Biekorf. Jaargang 55

[p. 137]

[Nummer 6]

Meetje van Oostkerke vertelt...

Meetje van Oostkerke kende goed mijn tante; ze was van dezelfde ouderdom, op haar tachentigste, en toen ik haar vroeg om een keer van het oude Oostkerke (bij Brugge) te vertellen zei ze alzo:

‘Wel joeng, 'k 'n ben maar weinig of niet geleerd, maar als je gij daarmee gediend zijt, kom het gij maar een keer af; je moet maar zeggen wat da' je moet weten, en als ik het niet 'n kennen, wij blijven vrienden lijk van te voren.’

Ik vroeg eerst naar haar vader en 't ene bracht het andere bij; ze vertelde eenvoudig, gewoonweg naar mate dat haar iets te binnen viel.

Van een ouden biemelker.

‘Je moet weten, mijn vader was een geboren Oostkerkenaar en een inbrave goe' vint; en hij kweekte bieën, zuiver voor zijn kontentement.

Dat waren strooien biebuiken met een holletje langs onder. 's Winters stak hij stoksjes voor 't holletje, zodat de bietjes er niet uit 'n kosten, maar er kwam wind en lucht binnen. De 12 Maarte was 't bietjesdag, want S. Gregorius was de patroon van de bieën. Vader deed dan de korven open en liet de bieën los die seffens buiten vlogen.

[p. 138]

Met 't begin van de zomer liep vader gejaagd rond 't hof, want de jonge bieën die uitgebroed waren, zwarmden dan rond: ‘Joengers, zere 'n biebuik da'k ze kan vangen!’ Vader begost te schuifelen en met zand te smijten in den hoop zwarmende bieën en las luide:

Here, koning van de bieën,
Daal neder op het groene gars,
Om te vergaren honing en was
Om te vereren den autaar des Heren!

En waarlijk ze begosten te vergaren en vielen neer in een bal op een tak gelijk de muggen, en vader kost ze alzo buiken.

Heel de zomer halen ze 't zeem uit de bloemen en ze spuigen dat uit in d'holletjes van de ratels; ze doen dat gelijk de duiven die hunder jongskens kroppen. Het was hangt aan hunder pootjes.

Als er meer dan één koning was in den buik, beten ze hem dood en ze sleepten hem buiten door 't hol.

In September wierden de bieën geslacht en dat ging alzo: eerst woog hij zijn korven en de middelslag bleef onaangeroerd; de zware korven wierden geslacht voor 't zeem. Vader maakte zoveel putten in den grond ofdat hij korven had en zette in ieder put een stokje met een spleetje langs boven. Hij stak daarin een sulferlap van wel twee duimen breed. Hij pakte dan de korf met de planke op d'hand, schoof de planke weg, zette den buik in de put en ontstak de sulferlap. Al de bieën waren bedwelmd van de rook en vielen dood in de put en ze waren geslacht, maar vader klopte totdat ze er al lagen.

Voor de sulferreuke bleven de korven tot 's anderendaags buiten staan. En de buiken wierden dan in huis op tafel gezet en wiender joengers kropen er seffens allemale rond. Als vader de ratels uithaalde, vroegen wij: ‘Toe, vader, laat ons een keer bijten?’ Om te plagen gaf hij ons dan 't broed om in te bijten, en dat was slecht: jonge bietjes tewege in eitjes.

't Zeem zat bruin geklast in de ratels met een

[p. 139]

klein vliezetje erover, zodat het er niet uitliep. In de buik zaten er stokjes en kruisjes en de bieën maakten daar hun ratels aan vaste. Die ratels wierden op een gazen doek over een grote eerden komme gelegd nevens den heerd. De doek wierd uitgedouwen en over de komme gehangen om te druppen. We hadden wel 10 tot 12 kilo zeem van één buik.

Zeem zet zijn zelven: de vuiligheid komt boven en moeder schepte dat af.

We verkochten 't zeem aan Pier Yde die kommersie deed in 't groot en de potten wegvoerde met peerd en wagen. Maar moeder hield veel zeem over voor eigen gebruik. Dat was goed voor een vallinge of voor een slechte borst en 't was kloekte voor deerlijke joengers.

Als vader dood was, moesten we op ieder buik drie klopjes geven en zeggen: ‘Julder baas is dood!’ En seffens begosten ze te ronken: anders zouden ze op de ruiten komen zitten.

Van de wasse en de krempe mane.

Mijn vader keek altijd naar de mane want 't hing daar vele van af en ze voorspelt goe' en kwa' were: ‘Een ring rond de mane kan vergaan’, dat is twijfelachtig were; maar:

‘Een ring rond de zunne
is water met hele tunnen.’

Als 't nieuwe mane is ziet je den derden dag een zikkeltje van een vingertje breed; wel, als dat zikkeltje rechte staat, gaat het een goe' mane zijn en 't voorspelt goe' were. Maar als 't zikkeltje scheef ligt, gaat het maar een nat seizoen zijn.

Als ge slacht in de wasse mane, krempt je vlees niet; en als ge slacht in de krempe mane krempt het vlees als ge alzo karmenaten en worst braadt.

Ge moet zaad van bloemen opdoen in de wasse mane, g'hebt dan schone dubbele blommen. Als ge fruit trekt in de wasse mane, vorten de builen en in de krempe mane drogen de builen op.

[p. 140]

In de krempe mane vriest het 't hardst en het duurt tot dat de mane tenden is.

De Maartse mane is slecht voor de zieken en voor oude mensen en vooral voor mensen die 't water he'n.

Tegen de vijt en de perels op d'ogen.

Om bevrijd te zijn van de vijt las mijn moeder den derden dag van de nieuwe mane dat schietgebedje.

O Heere, 'k heb de nieuwe mane gezien,
De worm uit mijn tanden,
De vijt al uit mijn handen.
Bevrijd mij van alle boze vijanden.

En dan nog een Onze Vader en voor 't laatste: ‘God dank, we hebben nooit de vijt!’

Maar voor de perels op d'ogen, dat wierd bij ons niet afgelezen. Mijn moeder maakte daarvoor een bijzondere zalve met drie soorten van poeiers: kalemink, rominne en witte seruze gemengeld met zoete boter. En ze streek die zalve op de schele van d'oge en ze dekte jen oge met een doek. Je mocht je in geen drie dagen wassen en je mocht zekers zijn, de perel was weg.

En ze bewaarde die perelzalve in een eerden potje met een slunze toegedekt. Als er iemand om hulpe kwam, kregen ze een beetje perelzalve in een dubbel musselschelpe.

Mijn moeder had dat geleerd van heur moeder die het opgetekend had op heur kerkeboek om niet te vergeten. Dat ging nog zo gemakkelijk niet om die poeiers bij den apotheker te kopen, maar mijn moeder was daarop gekend voor heur perelzalve.

Zorgen om de beesten.

Als er eentwat schol of eentwaar wat haperde met de beesten, deed mijn moeder seffens een belofte aan Onze Lieve Vrouwe, en de Zondag droeg ze een viggen of een hane of een keun in een van die schettekotjes die daar van achter in 't kerkeportaal hingen.

[p. 141]

Achter de vroegmesse kwamen d'Onze Lieve Vrouwemeesters kijken en Tilleman of Pol Bellegem ging met d'offerande op de kerkestichele gaan staan aan 't lijkhekken. En de beeste wierd verkocht per opbod en de opbrengst was voor den offerblok van O.L. Vrouwe.

't Gebeurde meer of een keer dat grote boeren het kalvetje beloofden als de veerze goed kalfde. En de Onze Lieve Vrouwemeesters riepen dan af dat er bij zo 'n boer een kalvetje was. Als het een schoon kalf was zou de eigenaar soms wel 't laatste gebod op hem pakken en hij betaalde dan de koopsomme aan de Onze Lieve Vrouwemeesters.

Maar Nathalie van Ko's, die doodarm was, zat daar al niet mee in. Ze was ingetrouwd, woonde in de koeistal en haar vint was versmoord in een droge ree, - een strekgrachtje tussen 't land - en zijn handen zaten vul gars om er uit te klauwen, uit de morre. En 't vrouwmens verzuchtte: ‘Och, Ons Here zal d'er wel eentwat mee doen!’ En als heur moere bakkig was, wierd ze gestaakt aan een lange touwe in de bilk achter de scheure, omdat de hazebukken er zouden naar toekomen. Dat waren dan gelijk verwilderde jongen, niet teer, en ze kweekten veel beter of een tem keun.

Den 1^en Zondag achter Sinksen, op Heistkermesse, gingen we gaan dienen naar St-Antonius, naar Heist voor de zwijns, en we gingen te voete en heel de weg al lezen.

In 't putje van de winter, den 17 van Nieuwjaarmaand, op Sint-Antonius oftewel den Zaterdag d'r achter, op Toontjes Zaterdag, deden we de viggenommegang in Onze Lieve Vrouwekerke te Brugge. En 't stond daar geschreven op een koper kadertje onder 't beeld van St-Antonius:

‘Zijn uw dieren in gevaar
hier is uwe middelaar.’

Maar d'r was daar volk, mens! je kost op de koppen lopen. Je moet weten die viggenommegang was een koppeldag voor boeredochters en boerezeuns.

En achter den ommegang kochten we daar Sint-An-

[p. 142]

toniuskoekjes voor de beesten, alzo de grootte van een Damsche mokke. En als de zwijns 't Sint Antoniusvier kregen - dat is de plekziekte, - brak mijn moeder zo'n koeksjes in 't drinken en ze deed een novene en negen dagen achtereen las ze de litanie van St. Antonius: - ‘Van 't Sint Antoniusvier dat menschen en dieren aanraakt, spaar ons Heer!’

Van Sint Kwintinus en Gutagow.

Daags voor Alderheiligen was 't Sint Kwintinus, de patroon van Oostkerke, en op Kwintjesdag gingen de boeren met hunder peerden ten offeren tot aan de kerkedeure.

Achter de Zondagvespers deden de pastor en de boeremensen Kwintjesommegang rond de kerke en er was daar veel volk.

Bij ons thuis lazen ze negen dagen lang de litanie van Sint Kwintinus om geluk t' hebben met de peerden. En w' hadden in geen tien jaar een kachtel g' had van een peerd en moeder beloofde entwat aan Sint Kwintinus en 't jaar nadien hadden we een kachteltje. En mijn vader zei: ‘Maar moeder toch, hoe dat je daar niet eerder op 'n peisde!’

D'er ligt daar nog een soorte van een heiligen onder de kerketorre begraven: de kluizenare Gutagow. Hij heeft nog van zijn levens in een donkere spelonke gewoond aan de Stropuit; dat is daar aan Bellegems bilken, maar dat waren vroeger al busschen en wildernesse in den ouden tijd. En ze zeggen dat Gutagow nog een grave geweest is en dat hij in die spelonke met kruiden en karoten en rapen geleefd heeft. Zijn beeld stond in de kerke al de mannekant, vóór de preekstoel, aan de pilare, met een karote en een rape voor zijn voeten.

Er wierden nog kinders gedoopt met de name van Gutagow, gelijk Gutagow Verlinde van dat groot boerenhof. En daar in dat huizetje waar dat de spelonke gestaan heeft hê'n die menschen hunder kind ook alzo geheten: Gutagow Zeuring.

M.C.