Biekorf. Jaargang 52

Mengelmaren

Sinte Godelieve van Gistel.

Nu gaan we op beevaart naar 't Putje van Vlaanderen, naar Sinte Godelieve. En mijn leidsman kent en bemint Godelieve en haar Beevaart. Hoe zal hij mij vertellen onderweg. Hij die een geleerd boek aan de Heilige heeft gewijd en de diepe zin der dingen van en om Godelieve weet. Ik luister....Zijn we nog niet ver genoeg? In Gistel-kerk hebben we onze devotie gedaan. En we gaan de weg naar 't Kloostertje. Nu zal hij beginnen, van Godelieve, het schone en wonderbare verhaal.

Ik hoor alleen een begroeting tot een derde man: ‘Vader Drogo!’ En zie, naast ons stapt, in monnikspij, een dubbelganger van mijn leidsman. Ik voel me een wijl vervoerd in het onzichtbare licht van R.-H. Benson's wereld. En Vader Drogo vertelt het Leven van Godelieve. Hij verdwijnt, en de naamloze priester van Gistel verhaalt ons de Wonderen van Godelieve. Ook hij verdwijnt, en Vrouwe Maria van Gent

[p. 142]

ontvangt ons in Ten Putte en verhaalt de lotgevallen van het heiligdom. Waar Sinte Godelieve zelf op ons wacht. Er is geen scheiding meer tussen deze dag en de eeuwenoude dagen van Godelieve. Wij knielen en luisteren naar haar woorden die innig zijn en diepzinnig. Die een boodschap zijn. De Begenadigde spreekt tot mij en tot elke broeder-pelgrim van haar stam en zegt ons de eenvoudige en hoge zin van haar roeping en haar martelaarschap. - Om de weg te wijzen naar het pas verschenen prachtig pelgrimsboekje van:

M. English. Sinte Godelieve en haar Beevaart te Gistel. Uitgegeven door de Abdij Ten Putte te Gistel. 109 blz. Prijs: 30 fr.

Sint-Janshospitaal te Damme.

Het zevende eeuwfeest van deze stichting werd op Zondag 24 Juni gevierd met een historische stoet die de dode Zwinstad voor enkele uren met drukte en bontheid van kleur heeft gevuld. De filmcamera van de Westvlaamse folkloristen, handig bediend door onderhoofdman H. Stalpaert, was druk in de weer om een document van de stemmige groepen vast te leggen. Oud en jong, ze deden het wel en gemeend: graven en gravinnen, baljuw en poorters, Keizer Karel en de Spanjaards, prelaten, kloosterbroeders en zusters. En niet het minst die flinke ruiters op hun felle paarden, 't Was echt en overtuigend, ‘schoner dan onze processie’ zo hoorde men Bruggelingen onder malkaar zeggen. Er was daar inderdaad in de figuratie een eerlijkheid die men in een jaarlijkse officiële processie en processie-stoet als het H. Bloed niet immer kan handhaven.

De Zusters van Sint-Janshospitaal hebben ter gelegenheid van het eeuwfeest de gedachtenis van hun gewezen pastoor en bestuurder J. OPDEDRINCK († 1921) vereerd met de publicatie van zijn geschiedkundige aantekeningen over hun gesticht. Deze keurige geïllustreerde uitgave (Sint-Janshospitaal te Damme. Drukkerij-Uitgeverij Lannoo te Tielt; 125 blz. Prijs: 50 fr. Te verkrijgen in het Hospitaal te Damme en in de boekhandel), ingeleid door Prof. E. Strubbe, is een verdienstelijke bijdrage tot de geschiedenis van onze Vlaamse liefdadige instellingen.

De historische stoet noch de historische uitgave zouden er gekomen zijn zonder de veelzijdige bekwaamheid en bezielende toewijding van R. Vandenberghe, de alom geachte ‘Meester’ van Damme.

A.V.

Rond de familienaam Vanneste.

Het genealogische werk ‘De Familie Vanneste’ onlangs door E.H. Van Maele (Roeselare) uitgegeven bevat een ‘Essai étymologique’ over de familienaam Vanneste door de tegenwoordige pastoor van Mesen, zelf behorenende tot een tak van de familie, die een tijd gevestigd was te Lys-lez

[p. 143]

Lannoy bij Rijsel en waarvan verschillende leden te Dottenijs verblijven. Pastoor A. Vanneste schrijft als volgt:

‘Les radicaux neste, nest et este se rencontrent fréquemment dans la toponymie de divers pays du monde: et presque toujours en rapport avec l'hydrographie. Ce sont ordinairement des noms de rivières ou de localités situées le long de la mer.’ Alzo worden vernoemd: ‘La Neste, rivière de France, affluent de la Garonne; Nest, localité de Norvège, sur le fjord de Trondheim enz.’

Door Karel de Flou, Woordenboek der Toponymie, xi, 204-205 worden vermeld: Willem van den Neste in 1339 te Brugge; Jan van den Neste in 1353 te Ieper; Jan van den Neste in 1381 te Brugge; Zegher van den Neste in 1382 te Brugge, de Flou rangschikt hierbij nog de familienaam van Neste en Ternest. Daarnaast geeft hij een hele reeks namen ‘de le Nesse, de la Nesse’ uit de streek van St. Omaars, vanaf de 13^e eeuw; hij meent dat het twee verschillende namen zijn, de eerste van een plaats Nest (= nid), de andere van een plaats ‘La Nesse’, vermoedelijk bij St. Omaars.

Andere kenners van het vak (Prof. Draye en D^r Roelants van de Hogeschool van Leuven) menen dat het zeer zeldzaam is dat een kleine rivier aanleiding geeft tot persoonanamen.

Wie kan een plaats, wijk of hofstede in Vlaanderen aanduiden die Nest zou heten? de Flou vermeldt te Zwevegem een stuk land van die naam.

F.M.

Geijkte pintglazen.

Boven blz. 24 werd gevraagd naar geijkte pintglazen. Het Gruuthuse-Museum te Brugge bezit twee zulke glazen. De herkomst ervan is in het Museum zelf onbekend. De schenker, die niemand anders is dan Edward Gailliard, de bekende archivaris en bestendige secretaris van de Koninklijke Vlaamse Academie, heeft gelukkig zijn schenking genoteerd en beschreven in zijn Keure van Hazebroek (dl. V, blz. J43 144; Gent 1905). Hij geeft daarover de volgende bijzonderheden.

De twee oude pintglazen zijn nog met pin of nagel voorzien en dagtekenen blijkbaar van tussen de jaren 1830 en 1855. Het ene, herkomstig uit een oude Brugse herberg, werd hem, na veel zoekens, bereidwillig bezorgd door de heer Bossier-Van Damme, een welgekende brouwer te Brugge. Het andere, in een herberg te Wijnegem (bij Antwerpen) bewaard gebleven, werd hem door een inwoner van dat dorp ter hand gesteld. Gailliard heeft die twee rariteiten nauwkeurig onderzocht en beschrijft ze als volgt.

Beide pintglazen, die cylindervormig zijn, verschillen enigszins in grootte, alhoewel zij met hetzelfde lood voorzien zijn.

[p. 144]

De heer Th. Walckiers, ijker te Antwerpen, was zoo beleefd ze op ons verzoek met de meeste zorg te peilen. Welnu, het eerste [Brugse] houdt 0,5360 liter in, terwijl het andere [Wijnegemse] enkel een inhoud van 0,4992 liter heeft. Hieruit mag blijken dat de ijkers toen ter tijd, bij het nazien van dergelijke maten, er soms wat lichtjes over gingen. De glazen zelf zijn binnen op weinig na 104 mm hoog, maar de diameter van het eerste is 78 mm en van het tweede enkel 76 mm.

De nagel, die door en door het glas geslagen is, bestaat uit een rond platgeslagen stukje lood, van ongeveer 5 mm diameter, waarop de letter R met een cijfer 2 daaronder geprent staat. Dwars door het midden van het loodje is, langs buiten in het glas, een kleine platliggende streep voor het eerste pintglas op 16 mm en voor het tweede op 19 mm van den bovenrand getrokken. Wat betekende dat streepje? Moest het pintglas tot aan dat streepje ofwel tot boven toe gevuld worden? Gailliard vernam uit goede bron en van verschillende kanten dat het streepje niet meer in aanmerking kwam: het glas moest tot den boord vol getapt worden. De pin, nagel of loodje had dus in de laatste tijden een andere bestemming gekregen en diende nog enkel als ijk.- Vroeger daarentegen was de ‘pinne’ de nagel waarmede men, krachtens de keure, de maten ‘juuste’: dat wordt reeds beschreven in het Cuerboek van Nieuwpoort uit de 15^e eeuw waar het luidt ‘dat elc wijntavernier of tavernieriche dat hare vierendeelen moeten siin ghepinnet, ende de pinne so staen dat sij alf drinke inder stede mate ende waert so dat de pinnen te neder stonde jof hare mate te clene, dat ware up de boete van 3 pond.’

De verplichting de maten te doen ijken werd door de wet van 1 October 1855 afgeschaft. Het gevolg was dat de pintglazen steeds van grootte verminderden en dat weldra, met de opkomst van allerlei duurdere biersoorten, de ‘anarchie’ van het bierglas alhier is ontstaan. De niet meer geijkte cylindrische pint heeft zich nog het langst in landelijke herbergen en kleinere estaminets gehandhaafd die de ‘Grote Pinte’ op hun uithangbord of op hun ruiten schilderden.

Men weet dat in de wijnstreken o.m. in Rijnland, Oostenrijk en Zwitserland, de glazen karaffen als Zweier en Dreier, en ook sommige bekers nog heden een ‘blind’ streepje als maatteken dragen.

E.N.