Biekorf. Jaargang 55

Pastoor Vanden Baviere

Voor vraagsteert K.B.; zie Biekorf, 1954, blz. 136.

Willem Joseph Vanden Baviere is geboren te Hondschote, den 3 Mei 1742. Hij was zoon van Frans Cornelis, huidevetter van stiel, die te Hondschote overleed; en van Catharina Philipinna Coorebyter, die stierf te Sint-Winoksberge. Hij studeerde te Douai, waar hij S.T.L. werd Hij kreeg de kruine en de mindere orden te Brugge, den 3 September 1761; werd subdiaken gewijd, den 22 September 1763; diaken, den 22 September 1764; priester, den 20 September 1766. Zijn titulus clericalis, geënregistreerd in 't bisdom Ieper, daags na zijn wijding tot subdiaken, staat ‘super medietate praedii... sub jurisdictione Hondiscotana.’ Hij wordt onderpastoor te Ledegem in Oogst 1767, pastoor te Terdegem, in Juni 1783. 't Is als pastoor te Terdegem dat hij gekozen werd tot afgevaardigde bij de Assemblée Constituante. Hij zetelde daar tot 't einde van 1789. ‘Complètement désabusé, il démissionne et reprend ses fonctions pastorales, le 6 janvier 1790.’ Hij verlaat zijn pastorie den 15 Juni 1791. Staat op de lijst van de Refractaires in 1793. Na 't Concordaat wordt hij pastoor te Ghyvelde in 1802, neemt ontslag in 1803, komt te Brugge wonen in de Keizerinnestraat. Waar hij overlijdt den 5 Maart 1815, kwart na vijf in de morgen, oud 72 jaar en 10 maand. Hij werd begraven in Sint-Salvators. Te Brugge vind ik hem niet vermeld onder de dienstdoende priesters.

[p. 160]

't Is te Brugge dat Vanden Baviere het boekje schreef over de devotie van de Zeven Altaren in Sint Salvators. Daarvoor heeft Van de Baviere zich niet veel moeten inspannen. De devotie bestond vroeger in Sint-Donaas, en was vandaar naar Sint Salvators overgebracht. Vanden Baviere heeft, voor de grote helft, een ouder devotieboekje uitgeschreven, dat in 1777 gedrukt was bij de Weduwe Beernaerts, ten gerieve van Sint-Donaas. De tekst van de gebeden is letterlijk dezelfde.

Vanden Baviere is voor ons meer interessant door het groot werk dat hij schreef, als pastoor te Terdegem over de Hemelvaart van O.L. Vrouw. Het boek dat gedrukt werd te Brugge, bij Joseph De Busscher, in de via Jacobea, draagt geen jaartal; maar de kerkelijke goedkeuring is gegeven te Ieper, den 18 Juli 1787. De titel is: ‘Reflexiones in librum cui titulus: P.J. Marant. Discussio historica, an de fide sit, aut saltem ita certum.... B. Virginem Matrem et corpore in coelum adsumptam esse, ut haereticum sit aut saltem temerarium de eo.... modeste inquirere’.

Pieter Jaak Marant was geboren te Bavinchove-bij-Kassel in 1743, studeerde te Leuven, waar hij, in 1770 een tijdeke doceerde; en werd pastor te Wytschate in 1771. Hij was een geleerd man, maar eigenzinnig en nieuwloopte. Hij was partijganger van de hervormingen van Keizer Jozef II en van 't fameus Seminarie Generaal. Hij schreef zeer bot aan zijn bisschop Mgr d'Arberg, die met de nieuwe gedachte niet meekon. Zoveel volgzaamheid moest door de Keizer-Koster beloond worden. Marant is opnieuw professor te Leuven in 1777, en wordt, in 1791, proost te Harelbeke. Met de Revolutie is hij naar Duitsland uitgeweken, en later vestigde hij zich te Kortrijk, op de O.L. Vrouwparochie. Hij oefende geen bediening uit, al had hij dat liefst gedaan; 't bisdom weigerde hem de jurisdictie, en volgens het verslag van de deken, in 1807, hadden de mensen geen betrouwen in den oud professor: ‘doctrina eximii domini ita mentibus fidelium reposta manet, ut infructuose ministerio adapteretur’.

Mijnheer Marant stierf te Kortrijk, den 12 September 1812. De lijkdienst werd gedaan in de O.L. Vrouwkerk te Kortrijk, den 15 September; en 's anderendaags was er een gelijke volle dienst te Wytschate, waar Mijnheer Marant, volgens zijn verlangen, begraven werd. E.H. Cyriel Claeys, die in 1900 coadjutor stond te Wytschate, heeft het grafschrift van Mr Marant opgetekend; en daar het graf waarschijnlijk met den oorlog verdween, geef ik het hier tot memorie.

[p. 161]

D.O.M.
Begraef-plaetze van den Zeer Eerweerdigen ende hoog geleerden Heer Petrus Jacobus Marant, geboortig van Bavinchove by Cassel, doctor, Regent van de faculteyt van theologie der Universiteyt van Loven, lest proost der Collegiale Kerke van Harelbeke, overleden te Cortryk, den 12 September 1812, oud 70 jaeren; pastor geweest hebbende dezer prochie van Wytschaete 5 jaeren, tot dat hy ten jaere 1776 wedergeroepen zynde naer Loven, verzocht heeft alhier begraeven te worden by zyne oude schaepen: om zyne ziele in hunne gebeden te meer indachtig te maeken.
R.I.P.

We moeten natuurlijk alles in 't kader van zijn tijd kunnen zetten. Een boek schrijven tegen O.L. Vrouw Hemelvaart, heeft in de jaren 1780 niet de betekenis van wat het thans zou hebben. Het leerpunt was toen onder de quaestiones libere disputatae. In theorie ten minste; want het zal wel ergernis verwekt hebben dat Marant ertegen positie koos. Het gebeurt wel meer dat scherpe geesten er hun genoegen in vinden op de grenzen van de orthodoxie te bewegen. Marant zal wel een scherpe geest geweest zijn. Hij is eigenlijk zijn inspiratie gaan zoeken bij een berucht Jansenist, Jean de Launoy († 1687). Wat iemand het volgend versje deed rijmen:

‘De par Launoy l'Atrabilaire,
De par Marant le Plagiaire,
Défense est faite à Dieu le Fils,
De voir sa Mère en Paradis.’

Zoals alles niet slecht is bij Marant, zo durf ik niet alles goed heten bij zijn opponent Vanden Baviere. Dat kunnen we best aan de theologen overlaten. En 't is werkelijk jammer dat, ter gelegenheid van de dogmaverklaring van Maria ten hemel opgenomen, onze Brugse Theologen het dispuut Marant Vanden Baviere niet eens onderzocht en besproken hebben. Dat is toch ‘onze’ geschiedenis. We lezen liefst over wat ons direct aanbelangt. En 't was een goede gelegenheid om de dogmatische uiteenzettingen, die voor de grote hoop soms wat afgetrokken en saai schijnen, een beetje kleur en interesse te geven.

Vanden Baviere kan, als theoloog, minder sterk op zijn stuk staan dan de Professor Regius van Leuven. In zijn Inleiding vergelijkt hij zichzelf met de jonge David, die tegen de reus Goliath gaat vechten. Daar zit wellicht nog al waarheid in de vergelijking. Het leerpunt van de Hemelvaart van Maria zet Vanden Baviere op één lijn met stellingen van gans an-

[p. 162]

deren aard, zoals de predicatie van Sint Jacob in Spanje en het verblijf in Gallië van Lazarus, Magdalena en Martha. Maar waar het Vanden Baviere wint op Marant, dat is op het gebied van de devotie. Ik besluit met hier de laatste paragraaf van zijn 143 bladzijden lange Reflexiones te vertalen:

‘En hier durf ik aan Uw voeten mijn werkje neer te leggen, Maagd boven alle maagden verheven, Ongeschonden Moeder van mijn Verlosser. Tempel van de Heilige Geest, gebenedijd boven alle Vrouwen die alleen waardig zijt bevonden den Koning en Meester van de Hemelen te dragen. Mijn werkje is wellicht gering en van luttel waarde. Geef, Hemelse Koningin, dat wat tot Uw glorie werd ondernomen, deze glorie bevordere, vermeerdere en verbreide. Het zij zoo.’

M. English