Biekorf. Jaargang 70

[p. 241]

Het ‘Huizeken van Maastricht’ in de watertornooien op de Leie te Gent
1497-1559

Op het grote schuttersfeest te Gent ingericht in 1497, waren onder de talrijk opgekomen gilden ook de schutters van Maastricht van de partij. Ze vormen een uitblinkende groep van 72 ruiters in ‘groene abijten ende rode hoeden’, met eigen trompetters en klaroeners en met eigen nar. Hun intrede was zo schitterend dat prins Filips, die het schietspel bijwoonde, die van Maastricht deed ‘tweewaerf intreden’.

De grote gilden zorgden ook voor verlustiging gedurende de dagen van de wedstrijd. Maastricht heeft in 1497 een sportief en vermakelijk nummer uitgehaald dat jarenlang in Gent is blijven voortleven. Een ooggetuige van de feestelijkheden in 1497 schreef het volgende over dat nieuw spel dat gespeeld werd - een soort mastklimmen - op het water aan de Koornlei.

‘Item dient voort ghenoteert hoe dye van Maestricht wesende int voorseide schietspel, veel eerbaerheden toogheden ende oock vele genouchten. Ende sonderlinge so rechten si eenen mast in een schip liggende in dye schelde, ende up dien mast was ghetemmert een casteel, ende si daden een gebot doen, so wie dat casteel beclemmen ende ghewinnen conste hy soude daer mede winnen hondert goude guldenen, huyten welcken datter vele fraeye ghesellen van schippers ende andere naer clommen, maer also saen als si die hant vast hadden aen teasteel om dat te beclemmene, so wort dat casteel so seere draeyende, dat si mits dien gheworpen worden in die schelde, ende swommen huyte ten besten dat si consten. So dat tvoorseide casteel van nyemant ghewonnen en was, meer dan van haerlieder sot die si mede brochten om haerlieder ghenouchte’. (Excellente Cronike, f. 291^v).

Uit de rekening van dit schietspel blijkt dat een zekere Lieven van Pottelsberghe bij laste van schepenen geld had uitgegeven ‘om appelen ende eyeren, die gheworpen waren naer die van Maestricht, als sy beclommen thuusekin in de Leye’. (De Potter, Gent II 181).

Bij de intrede van de Habsburgse prinsessen in 1556 werd ook een watertornooi ingericht ‘inde Cooreleye’ en het suksesnummer van 1497 was in het programma opgenomen. Jan van den Vivere heeft het feit in zijn Chronycke van Gent (ed. De Potter, 197-198) opgetekend:

‘Ende alsdoen wasser ooc ghestelt een drayende huuseken, op eenen mast uuyt den watere, dwelck moest beclommen

[p. 242]

zijn om prijs, ende dit hiet: thusekin van Maestricht, om dat die van Maestricht zulc eene hier stelden int schietspel vanden cruysboghe int jaer 1497. Ende daer clommen inne dry personnen, den eenen ghenaemt Frans Clemme; ende alle dandere wierden ghedrayt ende van boven neder gheslingert inde Leye, dwelc gruwelic om siene was hoe sij daeran hinghen’.

Drie jaar later werd te Gent het 23e en laatste Kapittel van het Gulden Vlies gehouden. Wijken en gebuurten namen deel aan de viering, vooral aan het gebruikelijke steekspel te water aan de Koornlei. Uit de stadsrekening blijkt dat de ‘ghebueren vander Vrindaghmaerct ende de ghebueren vander Auderburch’ de prijs behaalden voor ‘tbeklimmen van thuusekin’ dat ook ‘huusekin van fortuune’ genoemd wordt. (De Potter, Gent V 448).

In het watertornooi van 1527, gehouden bij gelegenheid van de intrede van Margareta van Oostenrijk, wordt geen ‘husekin van Maastricht’ vermeld. Na 1559 hebben de troebelen en de krijgshandelingen het volksleven verlamd. De watertornooien ofte ‘spelen op de Leie’ komen echter weer in voege in de volgende eeuw: te Gent verschijnen ze weer in de kroniek in 1657 en 1664, te Kortrijk in 1642 (eveneens op de Leie). De spelers zijn schippers. Uit hun boten ‘steken’ ze horizontaal tegen elkaar, van een staande mast en prijsklimming te water naar een kasteel ofte ‘husekin’ wordt geen gewag meer gemaakt.

A. Viaene