Biekorf. Jaargang 51

[p. 135]

Lagere scholen in de beloken tijd

Onder nr. 1380 van het archief van het Leiedepartement worden enkele verslagen bewaard van de inspectie door de plaatselijke overheid van de lagere scholen in de jaren 6-8 van de Franse Republiek. Deze inspecties waren opgelegd door het besluit van het Directoire van 17 pluviose vi (5 Februari 1798), en hadden tot doel na te gaan welke geest er in de school heerste, alsook welke schoolboeken er gebruikt werden.

In onze provincie was dit besluit nooit toegepast geweest, totdat in het begin van het jaar viii (September 1799) het middenbestuur van het Leiedepartement de plaatselijke besturen aan hun plicht herinnerde.

Te Dikkebusch waren er twee scholen, die 22 brumaire viii (13 November 1799) werden geïnspecteerd. De schoolboeken voldeden niet: ‘On ne voit entre les mains des écoliers que des livres qui ne respirent que le fanatisme, faute d'en trouver d'autres’.

In de particuliere scholen van Meenen was alles in orde. Het inspectieverslag van 3 brumaire viii (25 October 1799) vermeldt enkele titels van ‘goede’ boeken die er werden gebruikt: Les droits de l'homme, La constitution, Le conseil d'un père à son fils, Télémaque. Over deze scholen staat nog in het verslag: ‘On s'y honore du titre glorieux de citoyen. Le calendrier républicain y est observé. Les jours décadaires et fêtes nationales, ils se rendent au cortège avec leurs élèves. Pas le moindre vestige tendant à avilir le caractère’.

Te Ruiselede was het slechter gesteld. Daar was de griffier van het vredegerecht J.B. Vincent tevens onderwijzer. Bij het bezoek van het plaatselijk bestuur op 12 ventose viii (3 Maart 1800) was Vincent afwezig, maar de ondermeester Leon Waellens gaf les. De boeken voldeden niet, namelijk L'histoire de Jules

[p. 136]

César, Le petit et le grand Cathéchisme de Malines, La vie de la très sainte Vierge, L'histoire de David.⁽¹⁾

Bij het tweede bezoek, op 11 messidor viii (30 Juni 1800) was Vincent bezig een franse samenspraak te dicteren. Bij hem vond men Dictionnaires et Grammaires van Des Roches, La déclaration des droits de l'homme et du citoyen, L'instruction des enfants ou conseil d'un père à son fils, van de hand van de republikeinse minister François de Neufchâteau. De ondermeester gaf minder voldoening. Nevens La déclaration des droits de l'homme en La constitution de l'an huit, vond men nog: Le cathéchisme de Malines, Le voyage de Jérusalem par Jean Vander Linden, Le grand calendrier de bureau, La vie de notre Seigneur Jésus Christ, alsook losse nummers van de Gazette van Ghent.

Te Veurne was het nog slechter gesteld. Bij de inspectie van 12 brumaire viii (3 November 1799) vond men geen enkel ‘goed’ boek. De meester kwam bijna nooit met zijn leerlingen naar de ‘Temple de la Loi’. Het plaatselijk bestuur had gedreigd met het sluiten van zijn school, indien hij niet regelmatig de officiële feesten kwam bijwonen.

Over andere scholen zijn geen inspectieverslagen aanwezig.

De verscheidenheid van de gebruikte boeken is te verklaren door de individuele methode die toen nog algemeen was in het onderwijs. Ieder kind mocht als leesboek medebrengen hetgeen het bezat, al was het maar een nieuwsblad. De meester ging van het ene kind naar het andere en leerde het lezen in het drukwerk dat het van huis had medebracht.

J.D.S.

(1) Hier en verder zijn bedoeld de Vlaamse zgn. volksboeken: Een schoon historie van Julius Caesar ende de Romeynen, Het leven van.... Maria, De historie van den Conincklycken Propheet David, Heerlycke en gheluckighe reyse naer het Heyligh Landt en de Stadt van Jerusalem van Broeder Jan van der Linden.