Biekorf. Jaargang 53

[p. 41]

Lodewijk XIV te Belle
26 Mei 1671

de schrijver van de ‘Kronyk der byzonderste Gebeurtenissen te Belle en omstreken voorgevallen, in de jaren 1647 à 1673’⁽¹⁾geeft ons een relaas over het bezoek van Lodewijk XIV in het alsdan nog Vlaamse Belle (Bailleul). Naar aanleiding van een vorige rondreis (begin Mei 1670) van de koning van Frankrijk om in Vlaanderen de steden te bezoeken die van hem afhingen⁽²⁾, merkte de kroniekschrijver op: ‘En niemand en heeft gevlucht voor zyne komst’. De wisselende bezettingen der steden door de verschillende troepen onder de oorlog Spanje-Frankrijk hadden grote rampen veroorzaakt, als branden en plunderingen.⁽³⁾ Dit had de verbittering en het wantrouwen van de gewone mensen, vooral tegenover de Fransen, ten zeerste in de hand gewerkt.

De koning nu, Lodewijk XIV, was naar Duinkerke geweest om die stad te laten vergroten en van een nieuwe vesting te laten omringen. Bij zijn terugreis, 26 Mei 1671, ging hij door Bergen over het Spaanse gebied

(1) Belsche Cronycke ofte Cort verhael van de Notabelste geschiedenissen ontrent Belle, beginnende van het Jaer 1647, met noch eenighe andere geschiedenissen die inder waerheyt gebeurt zyn inde naer gelegen landen ofte Coninckrycken en Provinciën. Cahier klein kwarto papier, 52 blz. Door K. de Flou opgegeven, Woordenboek der Toponymie,.. Brugge, 1938, Deel XVIII, kolom 1060. - Bij het excerperen van de Flou voor het opmaken van de Indices, trof ons de gelijkenis van die opgegeven teksten met deze van de ‘Kronyk der byzonderste gebeurtenissen te Belle...’, uitgegeven door Lodewijk De Baecker, Rousbrugge-Haringe, 1860, 8^o, 94 blz. De tekst van De Baecker is waarschijnlijk slechts een enigszins omgewerkte en, wat de taal betreft, aangepaste uitgave van genoemd handschrift, welk in het bezit was van wijlen H. Rubbrecht, ere-notaris te Brugge, maar dat we tot nu toe niet konden terugvinden. De aangehaalde teksten komen voor bij De Baecker, bl. 37-41.

(2) Dowaai, Doornik, Oudenaarde, Kortrijk, Rijsel, Duinkerke en Veurne.

(3) Op 8 Augustus 1653 werd Belle door de Fransen onder leiding van ‘due Delbuf’ in brand gestoken; 450 huizen brandden af.

[p. 42]

en kwam om de middag te Belle aan.⁽¹⁾ De stadsoverheden stonden hem af te wachten in het ‘Leen’ en bij zijn aankomst kuste de greffier hem de hand en ‘sprak, ter vereerlyking der gekroonden, eenige woorden uit.... Van hetwelk hy (de koning) zeer voldaen was en beloofde indachtig te zyn de eer die hem geschiede’. Dan trokken ze op langs de straten der stad waar de huizen versierd waren met ‘meijen en ander groenten’. Buiten de stad had de koning vijf maal geld ‘gestrooid’, telkenmale vijf pistolen.⁽²⁾

Voor de beschrijving van het middagmaal, laten we liefst de schrijver zelf aan het woord:

‘Hy (de Koning), met de persoonen, zyne vrouw, zyn broeder, benevens twee edele vrouwen, die hem vergezelden, hebben geeten in eenen meersch tusschen den Rysselberg en de Nieuwesiraet, zittende in zyn reiswagen. Al de spyzen werden gekookt op de pachthoeve van Jan De Vos; er was veel gebraden en gezoden vleesch, veel gevogelte, als sneppen, patryzen, kwakkelen, enz. zuikergoed in menigte, amandelbrood en gekonfyte voorwerpen, veel fruiten, alles met smaek pyramidewys opreschikt; van allerhande soorten van wynen zag men er brengen. Daerneven de groote massa keukengerief, leverde voor de aenschouwers een allerschoonste en wonderlyk zicht op. De speellieden van Belle vereerden den koning deurende den maeltyt met spelen, hiervoor schonk hen Lodewyk zes of zeven pistolen.
De toeloop der menigte was hier zoo groot dat het onzeggelijk is, en de onbeschaemtheid van het volk kende geene palen; men ging zoo ver dat men op de wielen van het rytuig stond om den koning te zien eten.
Wat my en veel ander hier verwonderde is dat de koning voorzien was van allerhande spyzen en drank maer dat alles opgedient door een slag van volk dat wy eerder voor schouwvagers of ketellappers hadden aanzien of voor dienaers des konings: vuil en slykig waren zy zoodanig, met stinkende servietten in de handen, dat wy dit in onse Vlaenderen als eene oneer voor Frankryk moesten aenzien, te meer dat wy dachten

(1) Belle bleef nog onderworpen aan het Spaanse gezag tot aan de vrede van Nijmegen (1679).

(2) Pistool (pistolet): een oude gouden Spaanse munt, volgens De Baecker gelijk aan drie zilveren dukaten.

[p. 43]

dat de koning van fraeije opgepoetste princen of graven zou bedient zyn.’

Onder de maaltijd werden de koning verschillende giften overhandigd, welke gewoonlijk na ontvangst ‘aan de persoon zelf’ teruggegeven werden samen met een beloning. Zelfs de Paters Kapucijnen gaven een kleine hoeveelheid krieken en bloemen, waarvoor ze zestien pistolen ontvingen.⁽¹⁾

De maaltijd had geduurd van omstreeks 12 u. 30 tot 14 u. 30, waarna ze naar Armentiers vertrokken. Daar is Lodewijk XIV tegen de avond, ‘voorzien van een schietgeweer, op den Halletoren geklommen en schoot twee of drie vliegende zwalmen.’

De volgende dag trok de koning naar Rijsel, waar de H. Sakramentsprocessie voor die gelegenheid op een buitengewone manier gehouden werd.⁽²⁾ De koning en de koningin volgden eerst de processie van op een ‘theater’ waarna ‘de doorluchtige hoofden’ tot het einde toe meegingen in de processieomgang.

D. Fl. Rommel

(1) Die hoge bezoeken vielen echter niet altijd in de smaak van de burgers. Het was in hetzelfde jaar 1671 dat graaf De Monterey de steden van Vlaanderen bezocht die aan de Spanjaarden toebehoorden. Het viel de Ieperlingen ietwat tegen toen hij in Augustus hun stad kwam bezoeken: ‘deze hooge persoonagie bragt weinig voordeel aen de Ypersche neâringdoenders toe, daer hy reisde met keuken en levensmiddelen voorzien’ en ‘strooide’ bovendien geen geld ui:.

(2) Uitvoerige beschrijving van deze processie bij E. Hautcoeur, His- toire de Saint-Pierre de LUle, III, blz. 132-133 (Rijsel. 1899).