Biekorf. Jaargang 70

[p. 174]

Duiventorens in West-Vlaanderen

De duiventoren van Zuienkerke

Het gejaagde wegverkeer schiet achteloos voorbij het Oosthof te Zuienkerke. Schuw weggedoken achter een lange haag mijmeren oude gebouwen in een stille doch grootse eenzaamheid. Op een honderdtal meter van de aloud bekende herberg ‘De Katterogghe’, links richting Blankenberge, glijdt schuchter een aardeweg doorheen grasland naar het boerenerf. Een grootse bakstenen poort wier silhouet in het water van een stuk walgracht weerspiegeld wordt, houdt de aarzelende voetstap tegen. Doch een scheef hangend open hekkentje wenkt. Dààr ligt een erf als een esplanade, gedeeltelijk omsloten door met steunberen versterkte langgerekte stallingen. Tussen de gebouwen door gluurt een ijzeren hekken dat de toegang tot het erf vanaf de Dullemolenstraat afsluit.

Links, waar eens eenden op de walgracht ronddibberden, gluren vriendelijk gegordijnde vensters van het woonhuis. Verrassend in zijn eenzaamheid heuvelt achter het woonhuis de omwalde mote. En toch straalt nog fierheid uit de ruïnen van het middeleeuws herenhuis die uit de walgracht oprijzen. Karel de Flou in zijn Woordenboek der Toponymie, memoreert de oude glorie van het Oosthof: ‘Sacellum castri nuncupati toosthof sub parochia de Zuwenkerke’.

Een legende van een onderaardse gang naar Ter Doest waart rond de mote...

Midden het erf, met vergetelheid als gezel, torent een oud en vergrijsd duiventorentje.

Vanuit een vierkant grondvlak van 3.40 m bij 3.40 m schieten de hoeken van het bouwwerk schuin naar het zadeldak toe. Het is opvallend hoe stoer de kleine duiventoren zich verheft: de bazis breed en gestuikt, de slanke romp versmallende naar boven toe: als een boer wijdbeens in de aarde geplant, weer en wind trotserend.

Opgebouwd uit bruinrode baksteen van het formaat 20 cm × 10 × 4,5 en 19,5 cm × 8,5 × 4, vertoont de romp nog sporen van vroegere bepleistering met kalkmortel. De oost- en westelijke zijgevels, 76 lagen baksteen hoog (ongeveer 4 m h) schragen een simpel zadeldak, waarvan de zwarte ronde pannen los over de gevels hangen.

De zuidelijke en noordelijke topgevels reiken 33 lagen bak stenen hoger. In het midden van de noordgevel verleent een deur van 0,82 m × 1,54 toegang tot het bakstenen gelijkvloers Het luikje in de deur wijst naar een kippenhok.

Op 50 cm van deze toegang doorbreekt een opening van 0,80 × 0,64 de gevel: de toegang tot de duivenzolder.

In het midden van de topgevel vormen 2 × 3 boven elkaar

[p. 175]

Zuienkerke
De duiventoren van het Oosthof

Onder: De nesten tegen de binnenmuren

[p. 176]

uitgespaarde openingen van 1 baksteen streks breed en 3 bakstenen kops hoog de vlieggaten.

Alle openingen in de zuidgevel werden toegemetst: de vlieggaten en een vensterraam van 20 cm bij 40 op het gelijkvloers dat zich op 1,65 m h van de vloer bevond.

In de oostgevel stak vroeger een opening van 23,5 cm bij 23,5 cm op 2,15 m van de grond, doch later toegemetst.

Alhoewel de eigenlijke duivenzolder op 1,80 m van de vloer gestoken werd vinden we reeds op 74 cm van de grond de eerste duivennesten. Deze nesten van een eenvoudig type, werden tot op de hoogte van de vlieggaten tegen de opgaande binnenmuren aangemetst Het bovenvlak van de hoogste nesten vormt aan noord- en zuidkant met een erneven liggende balk, die oost- en westgevel verbindt, een soort platform, de binnenste pier. Zie foto. We tellen per muurvlak een 140-tal nesten. De broedplaatsen zijn vierkante holten: 31,5 cm diep, 17 cm breed en 17 cm hoog.

Deze duiventoren is van een veel voorkomend type in de Polderstreek.

De duiventoren van Damme

Op de linkeroever van de Damse Vaart, ter hoogte van de draaibrug, door een lange en hoge witgekalkte en met pik afgezoomde omheiningsmuur verstopt, torent op de binnenkoer van de St.-Kristoffelhoeve een lieflijk gebouwtje. Het eigenaardig duiventorentje met bazis van 2,40 m × 2,75 werd opgetrokken uit rode en ijzerbruine bakstenen van het formaat: 20 cm × 4,7 × 10 en 21 × 6 × 10. Dit duivenverblijf moet er reeds gestaan hebben vóór dat de erneven liggende loodsen kwamen: toren en wagenloods zijn net van elkaar gescheiden; er is geen enkele onderlinge verbinding tussen de afzonderlijke muren.

Het hoofdgebouw, in de 16e eeuw reeds genoemd: St.-Kristoffel, werd rond het midden van de 18e eeuw het woonhuis van de Proost van het Kapittel van de O.L.Vr.-kerk te Brugge. De loodsen dateren uit dezelfde tijd. Het geheel werd tot ‘Casteelgoet de Proostdye’ gedoopt.

De 3,80 hoge zijgevels van het duivenverblijf schragen een eenvoudig zadeldak waarvan de ronde pannen los over de zijgevels hangen. De 5,50 m hoge zuidelijke topgevel is niet doorbroken door openingen in tegenstelling tot de noordelijke topgevel.

Hier zijn de vensters symmetrisch ten opzichte van de in het midden van de gevel aangebrachte deuropeningen.

Een deurgat van 1,70 m × 0,71 verleent toegang tot het gelijkvloers. Op 1,10 m hoogte werden weerszijden van deze

[p. 177]

opening twee raampjes van 39 cm × 55 cm gestoken en afgesloten door een houten grillage. Op 2,05 m hoogte klimt men over een houten deurdorpel van 0,91 × 0,03 door een deuropening van 1,52 m × 0,73 het eigenlijk duivenverblijf binnen. Deze toegang is geflankeerd door twee als vlieggaten fungerende openingen van 39 cm bij 50 cm h. Een soort houten konsolen werden hier aangebracht, dienend als valplank.

Een vreemd element vormt een driehoekig venstertje in de topgevel.

Damme
De duiventoren op het St.-Kristoffelhof

Het duivenverblijf bezit geen bakstenen nesten.

In de oostelijke zijgevel doorbrak een opening van 40 cm bij 30 het muurvlak doch deze werd later toegemetst.

Gracieus in zijn witte eenvoud, behoort dit duiventorentje tot een der best bewaarde in zijn soort uit de Polderstreek.

r. crois