Biekorf. Jaargang 54

[p. 22]

Mengelmaren

Registers op De Flou.

Wie zegt ‘Sint Pieter’ zegt ‘sleutels’ en de monniken van de Sint-Pietersabdij weten ook Kerk en Volk te dienen met het bewerken van sleutels op bronnen van wetenschap. Echt en statig Benedictijnenwerk. Was Westelijk Vlaanderen sedert jaren benijdenswaard om het bezit van De Flou's achttiendelig Woordenboek der Toponymie, in de pas verschenen Indices, bewerkt door D. Floribertus Rommel, krijgt het voor het eerst volmacht over dat bezit. De plaatselijke geschiedvorser vindt een voorkomende gids in het Toponymisch Register (1-286). Op onvermoed en eigenaardig materiaal wijst het Taalkundig Register (287-302). Voor het bonte Allerlei van verspreide gegevens over mensen en dingen, oudheden, gebruiken en instellingen was het moeilijker een gepaste naam te vinden: het ‘Heemkundig Register’ (303-344) dekt dan ook een lading die veel ruimer is dan de titel laat vermoeden: samen met de voortreffelijke rubrieken van het Aanhangsel (345-392) wijst dat Register de weg naar duizend en één curiositeiten en varia die in de toponymische mijn van De Flou verscholen liggen. Op zijn geheel een fier stuk precisiewerk, typografisch ook zeer verzorgd, dat geroepen is om, veelal ongenoemd, ontelbare diensten te bewijzen.

- D. Floribertus Rommel O.S.B. Indices op het Woordenboek der Toponymie van Westelijk Vlaanderen door wijlen Dr Karel De Flou. Sint Pietersabdij, Steenbrugge, 1953. In-8, xx-400 blz. Prijs: 320 fr. Het werk is opgenomen onder de publicaties van de Kon. Vlaamse Academie voor Taal en Letterkunde.

Zeven eeuwen onderwijs te Veurne.

De kapittelschool van de Collegiaalkerk is, te Veurne zoals in andere steden hier en elders, de bakermat van het plaatselijk onderwijs. De Sint-Niklaasabdij zou dan, onder de Restauratie van de Aartshertogen, een Latijnse School naar het model van de Jezuieten oprichten. Vernieuwing brachten daarop in 1713, de Nederlandse Oratorianen: de boeiende en bewogen geschiedenis van het Veurnse Oratorie leidt, over de hervormingen van Maria-Theresia, naar de omvormingen van de Franse en Hollandse tijd. Deze ‘oude geschiedenis’ van het onderwijs te Veurne vormt een eerste deel van het uitstekend werk van Dr Felix Vanden Berghe. Een zelf-

[p. 23]

standig stuk mogen wij wel zeggen, een oorspronkelijke, flink gedocumenteerde bijdrage tot de cultuurgeschiedenis van West Vlaanderen. Het Latijns onderwijs staat er wel steeds op het voorplan, doch ook aan het lager onderwijs wordt voortdurend aandacht geschonken.. Aanleiding tot deze studie, die door opvatting en bewerking de locale grenzen door breekt, was de samenstelling van het tweede deel: de geoschiedenis van het jubilerend Bisschoppelijk College (1851-1951), die uiteraard in een beperkt kader verloopt. Doch ook hier worden gedenkbladen gewijd aan dingen en mensen die voor de kennis van Veurne en zijn Ambacht van buitengewone waarde zijn. Een uitmuntend werk, typografisch zeer verzorgd en overvloedig geïllustreerd, leesboek en album tegelijk.

- Dr Felix Vanden Berghe. Geschiedenis van de Latijnsche Schoole en van het Bisschoppelijk College te Veurne, 1952. Groot in 8, 316 blz.; 38 buitentekstplaten. Prijs: 160 fr. Uitgegeven onder de auspiciën van de Oud-Leerlingenbond en met de steun van de Stad.

V.

De Hellewagen in 't Klaverstraatje.

‘Een goê vijftig jaar geleên, zei Louisetje, woond' ik als kind in 't klaverstretje. De grote menschen vertelden ons dat alle nachten, klokslag twaalve, de hellewagen door de strate kwam gedoeverd. Hij zat vol met geraamten die een brandende keerse vasthielden. Ze staken die keerse somwijlen uit, maar nooit of nooit mocht g'ene vastpakken.

Wat er dan ging gebeuren, weten we niet, want wijnder, als kinders, lagen doodbenauwd en tot over de kop onder de sargien in ons bedde.

Was dat nu in ons visioen of was dat werkelijk waar, 'k weet het niet, maar alle nachten hoorden w'entwat passeren. En een endetje voorbij ons huis, waar 't pompje staat, zonk de wagen in d'eerde.’

Brugge.

A.M.

Raadsel op verwantschap.

Om degene te helpen die willen ‘gheradere’ zijn van het rijmraadsel, Biek. 1952 blz. 247, deel ik hier een grafrijmpje mede dat ik vond in een oud boekje (Koddige en ernstige Opschriften 1, 51; Amsterdam 1690):

Wonder boven wonder,
Hier leyt begraven onder,
Myn Vader en dyn Vader,
En onzer beider kinder Vader,
Myn Man en dyn Man,

[p. 24]

 

En onzer beider Moeder Man

 

En was doch maar een Man.

Hoe rijmt men dat tesaam?

J.H.

Inventaris van oude drukpersen.

Een lezer in Engeland verzamelt gegevens over oude drukpersen in Europa. Voor het Vlaamse land kent hij alleen de zeven persen in het Plantin Moretus Museum te Antwerpen. Hij zou gaarne weten of er nog elders alhier zulke persen geheel of gedeeltelijk bewaard zijn. Is er in West-Vlaanderen nog iets daarvan te vinden?

Het gaat hier over de handpers van oud model, gebouwd uit eik met sommige kleine stukken uit gesmeed ijzer; dat type werd overal en bijna onveranderd gebruikt van de 16^e tot het einde van de 18^e eeuw; zelfs in het begin van deze eeuw vond men nog hier en daar zulke oude persen in gebruik voor proefdruk. Grafische kunstenaars, etsers en graveurs zullen hier wel best de weg naar zulke oude handpersen weten te wijzen en willen bijdragen tot de samenstelling van de ontworpen inventaris.

B.

Koekepoerre.

Wordt gezegd van een dokter die altijd dezelfde remedies voorschrijft. Koekepoer = lijnzaadkoek.

- Hè je koekepoerr' ecoepen?

- Wi'ne lop je toe koekepoerre's!

De oe van-poerre kort uitgesproken.

Godewaersvelde (Fr.-Vl.)

G.D.

In Memoriam. - Heer Jules Pollet (Bissegem 22 Aug. 1895-Brugge 15 Jan. 1953), stichtend lid en secretaris van de Brugse Gidsenbond, stichtend-lid en penningmeester van de Bond der Westvlaamse Folkloristen. Zijn omgang met K. de Flou had hem gericht op de studie van toponymie in West-Vlaanderen. Hij behandelde Varsenare (1933), Aalbeke (1936). Meetkerke (1942); onuitgegeven is zijn toponymie van Beernem. Over folklore en plaatselijke rederijkers leverde hij bijdragen in Biekorf (1927-1933). Met kleine inzendingen en sprokkelingen bleef hij een trouw medewerker van ons blad. Al te vroeg is hij de zijnen ontvallen. Hij ruste in vrede. B.