Biekorf. Jaargang 51

[p. 65]

Molenaarscijfers

Tot aanvulling van hetgene vroeger in Biekorf (1947, blz. 67 en 1948, blz. 78) verscheen, volgen nog enkele schriften.

Vooreerst Klemskerke: verschilt hierin van Vlissengem (Biekorf 1947), dat de waardeloze opstaande lijn hier als ‘tien’ geldt. Zo wordt 40 hier gretekend met 3 paslijntjes. 90 echter weer met 4. Het cirkeltje van het vijftigteken mag zowel boven als onder staan.

Molenaar Henri T aets van Knesselare (houten molen) zond ons zijn cijfers. Links van ‘de boom’ staan de tientallen, rechts de eenheden. In totaal zijn hier slechts drie schrifttekens (een, drie en vijf). Alle andere waarden zijn eruit samengesteld, wat het schrift gemakkelijk laat lezen. Het tekent ‘een beetje min’ en ‘een beetje meer’. Op het eerste zicht kan het onmogelijk een honderdteken vormen. links zou moeten tien staan en rechts nul. Er is nu een conventioneel teken dat theoretisch, echter niet practisch, aanleiding kan geven tot verwarring met elf. Volgens mulder Taets zijn er die dit schrift op twee bomen zetten, een voor de tientallen en een voor de eenheden. Dan wordt uitsluitend rechts getekend: ontdubbeling die veel schrijfwerk vraagt.

Van andere zijde kregen we nog drie schriften.

Vooreerst het onvolledig schrift van mulder P. Deceuninck

[p. 66]

te Ruddervoorde (molen afgebroken in 1908). De mulder gaf zijn cijfers, voor zover hij het zich nog herinnerde, doch was niet heel zeker van zijn stuk. Met het cijfer 77 vormden we de tekens die het gewicht tussen de kilogrammen aangeven: eerst ‘nauwe 77’ - dan 77 - daarna ‘gewillig 77’ - en ten laatste 77 en half.

C. Van Hyfte, laatste molenaar van de verdwenen molen te Oedelem (Oostveld) gaf het schrift dat hij vond in de balken van de zoldering. Eveneens slechts drie beelden: de eenheid, het drie- en vijfteken.

[p. 67]

Het ander schrift kwam ons van mulder Braet te Oostkamp (Zwarte Gat). Het schrift is hetzelfde als Oedelem. Eén verschil nochtans: dat hier de hoogste waarden boven de eenheden worden geschreven en dat 100 een conventioneel teken werd.

We zien dus dat al de schriften - met uitzondering van Pollinkhove en Stavele, die meer op zichzelf staan, - grote verwantschap tonen. Het teken der eenheden is overal hetzelfde. Blijven het drie- en vijfteken. Te Ruddervoorde ging het drieteken verloren. Te Vlissegem, Klemskerke, Oostkamp en Oedelem is het eender; te Knesselare is het juist omgekeerd: het vormt het vijfteken der andere schriften.

Het vierteken, alleen aan Klemskerke eigen, is zichtbaar een vervloeiïng van dat der andere schriften.

Velen geven links van de boom de tientallen, rechts de eenheden (dus heraldisch omgekeerd!). Uitzonderingen: Klemskerke - Pollinkhove en ook Stavele - dat meer op spitsvondigheden zint. De tekens 30 en 50 zijn niet het 3- en 5teken links geschreven, doch het tegenovergestelde ervan.

We mogen dus aan een zekere gemeenschappelijke oorsprong voor veel dezer schriften denken.

Dhr A. Bicker Caarten uit Leiden plaatste een navraag over het gebruik der molenaarscijfers in Nederland in het vakblad ‘De Molenaar’, van 7 Mei 1947, verschijnend te Bilthoven. De vraag bleef nog steeds onbeantwoord.

Bij ons is het gebruik verweg algemeen. H. Taets schrijft dat hij er ook nog gezien heeft die hij niet kon lezen

CHR. Devyt