Biekorf. Jaargang 52

Mengelmaren

Karel de Potter van Rumbeke. (Biek., blz. 202-206)

Nu we weten dat Karel de Potter eigenlijk een Ardooienaar is van geboorte, kunnen we er nog een klein woordje aan toevoegen. Zijn vader, Sieur Germanus Ambrosius de Potter, werd te Torhout geboren rond 1727 als zoon van Pieter en Anna Logghe, en behoort aldus tot de bekende familie de Potter, waarvan er thans nog naamdragers zijn (de Potter de ten Broeck? Zie o.m.R. Coppieters 't Wallant, Notices généalogiques sur quelques Families patriciennes de la Flandre Occidentale, Brugge, 1946). De peters en meiers die de Potter's zijde vertegenwoordigen waren alleszins voorname lui, zoals de betiteling ‘Dominus’ of ‘Domicella’ het laten vermoeden. Een dier peters was Pieter de Potter, die wellicht te vereenzelvigen is met diegene aangehaald als bezitter van leengrond door L. Gilliodts-van Severen, Coutume de Winendale, Brussel, 1893, blz. 133, 137.

Langs de zijde van zijn moeder, Monica Francisca Beckers (en niet de Beckere), stamde Karel de Potter van een geslacht dat van vader op zoon chirurgijn was. Nauw verwant waren ze ook met Arnold Beckers, onderpastoor te Roeselare (1722).

Germanus Ambrosius de Potter was te Ardooie koster-orga-

[p. 231]

nist, maar hij was het slechts gedurende de zomermaanden van 1763, toen hij de baan moest ruimen voor de tegencandidaat die de steun genoot van de heer van Ardooie. In 1778 was hij ‘coopman’, wellicht in weefgoed. Bij zijn overlijden in 1810 was het weer iets anders: ‘rentier de profession’. Samen met zijn vrouw, Monica-Francisca Beckers, dochter van Francis, chirurgijn, en Anna-Maria Werbrouck, in verre graad verwant met Mgr Werbrouck, bisschop van Antwerpen, had hij de volgende kinderen: Francis-Ambrosius (1753) die later chirurgijn werd, Anna-Theresia-Francisca (1755) die al in 1772 huwde met chirurgijn Karel Duvivier, Carolus-Eugenius (1757), Petrus-Augustinus (1761), Josephus-Henricus (1764) en Ludovicus-Marcus (1768). Telkenmale waren het de Potter's, Clayssone's of Logghe's van Torhout die peterden en meterden.

Vermelden wij ten slotte nog dat Germanus de Potter in 1753 werd aangenomen als confrater in de busgilde van Sint-Barbara en, wat zelden voorviel, nog hetzelfde jaar tot deken werd verkozen. Hij bleef dit tot in 1759. Van Karel zeil is er te Ardooie echter niets te vinden en de familie verdween te Ardooie in de 19^e eeuw voorgoed.

L. Van Acker

De Zwarte Dood in Vlaanderen.

De grote pest die in de jaren 1349-1351 door Europa heeft gewoed en in de moderne geschiedschrijving met de speciale benaming ‘Zwarte Dood’ bekend staat, heeft Brugge en Gent gespaard. Ieper daarentegen werd door de ziekte bezocht.

De pest werd in het najaar van 1347 naar Italië overgebracht door een Genuees schip dat de besmetting bij Mongolen in de Krim opgedaan had. Italië, Spanje, Zuid- Frankrijk waren reeds bij de aanvang van 1348 aangetast. Vanuit Marseille verspreidde de ziekte zich zeer snel naar het Noorden: zij bereikte Normandië in de zomer van 1348. Toen vertraagde haar loop. Een jaar later bereikte zij de Somme (Amiens in Juni) en weldra de Schelde (Doornik in Sept Dec. 1349). Ook Atrecht, Dowaai en Rijsel hadden te lijden.

De stad Ieper zou, volgens zekere berekeningen gesteund op een post uit de stadsrekening van Nov. 1349-Nov. 1350, een kleine duizend slachtoffers hebben gehad op een bevolking die voor die tijd op plm. 20.000 wordt geraamd.

Gent en Brugge, hoewel niet rechtstreeks getroffen, ondergingen toch, samen met Ieper, een verder economisch verval van hun draperie daar de Zwarte Dood in Italië, Frankrijk, Engeland en Duitsland een sterke vermindering van bevolking voor gevolg had.

- Volgens de studie van Prof. Dr H. Van Werveke in Mededelingen van de kvacademie, Klasse der Letteren, Jaargang xii, n^o 3.

[p. 232]

De naam Joos: Keltisch of Germaans?

De naam Joos - sedert de 16^e eeuw ook Joost - komt van het frans Joce, Josse uit Judocus. Zie Biekorf 1939, 81. De naam Jodocus, Judocus wordt algemeen gehouden voor een bretoense naam, dus van keltische oorsprong. Daarnaast is er een theorie die Josse terugvoert tot een germaanse naamvorm Gauso.

Dr Jan Lindemans heeft dat probleem in 1943 (Verslagen mkv Academie, p. 791-894) opnieuw onderzocht en kwam tot de volgende voorstelling:

Joce behoort tot een reeks oude franse naamvormingen: Joce, Josse, Jocelin, Jocet, Joceaume, Jocerand, die, nevens lat. Jodocus, steeds beschouwd worden als familiare vormen van dezelfde naam en wel van een Goda-formatie. Het prototype moet Gaudo of Godso zijn, een familiare vorm op -so van een Goda-naam, waarschijnlijk van Godafrid. Ndl. Joos werd overgenomen uit de fr. naam Josse, Joce die een normale romanisering is van Godso. Judocus of Jodocus is waarschijnlijk een andere vleivorm van dezelfde naam, ditmaal met het diminutiefsuffix -oc, dat echter van keltische oorsprong is, maar over geheel West-Europa gebruikt werd.

Het Oxford Dictionary of Christian Names van E.G. Withycombe leidde in zijn eerste uitgave (1945) de engelse namen Joyce (oudere vormen: Josse, Josey, Goce) en Jocelyn beide af van het oudgerm. Gautelen, Gauzelen (uit Gauta, stam van de volksnaam Goth). In de tweede herwerkte uitgave (Oxford 1949) wordt de germaanse oorsprong van Jocelyn gehandhaafd, Joyce daarentegen wordt ditmaal behandeld als een keltische naam: de vormen Josse, Goce, lat. Jodocus, Joceus, zoals ndl. Joos, zijn ontstaan uit de naam van de bretoense heilige Jodoc, de eremijt van Saint Josse-sur-Mer.

Na het betoog van Dr Lindemans zou men niet licht meer de scheiding Jocelyn Joce aanvaarden. Veel pleit voor de germaanse oorsprong van Joos. De zwenking van het Oxford Dictionary - dat zeker niet keltisch vooringenomen is - maant echter tot voorbehoud. Ook Albert Dauzat, in zijn pas verschenen Dictionnaire Etymologique des noms de familie et prénoms de France, behoudt de scheiding tussen Josse en Josselin: Josse beschouwt hij als een populaire vorm van de bretoense heilige Judocus (met Longnon veronderstelt hij een gelatiniseerde vorm Judocius); Josselin e.a. zouden uit germ. Gauz (met suffix) afgeleid zijn. De bovengestelde vraag blijft dus nog steeds open.

V.