Biekorf. Jaargang 53

Mengelmaren

De Abdij van 's Hemelsdale te Werken. Een paar jaren geleden verscheen het interessant boek ‘De Abdij 's Hemelsdale’ door Pater Desideratus, O.C.R.(Zie Biekorf, 1949,213).

Deze abdij werd door Gwijde van Dampierre in 1286 gebouwd voor de Clarissen, en in 1295 door de Cisterciënserzusters, die van Zillebeke kwamen, in bezit genomen, daar de kloostersgebouwen door het verhuizen der Clarissen naar Petegem bij Oudenaarde kwamen leeg te staan. In de tweede helft der XVI^e eeuw werd dit klooster verbouwd en in 1578 tijdens de godsdienstberoerten, gans verwoest. Het werd nooit heropgebouwd.

Een gelukkig toeval liet ons toe de kaart van 't Brugse Vrije door Pourbus geschilderd (Stadhuis te Brugge), nauwkeurig na te gaan. Indien Pourbus zich werkelijk ter plaats begeven heeft vóór hij deze kaart schilderde, zou men uit zijn werk mogen besluiten dat de Abdij van Werken een aanzienlijk klooster was.

Het gebouwencomplex bestond uit de abdijkerk, benevens zeven andere gebouwen, afzonderlijk opgetrokken op een uitgebreid terrein, dat langs de Noordkant bemuurd was. De kerk stond in de Noord-Oosthoek die gevormd wordt door de thans nog bestaande ‘Kloosterwegel’ en de weg die leidt van de Dorpplaats naar de Kruisstraat. De overige gebouwen stonden meer zuidwaarts.

Oude mensen beweren tijdens hun jongelingsjaren op dit terrein tal van oude stenen en tichels opgedolven te hebben, die gebruikt zijn geworden als bevloering der kelders in de nabijgelegen werkmanswoningen.

Men houdt staande dat men aldaar, 60 à 70 jaar geleden, een nonnengraf heeft blootgelegd. Bij zeer oppervlakkige op-

[p. 208]

gravingen vonden wij zelf tal van schaliestukken en potscherven.

Wie weet of het niet interessant zou zijn op deze plaatsen eens ernstige en geleide opzoekingen te doen?

B.S.

‘Naar Tolentijn’: ziektediening te Ieper.

In de vorige winter was het erg met de ‘plage’ onder het vee. Dat kwam natuurlijk ter sprake onder het nieuwjaren (Januari 1952) en zo hoorde ik op een hof te Ledegem dat het mannevolk van het gezin was gaan dienen naar Ieper. ‘Naar welken heiligen?’ vroeg ik. - ‘Naar Tolentijn’, was het antwoord. Ze droegen een kilo zout mede om het aldaar te laten wijden ‘bij de paters En ze hadden medailles en ‘gebeden’ meegebracht. De medailles waren van de H. Albertus. De paters van de diening zullen dan wel de ‘Discalsen’ geweest zijn.

‘Tolentijn’ d.i. Sint Nicolaas van Tolentijn, wordt tegenwoordig te Ieper niet meer vereerd. Doch op het platteland gaat zijn naam en faam nog mede, en ‘de dienders’ gaan nog voort ‘naar Tolentijn’ te Ieper tegen de plage.

In de jaren 1700 was Tolentijn echter zeer vereerd in de Augustijnenkerk te Ieper; hij werd er bijzonder aangeroepen ‘tegen de plage’ van het vee. In de winter 1770-71 was de diening er bijzonder druk, men wijdde toen ‘broodjes van Tolentijn’ ten getale van 9000. In hun monographie over Sint Nicolaas van Tolentijn (Gent 1946; blz. 129) denken de schrijvers Teeuwen en Dekesel aan een ‘pestepidemie [onder de mensen] te Ieper.’ De grote toeloop naar ‘Tolentijn’ zal zeker gekomen zijn van het platteland ten gevolge van de ‘plage’ onder het vee die er dan heerste. Over die plage spreekt de Zesde Placcaetboeck van Vlaenderen II en III in de Ordonnantiën van 1770 en 1771.

Merkwaardig is hier de taaiheid van de overlevering die, 150 jaar na de verdwijning van het Iepers Augustijnenklooster, nog altijd weet dat men moet gaan dienen ‘naar Tolentijn’ te Ieper. Of zou de verering van Sint Nicolaas van Tolentijn toch nog tijdelijk naar een andere kerk overgegaan zijn eer zij (wanneer?) door de nieuwe heilige afgelost werd?

E.N.