Biekorf. Jaargang 55

Spreuken en zegswijzen uit de omstreken van Brugge
(Vervolg van 1953, blz. 201)

1. De Kost: eten en drinken

A. Eten.

59. Iedereen moet werken voor ‘de bete brood’. Als ze thuiskomen van 't werk, zegt moeder: ‘de broodwinners zijn daar!’ of ook ‘de kostwinners’.

60. Als ze 's zaterdags hun weekloon binnenbrengen: ‘Ze zijn daar met de smoutstuiten’.

61. Een karig loon of een arme stiel is maar ‘een mager broodje’ of erger: 't is maar een ‘drogenbroodje’. Doch hoe gering het ook zij. ‘'t is ook een broodje’.

62. Iets dat men volstrekt nodig, ‘broodnodig’ heeft: ‘Hij heeft het zo nodig als brood in de spinde’.

63. Een zeer menslievende vrouw: ‘Ze zou 't brood uit heur spinde geven’. Een moeder voor de kinders ‘zou 't brood uit heur mond sparen’.

64. Om te zeggen: Ziet dat ge niet moost (verkwist) binst dat ik weg ben: ‘Kinders, spaart de beuter en 'n eet geen brood’.

65. Ze kan op heur twee oren slapen, haar toekomst is verzekerd: ‘Heur broodje is gebakken’. Men hoort die spreuk in het bekende rijmpje:

Wat geeft zulks aan 't landbestier,
't Graan is goedkoop of dier:
Hun broodjes zijn gebakken.

66. Om in de gunst van ‘den broodgever’ te blijven: ‘Wiens brood men eet - diens woord men spreekt’.

[p. 109]

67. Wie het meest boft, heeft het minst in de spinde:

Geeft den boffer een brood,
de klager 'n heeft geen nood.

68. En zo is de gang van 't leven: ‘Den enen zijn dood is den anderen zijn brood’.

69. De eerste huwelijksweken is het nog al ‘lievetje lek mijn lippe’ m.a.w.: ‘Ze zijn nog in de wittebroodsweken’.

70. Die mensen hebben het wel gehad en moeten nu verminderen: ‘z' hebben hun wittebrood voren g'eten’.

71. Wie eerst een ander leed aandeed en nu zelf in de miserie zit, op zulke zegt men: ‘Hun geleende broodjes komen thuis’.

72. Iemand zijn zaligheid - of ook zottigheid - zeggen: ‘'k Heb hem daar op zijn brood gegeven’.

73. Als moeder een vers brood begint, slaat ze eerst een kruisje met de top van 't mes op de platte kant en zegt: ‘Heer, zegen het brood en al die er van eten’. Nog anders: ‘God zegene 't brood, en 't mes en al de rest!’

74. Een dikke snee is een boterham ‘voor één hand’; een fijn sneetje, een boterham ‘voor twee handen’ (vasthouden voor 't breken); een roggestuite is ‘een eeken snee’. In de zuiderse zandstreek, waar men roggebrood eet: ‘'t Snijdt lijk lever’.

75. Op de kermis bakte men koekebroden ‘groot lijk een wagewiel’. En wie goedhertig van aard is ‘heeft een herte lijk een koekebrood’.

76. Was de bakte gelukt, 't was ‘brood lijk watte’; van een ingeslegen bakte: ‘'t Is brood uit de Steenstrate’; half gebakken: ‘'t Balt in je mond’.

77. Zijt ge te leeg (lui) om op te staan: ‘Ge zit daar gelijk gebakken’. Men bakte toen nog met zuurdesem; tegen iemand die zich voorbarig om iets ongerust toont: ‘Ge zit daar gelijk gebakken, en ge zijt nog niet verdesemd’.

78. Iemand die de zaak goed kent en de knepe weg heeft: ‘Hij is erin doorkneed’.

79. Valt de zaak tegen, 't is ‘een mislukte bakte, een kwakelbakte’. (Ook een kwakelbrouwte).

80. Van een aardig (raar) gedraaisel van een vrouw: ‘Is mij dat een raar gebaksel!’ Of: ‘'t Is maar een halfbakkene’. Spottend zegt men: ‘We gaan ze naar Eeklo doen om te herbakken’. - ‘Ja maar, zo is 't antwoord, ge moet er twee halve hebben voor een g'hele’.

[p. 110]

81. Een voorzienig mens is een beetje op de voorkanse: ‘Ge moet maken dat ge een bakte op zolder hebt’.

82. Algemeen gekend: ‘Kakken gaat vóór 't bakken, al was den oven nog zo heet’.

83. Tegen arme mensen die brood van den armdis trokken, klonk het: ‘Uwen oven staat achter in de kerke’.

84. Juist gepast en op rijm gezet:

Wijn een jaar oud,
Brood een dag koud,
Een ei een ure geleid
Is van de drie hun beste tijd.

M.C.