Biekorf. Jaargang 53

Mengelmaren

De Jacobijn Goudeseune en de H. Bloedommegang. 1796.

In 1795, onder de Franse Conventie, ging de processie van het H. Bloed - zoals ook de H. Sacramentsprocessie - nog uit zonder stoornis. Alleen de deelnemers waren op de helft gevallen, men droeg de ‘kleine rijve’, slechts vier leden van de Confrerie waren aanwezig, doch de municipaliteit met de maire, apotheker Ryeland, ging er in mede.

In October van hetzelfde jaar gingen kwaadwilligen aan het werk: op een morgen vond men de Ecce Homo van S. Salvators terug onder de vrijheidsboom op de Markt; Sint-Jan Nepomucenus was van de brug in het water geworpen. De municipaliieit liet alles herstellen en loofde een beloning uit voor degene die de daders zou aanbrengen.

Voor de eerste maal ging op Zondag 1 Mei 1796 de processie niet meer uit. De tijd van het Directoire was aangebroken. De mensen deden in groten getale den ommegang, stil en elk op zijn eigen, en kwamen dan knielen op den Burg vóór de kapel en op den trap. En, volgens burgemeester Coppieters, was er ook binnen in de kapel, evenals in de Sint-Donaaskerk, grote toeloop. En 't is dan dat de Brugse Jacobijn, Francois Goudeseune, opgetreden is.

Kan. Carton schreef in 1860 in zijn nota's op het leven van Van Roo, bl. 78, dat pelotons Franse soldaten de gelovigen beletten daar te knielen. Een ooggetuige, Joseph van Huerne, tekende echter in zijn almanak het volgende aan:

‘Mei 1 [1796], H. Bloeddag. Geen processie. Goudeseune municipael belet t' volck te knielen al buijten voor de H. Bloed Capelle op den trap, en den Commandant van Brugge Keller die weigert hem hulpe van soldaten om dat te beletten.’

Goudeseune was een onstuimig Jacobijn. Reeds in 1793, vóór de komst van de Fransen, onderhield hij briefwisseling met Franse officieren.

Het is niet te Brugge alleen dat de al te ijverige plaatselijke Jacobijnen door de Franse militaire overheid in toom gehouden werden.

A.V.

[p. 118]

Toverij.

Tante Louise en tante Tiele, twee oude jongedochters, boerden vroeger tijd op een schoon doeningske. 't Boerderijtje is later in de vaart gevallen. Op een achternoen kwam een schooier aan de deur kloppen. ‘De boerinne is niet thuis!’ riep tante Louise om hem kwijt te spelen en niet te moeten geven. De schooier, voordat hij wegging, toonde zijn twee armen: ‘Kijk, zei hij, ze zijn g'heel vermassacreerd van de vlooien, da's van in de vreemde landen’.

Achter een paar dagen was g'heel 't huis vol met vlooien. De schooier, die een toverare was, had die gezonden. ‘Je kost ze met een vuilblek opscheppen’, zei tante Louise altijd. Om van de plaag af te zijn, lieten de tanten een mis lezen bij de ‘Gertrudenunnen’ op de Garenmarkt te Brugge, waar er gediend werd tegen alle soorten ongedierte. Daarmee was 't gedaan.

‘Dat is waar gebeurd’, zei moeder, die 't vertellement overtijd nog een keer oprakelde. Want de tan ten zijn al lange dood, ‘z'hadden daarvoor niet gelogen, al is 't dat ze wel een beetje met de grote schippe schepten.’ Dudzele.

A.M.

Nog over gulden sporen te Kortrijk.

In het vorig nummer blz. 95 96, lees ik dat ‘een echte gulden spoor’ uit de kapel van Groeninge in 1840 gestolen werd.

Ik ben zo vrij de aandacht te trekken op een ander exemplaar uit de vroegere verzameling Frans Claes (Museum ‘Gulden Spoor’, weleer in de Sint Vincentiusstraat te Antwerpen) die men als volgt vermeld vindt in de cataloog onder Nr 852:

‘Beau petit éperon Francais en bronze doré: petite pointe quadrangulaire gravée de rinceaux; branches recourbées. Trouvé à Groeninghe sur le champ de bataille de 1302 (en mâme temps que le casque d'archer N^o814 et le goedendag N^o 835)’.

Gereproduceerd in de cataloog der openbare verkoping in 1933 (Experts: Eug. Van Herck & Fils et Ph. R. Duprez, Lede),

A. Verbouwe. Jette.

Met deze belangwekkende mededeling betreden we het gebied van gulden sporen die bij opgravingen in de vorige eeuw, en vooral omstreeks 1900, op het Groeningeveld gevonden werden.

De gestolen gulden spoor van 1840 is wel een ‘laatste gulden spoor’ in die zin, dat Conscience en Van de Putte ze beschouwden als een te Kortrijk gebleven exemplaar uit de

[p. 119]

trofee der 700 vergulde sporen die, volgens de overlevering, in 1382 door de Franse koning weggenomen werd.

De cataloog van de Collectie Frans Claes vermeldt geen datum van opgraving. Werd deze gulden spoor in 1933 door een openbaar Museum aangekocht? en waar berust ze nu? en mag ze archeologisch als een spoor uit de vroege 14 eeuw beschouwd worden? Dat ware een onderzoek waard.

De ijverige Theodoor Sevens, ziel en bezieler van het Comiteit van Groeninge, volgde in April 1901 het graafwerk uitgevoerd tussen Plein en Groeningelaan, voor de aanleg van ‘Groeningeveld’. Hij verkende daarbij de bedding van de sinds lang gedempte Sint-Jansbeek en had het geluk er enkele stukken van hoefijzers en een spoor te zien bovenhalen. De spoor beschreef hij als volgt: totale lengte 21 cm; lengte van de stift 13 cm; het raadje en een der armen van de vork zijn verdwenen, de overblijvende arm is plat en een weinig afgebrokkeld. En hij noteerde verder: ‘Met een vergrootglas ontdekt men in den roest geelachtige stipjes en streepjes, op verguldsel trekkende.’ Na vergelijking met afgebeelde sporen bij Viollet-le-Duc en met de beschrijving van exemplaren uit het Museum der Hallepoort te Brussel, besloot Sevens: ‘De gevonden spoor kan van eenen Franschen ridder zijn.’ (De Kouter, maandschrift, blz. 166; 175 176; 342: Mei 1901). Baron de Maere d'Aertrycke, die Sevens met raad en daad ter zijde stond, zond een verslag over de opgravingen naar Baron de Loë (opgenomen in Annales de la Société d'Archéologie de Bruxelles XVI, 1902, 34-37).

Sevens schonk zijn vondsten aan het Oudheidkundig Museum (ingericht in de nu vernielde Oude Halle) van Kortrijk. Vóór 1940 lag de spoor in een van de vitrines met de vermelding van de opgraving in 1901. Of zij uit de bombardementen van 1943-44 gered is. weet ik niet. Een afbeelding van deze spoor vindt men in het pas verschenen werk van Dr Th. Luykx, Het grafelijk geslacht Damoierre, pl. XXVIII (Leuven 1952).

De Catalogus van de Historische Tentoonstelling van 13-27 Aug. 1902 vermeldt deze opgegraven spoor niet. Was zij er toch te zien? We vinden er alleen vermeld (nummers 1314 en 1316): een spoor uit de 17^e eeuw gevonden inde stadsgracht bij de Steenpoort en een paar ijzeren sporen van omstreeks 1600.

A.V.

De steenweg van Deinze op Kortrijk.

Over de bouw van deze steenweg in 1716-1719 heeft onze medewerker G.P. Baert alhier (1950, 193-200) een korte historische schets geschreven. Zijn onderwerp heeft hij verder uitgewerkt en uitgegeven in Bijdragen tot de Geschiedenis der Stad Deinze, XVIII, 1951, 135-186; met platen. Het is een

[p. 120]

echte en beste monographie geworden over een van onze Vlaamse steenwegen uit de grote eeuw van de wegenbouw.

Oude Schilderkunst te Brugge.

Van de geprezen gids en inleiding tot de voornaamste schilderijen van de Brugse musea door J. DoCHY (De Schilderkunst te Brugge; zie Biek. 1947, 165), werd een Franse bewerking bezorgd door J. Steinmetz: Bruges et ses plus beaux tableaux. Guide du visiteur. De uitgave munt uit door keurige druk, prachtige illustratie en door een paar practische bijvoegsels: een wegwijzer voor de kunstlievende bezoekers en een chronologisch repertorium op de schilders.

- Uitgave Desclée de Brouwer, 1952. 114 blz. met 9 buitentekstplaten. Fr. 60.

V.

Zantekoorn.

- We gaan toch nooit onze pulle moeten koud drinken, zeker? vraagt men zich af, te Brugge, als men vreest zijn doel niet te bereiken.

- Van geld met gatjes in, zegt men te Koolkerke: ‘'t en deugt niet vele meer, de miter zit er in.’

A.M.

Het graf van Caesar Gezelle te Moorsele.

De Davidsfonds-afdeling te Moorsele bereidt een herdenking van Caesar Gezelle, neef en biograaf van Guido, in 1939 aldaar overleden en begraven. Op Zaterdag 3 Mei werd zijn stoffelijk overschot in alle stilte ontgraven en in een blijvende concessie overgebracht. Het grafkruis werd vernieuwd en een jonge treurberk op het graf geplant. In een weemoedig gedicht van 1902 sprak de jonge priester vragend tot de ‘Treurberk’:

Zo droome ik... en uit vriendenhand

zult eenmaal op mijn graf geplant

gij, grijze berk, ook treuren;

zal worden met uw blaân bedekt

mijn grafstede, en uw lied verwekt.

En zal 't met mij gebeuren?...

Op deze vraag hebben zijn vereerders nu in liefdevolle gedachtenis en metterdaad een antwoord gegeven.

De herdenking is vastgesteld op 21 September e. k.

B.