Biekorf. Jaargang 51

Gezelle's Sinte-Lutgardisgilde

IN 1874 werd te Brugge de ‘Gilde van Sinte Luitgaarde voor Taal en Oudheid’ opgericht door A. Duclos. Deze gilde die vierjaarlijkse vergaderingen heeft gekend (1874-1878), was bedoeld als een soort bredere opstelraad van Rond den Heerd. Gezelle was lid van deze Gilde, hij verscheen echter op geen enkele vergadering. In een brief uit Kortrijk, na de eerste vergadering aan Duclos gericht, laat hij zelf uitschijnen dat hij sommige opvattingen van de Gilde op het gebied dat hem het dierbaarst was, nl. de taal, niet deelt.

De Gilde van Duclos was niet de eerste van die naam. Twaalf jaar vroeger, in 1862, had Gezelle, alstoen onderrector van het Engels Seminarie, een ‘Sinte Lutgardisgilde’ voor zijn Roeselaarse leerlingen ontworpen waarover weinig bekend is. Alleen enkele brieven uit de jaren 1862-1863 getuigen van haar bestaan.

Bij het verschijnen van zijn bundel ‘Gedichten Gezangen en Gebeden’ einde Juni 1862 was Gezelle opgetogen en vol ondernemingslust. In een opgewekte brief van 28 Juni aan van Oye tekent hij - met welk een romantische uitbundigheid! - het plan van zijn gilde. Hij schrijft:

[p. 212]

‘.... 'k Heb ook gepeisd, dat wij een kind dat al zoolang geboren is, wel mogen een naem geven in 't stille en 'k stelle u voor van ons te vereenigen onder de naem van Sinte Lutgardis gilde voor't in eer houden en 't verspreiden onzer tael en letterkunde; statuten zouden allengs geboekt worden en 't zou een gilde zijn, soort van broederschap, soort van ridderschap op zijn tempeliers, op zijn middeleeuws, geen Tijd en Vlijt, noch rederijkerij, noch Olijftak, noch societeit, noch genootschap; dat is al nieuw en maer half geboren. Gilde! wij zullen studeren wat de gilden waren en 't zal al alle kanten een weer ophalen zijn van tael, zeden en gebruiken. Ik ben kapellaen en zegge jaerlijks messe (12 Junij) St. Lutgardis dag voor al de gildebroeders en nog andere dingen waerover wij behooren te spreken....’ (VW. Brieven I, blz. 110).

Gezelle verzweeg hier echter één punt van het programma van zijn Gilde nl. het uitgeven van een taal- en letterkundige almanak. Met Edw. Gailliard, de drukker van zijn pas verschenen ‘Gedichten Gezangen en Gebeden’, had hij daarover gesproken. Gailliard komt 22 Juli ter zake: ‘'k Zou wel willen vandage of morgen een letje met u klappen over onzen almanack’, zo schrijft hij aan Gezelle, en drie weken later (12 Aug. 1862) vraagt hij om een klein onderhoud: ‘'k Zou u geern spreken over den almanack dien wij van gedachte zijn uit te geven. 'k Geloof 't word hoog tijd van er op te peinzen’. (Brieven in het Gezelle Museum).

Van Oye hoort weldra van die almanak langs Karel de Gheldere om. Zijn schrijven (28 Aug.) aan Gezelle klinkt als een verwijt: ‘K. de Gheldere heeft mij gezegd dat gij hem het wezen der ‘St. Lutgardisgilde’ uiteen gedaan hebt en dat gij van zin zijt jaarliks 'nen almanak uit te geven. Allerbest gedacht: g' en hebt er mij geenen letter van gespeld toen ik te Brugge was over een weke of vijf.’ (VW. Brieven I, bl. 112). Gezelle was niet zonder reden terughoudend voor zijn wat opdringerige jonge vriend, die brandde van dorst naar publicatie.

De almanak der Gilde kwam er niet. Waarschijnlijk heeft het Vlaams Congres, in September 1862 te Brugge gehouden, daar schuld aan. Gezelle had dat Congres gevlucht en de afkeuring van zijn taal, door David, Conscience en Heremans aldaar uitgesproken, liet hem niet onverschillig. De Gilde blijft echter voortbestaan. Nog in Februari 1863 verzekert Gezelle aan van Oye dat hij wel enige inschrijvers voor de bundel van ‘Tijd en Vlijt’ zal krijgen ‘bij die van Sinte

[p. 213]

Lutgardis’. (VW. Brieven I, blz. 123). Intussen was Gezelle in nauwe betrekking gekomen met James Weale en werkte ijverig mede aan de eerste nummers van diens archeologische publicatie Le Beffroi, waarvan de eerste aflevering in de eerste dagen van Februari 1863 verscheen.

Duclos' Gilde van Sinte Luitgaarde zou later de naam overnemen van Gezelle's gedroomde Sinte-Lutgardisgilde. In zijn schrijven aan Duclos van 20 Aug. 1874 schijnt Gezelle geen vrede te hebben met de benaming ‘Gilde van Sinte Luitgaarde’: hij spreekt er alleen van ‘Sinte Luitgaarden Gilde’, een benaming die beter luidt en nauwer aansluit bij de doopnaam van ‘zijn’ Gilde.

A. Viaene