p. gr. per jaar. De molens van Kaprijke pacht hij samen met Willem Parisis in 1379 voor de som van 42 p. par. per jaar. In de grafelijke rekening van 1382 noteert men dat Joos De Moenc nog 12 p. gr. achterstallige pacht moet betalen voor de molens van Eeklo, en voor de molens van Kaprijke staat hij samen met Willem Parisis nog voor 38 p. 10 s. in het krijt bij de grafelijke schatkist⁽³⁾. Waarschijnlijk hebben ze dit achterstel nooit meer betaald want in de rekeningen van 1383, 1384 en 1385 blijven die achterstallige sommen onveranderlijk. We mogen aannemen

(3) Zie mijn talrijke opmerkingen daarover in Biekorf, o.m. 1966, 143

(1) Algemeen Rijksarchief Brussel. Rolrekeningen nr. 2069.

(2) Die rekening werd gepubliceerd in Appeltjes van het Meetjesland nr. XVIII (1967) p. 229-233.

(3) L. Stockman, De grafelijke molens te Eeklo, Kaprijke en Waarschoot (1357-1456) in Appeltjes van het Meetjesland nr. XVIII (1967) p. 221.

[p. 269]

dat de molens in Eeklo en Kaprijke reeds in 1382 plat gebrand waren door de Gentenaars, want in 1378 ontstond er een zesjarige oorlog tussen Lodewijk van Male en de Gentenaars naar aanleiding van de zaak van de Brugse Zuidleie⁽⁴⁾.

In 1387 laat Filips van Bourgondië een molen van Sluis, die afgebroken diende te worden voor het bouwen van een versterkt kasteel, naar Eeklo overbrengen⁽⁵⁾. Over de wederopbouw van de andere molens te Kaprijke en te Eeklo bezitten we echter geen inlichtingen.

Pas in 1421 vernemen we dat Pieter van Westvoorde de helft van de molens, dus het grafelijk deel, in pacht heeft voor 6 p. gr. per jaar vanaf 8 April 1419. Hij moet elk jaar een vaste som van 10 s. gr. besteden aan het onderhoud van de molens en bovendien zijn alle reparaties die meer dan 5 d. gr. kosten te zijnen laste⁽⁶⁾.

De volgende bekende pachters van de molens van Eeklo zijn Jan Fierins en meester Amplonis Craye die op 12 November 1440 de molens van Eeklo pachten voor een termijn van zes jaar. Het eerste jaar betalen ze 6 p. 10 s. gr. en de vijf andere jaren 9 p. gr. als pachtsom⁽⁷⁾. Meester Amplonis Craye en zijn echtgenote Margriete Cupins verkopen in 1442 hun ‘gherechte heeltsceede’ van twee molens te Eeklo aan de hertog van Bourgondië voor 100 p. gr. vl.⁽⁸⁾. Ze bezaten dus blijkbaar de andere helft van de molens te Eeklo zodat het zeer begrijpelijk is dat meester Amplonis Craye als pachter optreedt van de andere helft.

We treffen hier slechts twee molens meer aan te Eeklo: ‘deene muelne staende oost ende dandre west binnen de vors. stede ende vrijhede van Eecloo’. Ook in de Eeklose stadsrekeningen komen rond 1450 slechts een westmolen en een oostmolen voor, zodat het waarschijnlijk is dat er in die periode niet meer dan twee molens binnen Eeklo stonden⁽⁹⁾.

Door die verkoop had de hertog van Bourgondië de twee molens van Eeklo in volle bezit gekregen. Het is dan ook wel eigenaardig dat we in de rekeningen van na 1441 geen spoor meer gevonden hebben van de molens van Eeklo.

Luk Stockman

(4) ARA RK nr. 7803 f^o 27 v^o.

(5) P. Rogghé, De politiek van graaf Lodewijk van Male, het Gents verzet en de Brugse Zuidleie, in Appeltjes van het Meetjesland, nr. XV (1965) p. 417-426.

(6) ARA RR nr. 2071.

(7) ARA RK nr. 7807 f^o 64 r^o.

(8) ARA Trésor de Flandre, reeks I nr. 1240.

(9) ARA RK nr. 34389 f^o 6 r^o.