Biekorf. Jaargang 51

[p. 237]

Mengelmaren

New Flanders in Pennsylvanië.

De Vlaamse uitwijking naar de U.S.A. heeft eerst een zekere omvang genomen na de Secessie-oorlog (1861-65). Vóór deze tijd zijn er enkele verspreide pogingen tot ‘colonisatie’ geweest, die weinig opgeleverd hebben.

De vestiging van enkele landbouwers uit de omstreken van Eekloo in de, Missouri (1847) was aanleiding tot een experiment door Minister Rogier zelf gesteund: een Belgische stichting in Pennsylvania (St. Mary's, Elk County). Westvlaanderen, alstoen de provincie bij uitstek van het pauperisme, was door de aardappelplaag het ergst geteisterd geworden en kreeg van Rogier de prioriteit. 59 Westvlamingen vormden de eerste groep van uitwijkelingen: 39 uit Wakken, 10 uit Meulebeke, 2 uit Ingelmunster, 5 uit Waregem en 3 uit Passendale. Zij vertrokken uit Antwerpen 8 Sept. 1849 en bereikten St. Mary's rond Kerstmis. De colonie kreeg de naam New Flanders en het ‘dorp’ heette Leppoldsburg, ter ere van de koning. De colonisten toonden weinig volharding. Na zes maanden waren de grote helft naar elders vertrokken. De Staat zond geen tweede groep meer. Einde 1852 bleef er te Leopoldsburg nog één oude man over.

Een andere onderneming te Kansas in Missouri mislukte eveneens. Van de 50 emigranten waren er 44 Westvlamingen. In Juni 1850 kwamen zij te Kansas aan; een maand later waren zij reeds ten dele verstrooid.

Deze ondernemingen hebben geen spoor in Amerika nagelaten. De mislukking is te wijten aan de recrutering van de uitwijkelingen: de gemeentebesturen trachtten zich te ontdoen van ziekelijke en onverbeterlijke elementen, lediggangers en bedelaars, die voor pionierswerk in de Nieuwe Wereld allerminst geschikt waren.

Deze bijzonderheden ontnemen we aan een synthetische, zeer gedocumenteerde studie van Dr Ant. De Smet (L Emigration Beige aux Etats-Unis, pendant le 19^e siècle jusqu'à la Guerre Civile) pas verschenen in de Annales de la Fédération Archéologique et Historique de Belgique, XXXII^e session (Congrès d'Anvers 1947), blz. 188-208.

Assebroek.

De bloeiende en snel groeiende randgemeente van Brugge verdiende haar eigen ‘geschiedenis’. En zij moest geen

[p. 238]

vreemde aanspreken om dat op uitstekende wijze gedaan te krijgen. Assebroek telt geleerden en specialisten op velerei gebied, niet het minst op dat van de geschiedenis.

‘Assebroek. Heemkundige Schets’: zo betitelen de samenstellers, J. De Smet en H. Stalpaert, het bondig en stevig gedocumenteerd overzicht van ‘oud en nieuw’ op hun gemeente. De topographische beschrijving is uitvoerig, met opgave van de oudste vermelding van elke plaatsnaam en verwijzing naar het groot uitslaande plan, dat een model van tekening en uitvoering is. De beschrijving van de oude kerkelijke en burgerlijke instellingen is telkens met anecdotische bijzonderheden opgeluisterd. Bij de echt documentair opgevatte illustratie mist men een paar opnamen van het tegenwoordige Assebroek die, bij de snelle ontwikkeling van de gemeente, binnen korte jaren een historisch document zullen geworden zijn. Een keurige uitgave van de Brugse Gidsenbond (Brugge, 1950; 88 blz. Prijs 48 fr.).

Toverije in het Brugse Vrije.

Onder deze titel verscheen een voortreffelijke bijdrage tot de Westvlaamse volkskunde van de hand van H. Stalpaert. De ondertitel ‘Documenten uit de Westvlaamse Volksoverlevering’ wijst erop dat de Schrijver, voor zijn gemoedelijke en pittige causerie over toverij, feitelijk al het uitgegeven materiaal over toveraars en heksen in Wvl. heeft samengebracht en uitgelezen; de aandachtige lezer van de bondige, gestileerde bronnenopgave stelt daarenboven vast dat talrijke eigen opnamen van de Sch. in het opstel verwerkt zijn. Voor lezers die misschien weinig sympathie hebben voor toveraars en heksen, zij hier gewezen op de hoofdstkuken: Van de mare bereden; de Duitse schapers; Tempeliersgoed; Toverboeken: en verder nog: De krachtige gebeden; Belezers en kwakzalvers; Volksremedies, die de toverij bestrijden. Hieruit blijkt de rijkdom van dit werk dat met talrijke eigenaardige platen versierd is. Een uitgave van de Brugse Gidsenbond: de naam zegt keurigheid! (Brugge 1950; 100 blz. Prijs: 45 fr.)

V.

Het Jaargetijde van Lodewijk van Nevers.

De graaf Lodewijk viel in de slag bij Crécy op 26 Aug. 1346. Zijn lijk werd aldaar teruggevonden in een gracht vol riet.

Uit de eerste begraafplaats, in de abdij van St. Rikiers, werd het stoffelijk overschot overgevoerd naar de St. Donaaskerk

[p. 239]

te Brugge, in een graf midden in het koor, vóór het hoogaltaar. In 1741 werd de tombe verplaatst naar de kapel van S. Carolus Borromeus.

Nog in 1792 werd het jaargetijde gedaan en op de verjaardag, 26 Aug., versierde men het graf met groen riet: Beaueourt de Noortvelde noteert dit gebruik in zijn Tableau Fidéle, blz. 60-61, uitgegeven te Brugge in 1792. Deze aantekening van een ooggetuige is zeker meer waard dan de bewering van J. Gailliard die, in zijn Inscriptions funéraires, I, blz. 36 (Brugge, 1861), spreekt van cyprestakken en lisbloemengroen.

V.

Tanden belezen.

Te Aalter (O.-Vl.) stierf onlangs een oude vrouw, die overal in 't ronde bekend stond als tandenheelster.

De eerste vraag die ze haar klanten stelde, was steeds ‘Gelooft ge in mij?’ Na het bevestigend antwoord van de patiënt haalde het oudje een lijvig boek te voorschijn. Terwijl het daaruit allerlei onverstaanbare teksten las, ging het met de hand over alle zieke tanden van de lijder.

Mijn zegsman verklaarde tijdens deze handelwijze inderdaad alle pijnen te voelen heengaan. Dit belet niet dat hij enkele dagen later opnieuw door de oude kwaal werd aangetast, zodat hij zich verplicht zag een tandarts op te zoeken.

De naam van het vrouwtje kon mijn zegsman niet mededelen.

Opgetekend uit de mond van G.V. te St-Joris-ten-Distel

W.G.

Kinderrijm.

Rond 1902 zong mijn grootvader te Roeselare het volgend liedje, terwijl hij rond de keuken wandelde samen met mijn moeder, een kind alsdan, die op zijn kloefen stond:

Mollegie, mollegie martjie,
Koopt da' kind 'n tartjie,
In de zunne gebakken
Dat de koeigies kakken.
Trappelt de puud
Z'n oogsgies uut,
Z'n teên in tweên,
't En ee 't er maar een.
Laat da' arme pudegie, pudegie
gezzegie, gezzegie weên.

Mollegie = klein zwartharig meisje met vet rond aangezicht. - Koopt, zoals verder Laat: met korte klinker uitgesproken.

[p. 240]

- Pudegie: dim. van puud (puid). - Gezzegie: dim. van ge(r)s, gras (graspijltje). - Weên = weiden.

D.C.

- Vgl. De Cock-Teirlinck, Kinderspel IV, 247; VIII, 94. Rond den Heerd XXV (1890), 116 heeft een andere versie uit Veurne-Ambacht opgetekend, te beschouwen als wiegeliedje of kniedeuntje:

Trappelt de puit
Kiniges oogjes uit,
Ze beentjes in twee'n,
't En heeft maar een meer.
Trappelt de mol in d'eerde,
't Kinige ga' ri'en te peerde,
Te peerde al op een bezemstok.
't Kinige gaat hên e nieuwe rok,
E nieuwe rok van dokkeblaân,
't Gaat daarmee naar de kerremesse gaan,
Naar de kerremesse in 't Zwaanije,
Koekeloere mijn haantje.

Moncarey z'n meulen en z'n muil. - Vgl. Biek. 1933, blz. 94.

De familie Moncarey was een verspreide molenaarsfamilie, en op de ‘slingermeulen’ (hofstede en molenaarsbedrijf) woonden en wonen er nog afstammelingen van Moncarey's.

Vroeger, te weten tot aan de oorlog 1914 18, had elke molenaar een ‘meulenaarsdrijver’ die 's zomers de bakten van de boerenhoven haalde en weerbracht met kar en muil, en 's winters ‘te rikke’.

Dus ‘een slag van de meulen’, of ‘een slag van Moncarey's meulen’ of ‘van de slingermeulen’ komt op 't zelfde neer. En waar men spreekt van: ‘nog dommer of Moncarey's muil’ is dat niet dommer of niet slimmer dan eender welke muil van eender welke molenaar.

Sinds jaren is de slingermeulen verdwenen. Hij stond ten oosten van de kiezel genaamd de ‘Gemeene strate’, gaande van de Flessche naar de Klokkeput, op het grondgebied van Leisele. Nu staat daar nog, niet ver van de vroegere ‘meulewalle’, een gebouw dat dienst doet als ‘Belgische schure’. Het woonhuis en de rest der stallingen staan op Frans grondgebied (Hondschote).

A.B. Stavele