Biekorf. Jaargang 55

Mengelmaren

De Vereenigde Vrienden. Rumbeke 1853-1953.

Jubileren is gedenken! Onder dit motto verscheen het statige Gedenkboek van de bekende Rumbeekse Letter en Toneelgilde, bezorgd door haar verdienstelijke voorzitter. J. Delbaere, naar aanleiding van haar in 1953 luisterrijk gevierde eeuwfeest.

Het werk beslaat 430 bladz. groot formaat en verhaalt zeer omstandig de honderdjarige bedrijvigheid van de Maatschappij. Het is werk van J. Delbaere, en die naam alleen zegt onze lezers dat zij in dit boek een uitvoerige kroniek en een waar archief van mensen en dingen in en om Rumbeke zullen vinden Voor de familiegeschiedenis in West-Vlaanderen is het werk van buitengewone waarde. Een inleidend hoofdstuk behandelt de geschiedenis van de oude Rumbeekse Rhetorikagilde ‘De Minnende Rozen’ (1594-1841). Als slot komt een bijlage van 20 bladzijden foto's en een uitvoerig en kostbaar naamregister.

Met deze uitgave - keurig uitgevoerd door de drukkerij Vonksteen te Langemark - besluit de jubilerende en bloeiende Maatschappij de eerste eeuw van haar bestaan op echt koninklijke wijze. Als alles goed meewil, gaat nu, na weldra honderd jaar, een tweede bundel ‘Rumbeeksche Avondstonden’ met letterkundig werk van de leden ter perse.

- De Vereenigde Vrienden. Letter en Toneelgilde. Rumbeke 1853-1953. Het boek kost 150 fr. (Postcheckrek. 5084.50 op naam Vereenigde Vrienden Rumbeke).

[p. 21]

Oostkamp: heden en verleden.

Haar burgemeester Georges Claeys mag de bloeiende gemeente Oostkamp nu ook haar eerste geschiedschrijver noemen. In een keurig gedrukt en geïllustreerd boek is al het wetenswaardige over heden en verleden van Oostkamp samengebracht: plaatsbeschrijving, parochiale geschiedenis (met een bijzonder hoofdstuk over de St. Pietersbandenkerk door A. Janssens de Bisthoven), feodaal verleden (de Heren van Oostkamp), folklore (legenden en verhalen). Als een model van opvatting en uitvoering mogen de negen heemkundige wandelingen gelden, die inboorling en vreemdeling heel Oostkamp ‘in de hand’ geven, met telkens een zeer duidelijk wandelkaartje. De acht kadastrale sectiekaarten met het naamregister vormen een uitstekende toponymie van de gemeente. Alles samengenomen een voorbeeld in zijn soort en zeer aanbevolen.

- Georges Claeys. De gemeente Oostkamp. Brugge, Desclée De Brouwer, 1953. 208 blz. Met platen en 8 kaarten. (Prijs 75 fr.; postcheckrek. 5110.29. Mme G. Claeys, Oostkamp).

Oudste Geschiedenis van Koekelare-Ambacht.

De oudste geschiedenis van het westelijk deel van het Brugse Vrije was tot nu toe ‘wostine’ gebleven. Uitgaande van de geschiedenis van Ichtegem heeft E.H.L. Vanheule heel dat gebied in een veelzijdig onderzoek betrokken. Vrucht van deze grondige studie - die een 2^e nummer vormt van een reeks (Biek. 1951, 95) - zijn o.m. de volgende verkenningen en inzichten.

Ichtegem is een Frankische kolonie gesticht in de 7^e eeuw op de plaats van een verlaten Romeinse villa.

Heel vroeg - tussen 637 en 822 - werd de ‘Villa Cokenlare’ geschonken aan de St. Amandsabdij (Elnone); deze villa zal ongeveer het gebied van het latere Koekelare-Ambacht hebben omvat nl. de parochiën Koekelare, Bovekerke, Eernegem en Ichtegem; ook nog een gedeelte van Aartrijke. Een zeer duidelijke en leerrijke kaart komt hier het minder toegankelijke betoog ter hulp om de vroegste ontginning van dit gebied ten Noorden van het Hervalderbosch te beschrijven.

Niet van de St. Bertijnsabdij (Sithiu) in de 8^e eeuw, maar veeleer van de St. Amandsabdij is de missionering naar Villa Cokenlare uitgegaan, en dan te stellen op een vroeger tijdstip, liefst niet later dan het midden der 7^e eeuw.

Met het invallen der Noormannen ging Villa Cokenlare

[p. 22]

voor de St. Amandsabdij verloren om, onder de eerste Vlaamse graven, als zwart goed avant-la-lettre, in de handen van leken terecht te komen.

Bijlagen over de oude heren van Koekelare, Avelgem en Ichtegem besluiten deze verdienstelijke studie.

- L. Vanheule. Ichtegem en de Villa Koekelare. 118 blz. Druk. Martens te Ichtegem. Prijs: 60 fr.

Boudewijn I, graaf van Vlaanderen.

In de ophefmakende studie van H. Sproemberg (1935) had onze eerste graaf, Boudewijn met den ijzeren Arm, nogal ‘van zijn pluimen gelaten’. Volgens deze Duitse geleerde zou Boudewijn een ‘homo novus’ geweest zijn. die door list en sluwheid - en nl. door zijn avontuur in 862 met Judith, de Frankische koningsdochter - het graafschap Vlaanderen verworven had. Deze onttakeling werd door de Gentse professoren Ganshof en Dhondt geleidelijk weer ingetoomd. Dat herstel wordt nog verder doorgevoerd in de pas verschenen grondige studie van E.H.J. Noterdaeme, pastoor van Snellegem (Handelingen van de Mij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te Gent, N.R. vii, 1953, 55-63). Het besluit is: dat Boudewijn reeds graaf was vóór 862, en wel van een kustgebied omvattende de gouwen Vlaanderen-Aardenburg, Waas, Gent en Mempiscus. En dat hij vanuit Brugge deze gouwen beheerde. Het is niet uitgesloten dat hij zich eerst tijdelijk te Torhout gevestigd heeft, waar de relikwieën van Sint Donatiaan hebben berust eer hij ze naar de O.L. Vrouwkerk op de Burg te Brugge liet overbrengen.

't Beertje. Volkskundige Almanak 1954. Uitgegeven door de Bond van de West-Vlaamse Folkloristen, 68 bl., met veel documentaire prenten. Prijs: 10 fr.

Beertje numero dertien steekt vol goede volkskundige stoffatie. Het begint met bijdragen tot de Westvlaamse sagenschat: Brugse sagen van toveressen, kleine kinders en zwarte katten; sagen van tussen Leie en Schelde waar volk en vertellers olijk zijn en geen katten om zonder handschoen te pakken. De hoofdschotel zijn de ‘Moerhazen’: een volkskundige monografie over land en volk in de Moere van Meetkerke, sappige en geurige kost uit moeders keuken. Een boeiende bijdrage beschrijft eindelijk eens duidelijk de Brugse gebakvormen: krakelingen, kransterlingen, zooilingen en bakkersbeschuit. Een beknopte geschiedenis van de verlichting behandelt vooral de roetkaars, toegelicht door een interessante

[p. 23]

inventaris van de kandelaars en hangende kaarsenhouders van het Gruuthuze-museum. En ten slotte een oorspronkelijke bijdrage uit de Frans-Vlaanderse hoek over Tisje Tasje (Jan Baptist Vangrevelingen) en Tisje Tasje's Almanak. 't Beertje verdient nu al de ‘medolie’ van goed gedrag en 't is maar ter jaren, als 't zijn vierde graad gedaan heeft, dat het op het ambacht gaat. Doe zo voort, Beertje!

V.

Oude Grafzerken te Brugge.

Het groot herenhuis gelegen in de Steenstraat, 84, te Brugge - het énig nog ‘gesloten’ huis in deze drukke handelsstraat - staat thans te huur. Het was lange tijd het woonhuis, en werd in 1952 het sterfhuis, van vicaris-generaal Mgr. Vander Meersch. Nu is het eigendom van de S.V. ‘Ons Brood.’ De gevel van dit woonhuis is een buitengewoon interessante type van de plaatselijke gotiek. Gans het gebouw is onderkelderd; de gewelven van deze kelders zijn merkwaardig voor de baksteen-architectuur.

De ruime voorkelder, gelegen langs de straat, is geplaveid met zestien grote grafzerken, het merendeel in blauw arduin, sommige in wit natuursteen. Deze zerken hebben zeker het graf gedekt van vooraanstaande personages en komen misschien voort van het voormalige kerkhof van de nabije Sint Salvatorskerk?

Sommige van de zerken dragen de sporen van de inkappingen, waarin oorspronkelijk koperen versiersels waren ge stoken. Deze uithollingen lopen soms rond de zerk als omlijsting, met op elke hoek een uitronding (uitbeelding der vier evangelisten?); andere zijn in de vorm van een blazoen, (kwartierstaten?), andere nog zijn rechthoekig (een voorstelling?). Jammer genoeg zijn van het merendeel de teksten totaal uitgesleten, ofwel derwijze afgesleten, dat er niet veel meer kan van ontcijferd worden.

Hierna volgen de zeldzame fragmenten, die wij hebben kunnen lezen:

‘Hier light begraven Clayken de Jonghe fs Jacques die overleedt 14 (naam van de maand onleesbaar) anno 1486....’

‘Sepulture van dheer Aernoud ende van Jonckvr. Barbele.... den xx Jully xvi^e xxiiij....’

‘.... overleet den IIIJ^e Sprokele 1635....’

M.V.C.

Ha gij....!

Op deze veelbelovende aanhef hoort men - te Beveren bij Roeselare - zonder aarzeling het ‘juiste woord’ volgen,

[p. 24]

gekozen uit het volgende, zeker niet volledige, locale repertorium:

- palullebakker, kalissieklutser, hutseklutser, tillepoter, lullepoter, heutepeuter, tissen,

- wiesten, wiepgaai, poepgaai, schuferluut, klunten, Klunten Oliebrood, lemmen, klaai, taarteklaai, sarel, seppen, gloeier,

- kloefe, schapekop, stomme dju, paphoofd, elslander, kuut, 'n halve gedraaiden, ulebeen, papuil, uil, potuil, tjoeten, stake, gete,

- pezewever, hertefretter, pannebruinder, insevielder,

- Xaveer, vieze schipper, dromedaris, Zebedeus, Pee. Peedetrus, bèrebieter,

- leure, loeten, (helle)brakke, bosbeer, ruuskabuus, stropende, (s)loebas, akrouw, luusduvel (luisduivel), schobbejak, lufer, spertelare,

- akkerbuk, heksiehomo (ecce homo), rare apotheker,

- oude donder, scherminkel,

- doka, siska, tjeuteka, subbedutte, trutte, Thekla, Triene, Karliene, ziptele (zip = zeep), piskouse, dinne kouse.

P.J.