Biekorf. Jaargang 68

[p. 230]

Monksje de Zokee
Vervolg van blz. 152
Djentelman en leergast

Enige jaren later legde mijnhere Desiree dat stille te Male en de stallingen aldaar werden verpacht aan een Brusselse peerdeliefhebber, Frans Gillis, die na Pier van de Moere op 't Stadhuis kwam wonen. Maar zeg mens, om koersepeerden t'houden moet ge ze thope hebben en meer of warm d'er inzitten. Wat kost dat maar dan? Verzorging van peerden, en pacht, en onderhoud van boksen? 'k zeg maar dadde. Gillis hield vier fateurepeerden en acht koersepeerden. Feliks, de zoon van Romme van de Bok, hielp de meestergast Odo, ook Brusselaar; zijn zokees, meest Engelsmans, enterneerden zich op 't Krakkeveld. Maar lijk of dat te voorzien was, Gillis kost het ook niet houden en hij heeft hem te langen laatste glad geruïneerd aan die kostelijke peerdeliefhebberij. Al dat me dunkt moet dat nog achter 't jaar 1905 geweest zijn. Maar de grote jaarlijkse koersen op Maleveld waren dan al te niete gegaan.

Ondertussen was mijnhere Desiree komen wonen aan de Doornhut op dat kasteeltje van Borms langs de Brieversweg, lijk of ik zei. Hij liet daar innewaarts zes nieuwe boksen timmeren en middelerwijle stonden zijn peerden op de plaatse te Sint-Kruis: twee in de boksen nevens Hostens, en de reste in 't Gildenhuis waar dat de schietperse stond. Je moet weten dat mijnhere hoofdman was van de schuttersgilde en van veel andere sosseteiten:de boldersmaatschappij ‘de Vredemannen’, de ruitersmaatschappij van de ringsteking en wat weet ik al. Ja maar dat was een echte trouwe volksvriend en goed gezien op de parochie, geen van meer, je mocht daar nog een keer entwat aan vragen, simpel weg. En met dat hij niet groot was van gestalte - hij monteerde als djentelman in de stiepel tjees - zouden sommigen nog vertrouwelijk gezegd hebben: ‘'k ga het eerst een keer vragen aan mijnhere Diestje’.

Kijk als mijnhere zijn jubilee vierde stond heel de parochie op stoom, al de kinders werden met koeken getrakteerd zowel in de zondagschool als in de leerschool. Rond die tijd was ik eerstekommunie-oude en 'k woonde al bij mijnhere als loopjongen van zijn koetsier-tafelknecht, Jantje Lanschoot. Mijnhere was seffens geware geworden dat ik ongeletterd was: ‘Nee, neen, zo niet Monk’, keef hij met een opgestoken vinger, ‘ge kunt gij nooit licence krijgen, gij moet uw naam kunnen schrijven en kunnen lezen’. En alzo kwam ik in de zondagschool terecht. Gedwongen als ik was, raapte ik alles nu beter op, leerde lezen en schrijven, en als ik fatsoenlijk mijn naam

[p. 231]

kost zetten kreeg ik van mijnhere een half franksje als beloning, en dat was dan veel voor een jongen.

Mijnhere kweekte nu weer aan met zijn twee baaide merries en ging naar den hengst van Verstraete. Er was veel over en weer geloop op 't kasteeltje, en stilletjes aan werd ik dat leventje midden peerden en peerdeliefhebbers op bezoek gewoon en 't was: ‘Jongen goed voor 't peerd zorgen’ of ‘Blijf wat bij de fateur’. Binnen bespraken ze de koersen, tikten een keer santee en dronken eentje. Bij 't buitenstappen tastten en schartten ze een beetje in hunder zilee en de mildigste duwden 'n half franksje in mijn hand.

Ik moest ook voor de witgrauwe ponnee zorgen. Hij liep in een schoon rood geschilderd biezen fateurtje met volle banden en paraplustaan langs achter. Jan de koetsier, die vier jaar lang bij de lansiers gediend had, spande Tommie, de ponnee, in om mijnhere naar de koers te Oostende te voeren. Hij liep dat in twee uren. Gewoonlijk haalde hij de propertaris ook af aan de statie te Brugge en dat liep hij in een klein

‘Ecurie Verstraete’ vóór 1912 te St.-Kruis
Monksje (links)

kwartiertje. In stille avonden hoorde ik de zweep kletsen van aan de Kruispoort, want de ponnee wilde alle gerij voorbijsteken en Jan, een fijne koetsier, liet hem doen. Ik wachtte op mijn eentje in de remiese, warm in mijn strooien polke gelegen onder de peerdesaarge totdat 't getrekje de wegel kwam opgereden. 'k Hielp de ponnee uitspannen en dan op een loopje naar huis, 't was maar een stap verre. 's Zondags nam de koetsier mij mee naar de vroegmesse van te vijven in Sint-Anne-

[p. 232]

kerke te Brugge, en stappen dat wij deden in die koele nuchtend, 'k bleusde erbij en 't was gezond. 's Voornoens hielp ik de peerden kuisen en alles onderhouden.

Wie dat er nog koersepeerden hield in 't omliggende? Ho, ik kan dat zo juiste niet zeggen. Alleszins een halfbloed peerd houden was in de mode vóór veertiene (wereldoorlog) en velen voerden treing met luukspeerden. De officieren van 't leger waren veelal eêlmans en bezaten naast hun kazernepeerd nog een halfbloed in eigendom voor jacht en springkoersen. Kapitein Albra van de lansiers dresseerde zijn peerd in Verstraetens weide midden opgelegde springbalken en houten muurtjes van verschillende hoogte. En zelfs madamtjes en dochters van rijke brouwers en hoge officiers, dat reed ook te peerde. G'hadt daar dan kasteelheren lijk Boezinge van Assebroek en Serklaes van Moerkerke. En alleszins Visaart van 't Bisschopskasteel hield koersepeerden, hij was al tamelijk oud als hij nog zijn vosde merrie Trompet bereed, want hij moest op een stoeltje staan om te monteren. Hij kweekte ook aan, en een kachtel van Trompet met Verstraetens zijn hengst heette ‘Tamboer battang’, met een Tee lijk zijn moeder. ‘'k Weet nog goed dat een kozijn van Visaart naar hier kwam uit de Walen met twee koersepeerden en een zokee omdat de pieste bij ons zachter lag in den achterwinter.

Ondertussen leerde ik stilletjesaan op de ponnee rijden. Eerst op 't haar schokken totdat ik er afviel en Jantje de koetsier vermoeilijkte het alsans, een beetje met een keer, om vaste in de benen te komen. Daarna op de zale, en eindelijk met stijgbeugels, om dan te leren opgeven en wippen als hij lichtjes draafde.

En 't koersepeerd, de volbloed monteren?... Ha! ja maar iefvrouw, dat is eerder gezeid of gedaan. Ge kent die spreuk hé? ‘Wie met een peerd uitrijdt zet met zijn meester uit’ en 'k heb het aan den lijve ondervonden op dat jong zot peerd. Op zekeren nuchtend zei mijnhere: ‘Kom jongen! monteren op Zieroding!’ Ho 'k bleef stakestijf staan... dat was voor mij een toer de fors leergast zijn en met moeite dertien jaar oud. De koetsier gaf mij een voetje en mijnhere 't signaal. God zal mij helpen, was mij dat wat te zeggen: ik hield al wat ik kost, maar de volbloed stak zijn kop tussen de benen en wiepelde er mij af en... hup! wup! Monksje tuimelde over zijn kop en lag daar in 't gars te tillebenen. 'k Meende weg te lopen... ‘Neen! neen! hier blijven! nog doen!’ riep mijnhere. Jantje tikte op mijn schou're, gaf weer een voetje en mijnhere vermaande seffens: ‘Niet lossen, niet lossen! vasthouden!’ Alzo moest ik, onder toezicht, elke dag een half ure in de maneze lopen. De koetsier stond in 't midden met de zweep: ‘Houd-je goed gesloten Monk!’ en 't peerd aan

[p. 233]

't vluchten in de korte draaien en ik beet op mijn tanden en 't zweet liep van mij, maar ik had die keer een goed punt.

Wa'blief? als ik nog gevallen heb? In 't begin bijkans ieder enternement. Maar een keer dat ik de situasie en 't peerd gewoon was mocht ik meerijden naar buiten. Ge gaat dat gauw verstaan, mijnhere was nu zelf enterneur-properteir of amateur geworden, lijk of ze dat zegden, hij had zelfs eerste prijs gewonnen met Peret die hij bereed, en ik mocht meerijden als apprantie-kompajong.

s Voornoens vertrokken we gewoonlijk uit de weide, op stap, langs de Minneweestrate voorbij de Doornhut rechte naar de Leegweg. Dan een hele ‘trot’ op een klein drafje tot aan de Pijpweg, weer op stap naar Vijvekapelle, omslaan en te vierklauwe galoperen of vluchten dat we zeggen tot aan 't Zwijnsgat op Sijsele. Om dan rustig langs de oude heerweg terug te keren naar 't Krakkeveld te Male waar de kleine koers en 't enterneerplein lag.

Ik vergat te zeggen dat hij dan weer een Engelse zokee, Snowie-Wittekop in dienst had. Wij leerden draven, vluchten en springen over de hagen. Toen, heel onverwachts wierd ik in een sprong eraf gesmeten en 't peerd liep 't veld af. Geluk van God, boer Huberts sloeg d'armen open om 't peerd tegen te houden en te vangen. ‘Wel jongen, lachte hij nog, was mij dat een smete! en ge waart lijk een vogel die omhoge vloog.’ Ik wreef over mijn zeer been en pruttelde tegen: ‘Neen, neen mijnhere 'k moet niet meer weten, 'k ben dat hagespringenspelletje beu’. Maar hij gaf vriendelijk een voetje en bofte: ‘Allee voyong' Monk, bon zokee te wege! Koeras jongen!’

Maar met dat al hebben djentelman en apprentie toch een keer aardig gevaren. We waren ons getweeën op weg naar Rijkevelde (Sijsele) om te oefenen in de Zokeedreve aldaar. Ik reed voren op 't jong peerd toen er almeteens een wit kieken kakelend over de strate schijverde. 't Peerd verschoot geweldig, sprong op zijds in de sparren en... ik haperde met mijn voeten en bleef liggen lijk een steen. Toen ik bekwam zat mijnhere bezorgd op de knieën in 't sparrebos en verbond mijn voet met een verse witte zakneusdoek. De twee volbloeds waren op de vlucht rechte naar hunder stal. Bekommerd vroeg hij: ‘veel zeer Monk?’ Ik kost geen voetje meer verzetten, maar hij sleurde mij op zijn rik tot aan 't Battekotje (bij de spooroverweg) van Wannes Kok en seffens reed hij met de geleende velo van Wannes om hulp naar 't kasteeltje.

Van zelfs had de koetsier hem dood verschoten als de twee peerden zonder ruiters thuis kwamen gedraafd en hij informeerde en wachtte gejaagd op wat er van komen zou. 't Was een hele verlichting en een pak van zijn herte als mijnhere kwam aangereden. Seffens werd de ponnee ingespannen om mij in

[p. 234]

't fateurtje naar ons koeipleksje te voeren en thuis te verzorgen. Moeder sloeg heur handen thope en schreemde: ‘Wel Here! mijnhere toch! 't jongetje ligt daar half dood en wit gelijk een ljik, 't is nu uit en amen met dat zokee leren, dat zegge 'k ik’. Maar vader, ook een peerdeleure, troostte: ‘Maar moeder toch stel je een beetje! dat is maar een keer per ongeluk, mijnhere Desiree gaat er wel goed voor zorgen; onze Monk is straf peerds en al de lichte kant, wat kan hij beter worden of zokee’.

Ik moest veertien dagen te bed blijven en mijn voet, die zwart en blauw uitsloeg, werd bestreken met een peerdezalve, een echte goede peerderemedie, wacht hoe heette dat weeral, ‘abrakasiong’ en viziekatoor tegen verstuikingen. Ik lag daar hoog in de kussens door 't venster te kijken en werd aantijden bekutteld van moeder en mijnhere, hij bracht mij zelfs rijpe druiven uit zijn serre. Toen ik nu weer wel en goed te bene was zei hij: ‘Monk wij verwisselen van peerd, gij neemt Peret, zij is ouder en braver en ik Zieroding monteren’.

Zo gezeid zo gedaan, en dat ging eerste klasse maar... enige tijd nadien, 't was er lijk omme gedaan, wij reden die keer langs de wegel van 't kasteel naar buiten en daar zie: Frieda de hond baste en sprong van blijdschap naar zijn meester toe... 't jong peerd smeet zijn gat op en... mijnhere viel lijk een zak tegen 't hondekot. De trouwe Frieda daar rond aan 't draaien en vriendelijk lekken rechts en links over zijn meesters aangezicht, allee presies lijk op een schilderijtje. De koetsier trok het hem seffens ter herte: ‘Is 't erg mijnhere?’ ‘O! neen, neen, wat pijn in de zijde!’ zei hij nog over dat 't ging. Maar de peerdeliefhebberij kreeg weer de bovenhand en ik kreeg nieuwe orders: ‘Luister Monk, ik word ouder, 't gaat niet meer, maar Koezing Rimmon verlaat 't leger, hij zal met u meerijden’. Daarop kocht hij een ander peerd in de koers te Oostende en Koezing monteerde als djentleman properteir, zoals mijnhere Desiree het gedaan had.

Wat voor een verschil dat er daarin bestaat? Ge gaat dat seffens verstaan iefvrouw: de echte zokee is gedrild gedurende vier jaar of meer onder toezicht en dwang, en kan van zelfs veel beter monteren en bovendien krijgt hij 't beste peerd; maar de prijs die hij loopt is voor de baas. Ja 't, vanzelfs lopen er andere zokees tussen, maar dat is maar ‘enternement’ en om den hoop te vullen.

Slot volgt

m. cafmeyer