Biekorf. Jaargang 54

[p. 118]

Toponymica uit de kuststreek

Kalvekete. Het staat thans vast dat dit de juiste schrijfwijze van de naam dezer oeroude hoeve en heerlijkheid te Westkapelle is. De oude oorkonden laten daarover geen twijfel bestaan. De oudste vermeldingen (Calvekete en Kalvekete) dagtekenen uit 1184: Filips van den Elzas keurt de gift goed van een stuk land ter Kalvekete aan de kerk van Mesen⁽¹⁾ In de ommelopers van de 15^e, 16^e en 17^e eeuw is het Kalvekete en Kalvekeete. Hier en daar duikt wel de schrijfwijze Kalverkeete op, maar zij is niet oorspronkelijk en berust op volksetymologie. De naam betekent kale kete⁽²⁾, dus vervallen kete of liever: alleenstaande kete. Alleenstaande hoeve in het verre oostelijke polderland, achter de Kalveketedijk.⁽³⁾ Het element kalve is een nevenvorm van kaluw en kaal. De gangbare etymologie ‘kalverstal’ is dus verkeerd.

Kalveketedijk. Het lijdt meteen geen twijfel dat ook deze spelling de juiste is. De schrijfwijzen Kalverketedijk, Kalverkeedijk en zelfs Kalverkeerdijk zijn mis. Deze dijk behoort tot het grote dijkenstelsel (Evendijk, Kalveketedijk, Oostdijk, enz.) dat in het begin der 13^e eeuw, uitgaande van de Blankenbergse Dijk, boogvormig in het overstroomde oostelijk kustland werd opgeworpen. Achter dit dijkenstelsel verrezen de oude hoeven Kalvekete en Groot Reigarsvliet.

Knokkendijk. Deze dijk behoort, samen met de Pasteurdijk op Heist en de Kragendijk op Westkapelle, tot de eerste dijkenboog die volgde op de Evendijk en de Kalveketedijk. Sedert onheuglijke tijden is hij afgevoerd. Hij begon aan de duinen van Knokke ten Z. van de Brabantse Panne ter plaatse waar het dorpsmolentje van Knokke stond, volgde de nu verdwenen Dorpstraat, vervolgens de Smedestraat en liep tot aan Driewegen waar hij aansloot met de Kragendijk⁽⁴⁾. De schrijfwijze Knokkendijk is de oorspronkelijkste en de juiste. Deze naam betekent geenszins Knokse dijk! Er staat niet Knokkedijk maar Knokkendijk. Het is de dijk van de knok: het element knokken- is een zwakke genitief. De dorpsnaam Knokke is een oude plaatsdatief: ten Knok! Wij hebben

(1) I.L.A. Diegerick. Invent. Archives de l'Ancienne Abbaye de Messines; diplom. no 34, p. 39; no 38, p. 47. (Brugge 1876)

(2) A. Carnoy. Dict. étym. du Nom des Comm belges, 301.

(3) J. De Langhe. Biekorf, 1933, nr 9.

(4) Zie onze bijdrage over Vardenaerspolder in Biekorf 1936, 155.

[p. 119]

dus een dijk van de knok en een dorp ten knok. Er moet een knok geweest zijn waaraan dorp en dijk hun naam ontleend hebben. Een knok dus, ouder dan dorp en dijk. Het staat nu wel vast dat een knok een hoger gelegen grond is, vooruitspringend in een watergebied.

Er zijn a priori twee mogelijkheden. Ofwel was er na de grote inspoelingen van de 10^e en 11^e eeuw een duingebied, een eiland overgebleven, ofwel ontstonden er duinen in de tijd tussen het aanleggen van de Kalveketedijk en de Knokkendijk. De eerste hypothese moet verworpen worden omdat buiten de Knokkendijk onder het jongere zand een laagje klei van de Duinkerkiaanse transgressie III B ligt.⁽¹⁾ Alleen de tweede hypothese kunnen wij handhaven. Het is niet onmogelijk dat er reeds een kerngebied van duinen vóór het opwerpen van de Kalveketedijk ontstaan was. Het is merkwaardig dat deze dijk een boogvormig verloop heeft, net of hij iets vermijden wil. Hij werd blijkbaar getrokken rond de diepe geul waaruit later Vardenaerspolder en de Valeie (!) zouden ontstaan. Lag er toen reeds een jong duingebied (Knok!) ten noorden van die geul?

Pasteurdijk. Deze dijk werd in het begin der 15^e eeuw door de Gravejansdijk ingepalmd. De naam betekent niet pastoorsdijk (volkstymologie). Er staat niet pasteursdijk maar pasteurdijk in de oudste vermeldingen. Het is dus de dijk van het pasteur of weideland.

Kragendijk. Dit is de oudste en juiste schrijfwijze (Craghendyck) van een dijk die in de jongere oorkonden meestal Kraaiendijk (volksetymologie) heet. De betekenis is: dijk met de krage. Een craghe is de boogvormige versterking die rond een dijkbreuk (weel) werd opgeworpen. Alhoewel de Kragendijk sedert onheuglijke tijden geplaneerd is, kunnen wij op de oude kadastrale kaarten nog gemakkelijk de ligging van dijkbraak en krage terugvinden. De krage is binnnenwaarts gekeerd, liggende in het 4e begin der Watering van Groot-Reigarsvliet, perceel nr 243 van het kadastrale plan van Popp.

De Kragendijk verbond de Knokkendijk met de Kalveketedijk. Ter plaatse ligt nu de oude calsijde Knokke-Westkapelle.

J. De Langhe

(1) J. Ameryckx. Ontstaan en Evolutie van het Zwin in België. Nat. Wet. Tijdschrift, 1952, bl. 99.