Biekorf. Jaargang 53

De zaadfooie

Dien tijd is nog zo danig lange niet voorbij, zei Pier, dat de lante op tafel stond of aan de muur hing te roken en dat de boer 's avonds als 't duister wierd met een koperen bollanteeren den toer deed van zijn stallingen, zijn scheure en zijn koterijen.

In dien goân ouden tijd⁽²⁾ wierd er koolzaad gekweekt want de menschen hadden vette olie vandoen en al de boeren die entwat waren hà en er een partij van staan. Met 't opkomen van de petrollampen was 't gedaan met d'olie en met 't koolzaad.

In den hooitijd wierd het zaad gepekt en bleef in zijn pekkelingen ongebonden op het stik liggen tot dat 't droge was en kost gedascht worden.

In de roende van Sint Pietersdag was 't zaaddasschinge, de menschen zeiden daar ‘zaadfooie’ tegen, dat was een g'hele feeste, allée, 't was lijk een wilde kerremesse.

In 't jaar 1879 hâ'k mijn eerste en eenigste zaadfooie gezien van g'heel mijn leven. Moeder heeft er ook dikwijls over verteld maar al is 't da'k toen nog een knape was van acht jaar, 'k heb er toch nog een goân onthoud van.

Dat begost seffens achter de noene. De boerewerkveinten en d'arebeidsters, de maarten en de boereknechten van d'ho-

(2) ‘In den goân ouden tijd’ zeggen d'oude mensen en ze voegen er ironisch aan toe ‘van luizen en van vlooien.’ De ‘Goedheid’ ervan hebben ze meestal aan den lijve ondervonden.

[p. 204]

ven in 't roende, ze waren al gevraagd om t' helpen. Er waren zelfs eenigte dorpelingen bij, lijk Lee Kind den timmerman en hier of daar een anderen ambacht.⁽¹⁾ Ze waren wel met 25 of 30 man.

Op het koolzaadstik⁽²⁾ wierd er een groot zeil geleid van wel twaalf meters in 't vierkant, dat was den ‘dam’.

Vier dasschers stonden gereed met de vie in d'hand. De vle, dat is de klokke van den armen duivel, zeiden ze vroeger. De vle bestaat uit een staf en een geerde. De staf of handstok is een wulven⁽³⁾ of esschen stok, da's licht in d'hand, en de slagstok of geerde is een mispelaren, een kriekelaren, een eeken of een zwarten doorn.

De vrouwen draafden twee aan twee het stik op, ze leiân de pekkelingen op een zeil dat op twee persen was gespannen en liepen er te vierklauwe mee naar den dam. Alles ging zere en te lope.

Aan den dam stonden de veinten die moesten aanleggen.⁽⁴⁾ De dasschers spogen een keer in huider handen. In een oogwink gingen de vier geerden de lucht in en rekewijs ploften ze nere op het zaadbedde: pardjoeffe, pardjaffe, pardjoef, pardjof... omhoge en omlege, en de staven, ze draaiden gleddig in hulder dikke vuisten. Een geslegen ure aan een stik gaven ze kardjas zonder rusten en zonder ophouden, 't Zweet stroomde met beken langs hulder vel en als de vrouwen niet rap genoeg aanbrachten, riepen z'hulder van verre toe: ‘'t zeil brandt, 't zeil brandt.’ Achter een ure wierden z'afgelost, 't was vier af en vier aan.

De dasschers schoven gedeurig op en als 't zeil tenden was herbegosten z'aan den anderen kant. De boerders stonden achter huider gereed om het zaadstrooi te boeteren. Ze schudden het strooi op en sloegen er op met een houten spriet om al 't zaad eruit te krijgen. Ondertussen ging de pulle jeniever roend en wierd bier gedronken bij de voere, van dat goed romend bier lijk of dat ze vroeger brouwden en waarin dat er ossepoten gekookt wierden.

(1) De arbeiders die van andere hofsteden kwamen warden niet betaald door de boer bij wie de zaadfooi doorging, maar wel door hun eigen boer. Het was natuurlijk dienst en wederdienst.

(2) Het koolzaad kon wegens het uitreuzelen niet naar de schuur vervoerd worden. Het dorsen geschiedde daarom op het land. - Over den dam, ook dem vgl. Biekorf 1946, 205.

(3) Wulven: plaatselijke uitspraak voor Wulgen, Wilgen.

(4) Aanleggen: het koolzaad uitspreiden tot een laag die de gewenste dikte heeft.

[p. 205]

Het zaad werd in zakken gedaan en weggevoerd naar 't hof. Als 't werken gedaan was werd het zaadstrooi dat op een hogen hoop gesmeten lag in brande gestoken. Het kost voor niet meer dienen.⁽¹⁾ De g'hele bende ging aan 't dansen roend het vier en 't jong volk miek tuimeletten dat 't schaûwe gaf. Ze sprongen en ze klauwierden tot dat alles ‘te pulferen ip’ was verbrand.

Iedereen wierd dan in huis gevraagd en 't smeren begost: Maluwe met petatten, stuiten met hespe. spaanse pap en bier met g'hele kannen. De trekorgel of het mondstik⁽²⁾ kwam boven en 't was dansen en springen en zingen en klingen en klauwen tot een gat in den nacht. Dudzele.

A.M.

(1) Arme mensen kwamen soms de zaadpeulen halen om hun ‘beddezak’ er mee op te vullen.

(2) Momdstik, mondstuk, mondharmonika.