Biekorf. Jaargang 55

Mengelmaren

Volksgebruik van Kerstavond tot Dertiendag.

Door de Kon. Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde was een prijsvraag voor 1954 uitgeschreven over de ‘Folklore van het Joeltijdperk in een Vlaams gewest.’

De bekroning is gevallen op H. Stalpaert, medewerker van Biekorf en lid van 't Berek, de man van 't Beertje der Westvlaamse Folkloristen, en van Volksvertelling en Toverij

[p. 199]

t'onzent en veel andere goe' dingen uit onze Volkskunde, tegenwoordige en toekomende. Hartelijk proficiat! En ziehier een bondig overzicht van de inhoud. Het ingezonden handschrift is uitvoerig: met bijlagen, tafels en indices telt het 350 bladzijden, de overvloedige en oorspronkelijke illustratie niet medegerekend. De titel luidt: ‘Van Kerstavond tot Dertiendag, een studie van de volksgebruiken in het Brugse en in Westelijk Vlaanderen.’ Frans-Vlaanderen is dus niet uitgesloten. De drie delen van het werk behandelen:

1.	Kersttijd: De Missus-mis. Kerstspelen en kerstkribbe. Kerstliederen. Engeltje Gabriël. Bijgeloof en kerstklokken. Kerstboom. Onnozele Kinderendag.
2.	Nieuwjaar: Wensen en geschenken. De oude almanakken. Nieuwjaargebak. Liederen.
3.	Driekoningen: Dertienavondviering. Driekoningenbrieven. De Sterrezangers en hun repertorium. Feest van de Ezelpaus. Verzworen Maandag.

Als bijlagen volgen nog: een Catalogus van Kerst- en Sterreliederen en een van gedrukte Nieuwjaarswensen, en een inventaris van gebakijzers.

Dit overzicht brengt vanzelf de wens mede: dat de weelde van dit werk door een spoedige uitgave over West- en heel Vlaanderen kome.

B.

De Balans van de Wolstapel. Brugge 1764.

In 1764 bestond deze balans nog in het Tolhuis van St. Jans; zij was echter buiten gebruik. De inventaris van de octrooi-burelen (Alg. Rijksarchief Brussel, Conseil des Finances) vermeldt deze oude waag als volgt:

‘Une vielle balance avec sa feuille qui a servi cy devant pour peser les laines d'Espagne.’

De koperen gewichten, nog alle bewaard, waren de volgende: 5 gewichten van 112 pond; 1 van 56, 1 van 30 en 1 van 28 pond; twee van 12 pond; een gewicht van 80 en een van 93 pond.

Tot de inrichting behoorde nog ‘une cassette de bois nommée Bureau d'Espagne.’

In dezelfde Sint-Janswaag was er nog een andere balans met twee schalen en verschillende schaalgewichten, nl. 22 gewichten van 100 pond elk, en verder gewichten van 50, 30, 20, 12, 6, 4, 2, 1 pond, alle van koper.

Vergeleken bij de inventaris van de waag in 1481 (Gilliodts, Cart. Tonlieu i, 102) was de inboedel in 1764 zeer schraal geworden.

V.

[p. 200]

Rijden op een witte merrie.

t Gebeurde te Roeselare in 1716. Jan Van Steenkiste, bode van Roeselare op Ieper, werd door Jacoba Vliege, huisvrouw van Augustijn Gillis, uitgemaakt ‘dat hij reedt op eene witte merrie ende ces van goede soude gemaakt hebben...’

Jan Van Steenkiste richtte zich tot burgemeester en schepenen van Roeselare met verzoek om een attestatie dat hij zich nooit van ‘brieven van cessie miserable en heeft bedient’. De man beklaagt zich dat hij ‘allomme wort aensien voor cessiemaecker’ en vindt het geraadzaam een officieel stuk te kunnen voorleggen ‘om den achterclap te stutten van veele missejante tongen.’

De wetheren bezorgden hem dan ook het gevraagde document, waaruit blijkt dat Jan Van Steenkiste, fs. Guilliame, in 1761 sedert meer dan 40 jaar te Roeselare woonde. (Stadsarchief Roeselare, Boek 700, f. 26 v^o).

Uit deze tekst mag men afleiden dat ‘ces van goede maken’ d.i. bankroet maken, failliet maken, in de volksmond overgezet werd door de zegswijze: op een witte merrie rijden. Kent iemand de oorsprong van deze spreuk?

J.D.D.

Zantekoorn uit Beveren Roeselare

-	nen hoveerdige zot;
-	zulk nen herten here: hij weet niet langs waar hij open gaat;
-	staat hoge in doom;
-	hij ziet geen mensen staan: 't is van gert weg en laat hem deure;
-	hij kraakt af (kropt) van hoveerdij;
-	't is lijk 't Groot Hertogdom Luxemburg dat afkomt;
-	(iedereen is hem te min: hij trouwt dan ook niet): hij gaat er moeten een beddeke zaaien, eer hij entwie vindt die wel is;
-	nen blagaaimaker (blagaai = blaai);
-	nen spelmaker (hij heeft veel spel over hem);
-	't is alle ogen vol;
-	ze hangt het al aan haar lijf;
-	'n kateil (cfr. kateilberd);
-	'n pintaande.

P.J.