Biekorf. Jaargang 51

De Sint-Maartenskerk te Ieper van 1764 tot 1815
(Vervolg van blz. 53)

DE heren van de kerkraad vervolgden in de jaren 1804 en volgende de verkoping van allerlei kerkgoed ten bate van de kerkfabriek.

Het triomfkruis met de beelden van O.L. Vrouw en St. Jan - vroeger staande op een zware balk boven het doksaal - werd verkocht aan de parochiekerk van Beveren-Roesbrugge: pastoor Neudt betaalde er voor 40 gulden. De eiken balk van 39 voet lang werd gekocht door de timmerman Joseph Haubit tegen 13. 1. 4 gulden (Maart 1805).

De voorzitter Denavigheer liet in Sept. 1804 een koperen ‘luister, wegende 3200 pond à 23 fransche sols 't pond’ verkopen aan de Franse koperhandelaars Debladis en Auriacombe. Dit bracht een som van 1960 brab. gulden courant op. Zelf was Denavigheer koper van ‘een schilderijke eertijds geplaatst in de kapelle van St. Anna’ en had er omtrent 20 gulden br. ct. voor over. (Aug. 1805). En enkele maanden later (April 1806) koopt hij nog een ‘schilderije.... verbeeldende O.L. Heer aan 't Kruis’ tegen 13 gulden br. ct. Hij werkte niet altijd voor eigen rekening, getuige de volgende rekeningspost van 21 Juli 1806:

[p. 87]

‘Ontfangen van De Navigheer 43 fransche kronen over aan hem verkogt te hebben by commande van die der prochie van Kemmel, een groote schilderije verbeeldende de Epiphanie: 140. 9. 4 gulden br. ct.’

Deze schilderij van Jordaens bevond zich vroeger in het hoogkoor van de kerk, later in de Pastoorskapel. De verkoping bracht ze in de parochiekerk te Kemmel, waar ze heden nog is.

Nog in 1810 wordt een kleine schilderij verkocht aan pastoor Verhaeghe van Wijtschate tegen een goede 19 gulden br. ct.

Naast de schilderijen zien we nog ander kunstwerk uit onze kerk weggaan:

in Aug. 1805 ‘een houten beeldeke van een Ecce Homo, voortkomende van den autaer der Bakkers’, verkocht aan een onbekend persoon;

in Februari 1807, zes stukken oud zilverwerk voor een waarde van 201 gulden br. ct.; in 1810 wordt aan de administratie der Burgerlijke Godshuizen van leper een kleine zilveren kelk afgestaan tegen een goede 35 gulden;

in 1808 wordt een partij oude kazuifels verhandeld: koper is de pastoor van Bikschote tegen een kleine 10 gulden.

In Maart 1813 gaan een andere partij paramenten weg: het gaat hier over het heerlijk stel ‘ornamenten’ verkocht aan de kerk van Oostvleteren, die thans nog bestaan.

Uit de rekeningen stelt men vast dat de Voorzitter van de kerkfabriek zelf nu en dan aankopen heeft gedaan. In 1824 zal een ander kerkmeester, de heer Walwein, een niet al te gelukkige rol spelen bij de verhandeling van Van Eyck's schilderij, de Maagd Maria van Ieper: het stuk koopt hij af aan een verheler om het verder te verkopen aan een antiquair.

Van 1805 af treft men in de rekening weer ontvangsten aan van begrafenissen; het zuivelrecht (vastenblok) is weer in voege, verders het pelderrecht waarvan de helft naar de koster gaat.

De inkomsten werden ten dele aangewend tot her-

[p. 88]

stelling en meubilering van de kerk. Dat het niet de goede smaak was die deze werken leidde, mag blijken uit enkele gevallen die hier volgen.

In 1805 sloot de Kerkraad een contract met Jan Pedrotini, wittter, tot ‘vaegen, witten en gheluwen der kerk’, voor 1112 gulden. Dat heerlijk gebouw werd dus gewit als de eerste de beste dorpskerk. De eiken muurbekledingen uit de Renaissance-tijd werden in 't wit en 't zwart geschilderd, om het marber na te bootsen. Dit volstond nog niet. De absis, zo zuiver en statig van bouw, werd geheel geschonden. Tien houten pilaren werden geplaatst in het koor en geplafonneerd. De eeuwenoude beelden ten getale van tien met hun sokkels en baldakijnen werden geweerd. Wat van die beelden geworden is, weet men niet. De machtige gewelven der kerk werden in kleur gezet en bezaaid als het firmament met 288 sterren in blik, die in 't blauw werden geschilderd.

Na de vernieling van het Recollettenklooster, werden tal van schilderijen uit die kerk door het Frans bestuur aan St Maartenskerk geschonken. Het waren al doeken van mindere rang, doch gemaald door de classicisten van die tijd, als Suvée, Beke, e.a. Het waren echte gevaarten. Zij werden in de noordelijke zijbeuk vóór de grote vensters opgehangen. Om die kunststukken te beveiligen tegen de vochtigheid, beslist de Kerkraad die sierlijke vensters toe te metselen tot op de hoogte van de schilderijen.

De kerkheren gingen niet altijd gelukkig om met de beperkte geldmiddelen waarover zij beschikten. In 1807 zien wij hen twee aannemers betalen ‘over by accoorden aangenomen te hebben 't weyren van twee steenen torrekens gestaan hebbende aan de noord-zyde der kerk, deze te weyren tot zeker hoogde en 't hunnen koste die met een achtkantig houtwerk te dekken, zonder leveringe van schalien’.

In die jaren werd een groot deel van den vloer vernieuwd. Veel van de oude zerken verdwenen of werden verkocht.

[p. 89]

In 1805 werdt de Bakkerskapel afgebroken. De beeldhouwer Charles Van Poucke, die weinige jaren vóór de revolutie, het prachtig H. Sacramentsaltaar geleverd had, altaar dat door de beschieting zeer beschadigd was, werd belast met de herstelling ervan en met het leveren van twee grote marmeren beelden voorstellend de Hoop en het Geloof, die aan beide zijden opgesteld werden.

In ditzelfde jaar, werd Sieur Germain Le Clerc, orgelmaker te Ieper, belast met de herstelling van het orgel der kerk, en in 1806 schilder Beirens met de herstelling van twee grote doeken. De Salvator Mundi werd ook in dit jaar opgeknapt.

Sedert 1800 werden de drie klokken in de grote toren weer opgetrokken en in 1805 maakt men weer een tarief op en een reglement voor het luiden bij de begrafenissen.

Uit onze rekeningen lichten we ten slotte een paar eigenaardigheden: af en toe wordt melding gemaakt van de kost van het ‘zaterdagsbier’ dat aan het werkvolk geschonken werd. ‘Kraenekinders’ lossen en dragen blauwe tegels in de kerk, terwijl de zakkedragers de ‘razieren coolen’ inbrengen. Een laatste overleving van het oude gildeleven.

M. Cocle