Biekorf. Jaargang 50

Timpe tompe terelink

In de laatste XXXIII Kleengedichtjes door Guido Gezelle in 1881 uitgegeven komt het volgende rijmpje voor:

Timpe. tompe, terelink,

vliegt van hier na Derelijk,

vliegt van hier na Rompelschee,

koper kop en stalen tee;

wilt hij op zijn been niet staan;

'k moet er met de zwepe op slaan:

Timpe, tompe, terelink.

Dit Kleengedichtje heeft een duistere voorgeschiedenis die ten dele zijn latere, glorievolle lotgevallen verklaart.

Het verscheen eerst in Reinaert de Vos van 16 November 1862 in den volgenden vorm:

[p. 247]

1^e Raedsel

 

Tippe toppe teerlink,

 

Gaet van hier na' Deerlyck,

 

Gaet van hier naer Rompelscheê,

 

Koper kop en stalen tee:

 

Wilt hy op zyn been niet staen,

 

K' moet er met de zwepe op slaen:

 

Tippe toppe teerlink.

In 't Faer 30 van 19 Mei 1866 daagt het rijmpje op in een gewijzigde versie:

Timpe tampe têrelink,
Vliegt er meê na' Dêrelyk,
Vliegt er meê na' Rumpelschêe
Koper kop en stalen tee;
Wilt'en op zen been ni staen,
'k Moe der met de zwepe op slaen:
Raedt: wie kan der dat verstaen!

Het volgende Faer '30 brengt de oplossing: ‘een IJstop’.

In Rond den Heerd van 21 November 1868 (III, blz. 416) liet Gezelle het drukken als volgt:

Timpe tompe terelink,
Vliegt van hier naar Derelyck,
Vliegt van hier na Rompelschee,
Koper kop met stalen tee:
Wilt hij op zijn been niet staan,
'k Moet er met de zwepe op slaan,
Timpe tompe terelink. Dat is nen ijstop.

Het rijmpje, door Gezelle tot nu toe steeds als een raadsel voorgesteld, verscheen dan twaalf jaar later in de bovenstaande lezing van de Kleengedichtjes (1881) die de definitieve lezing van het gedichtje in de volgende uitgaven zal blijven. Niets meer wijst erop dat het een raadselgedichtje is.

Toch verschijnt het nog eenmaal als raadseltje in de Raadsels van het Vlaamsche Volk door Amaat Joos in 1888 te Gent uitgegeven. Daar staat het als Raadsel 23 op blz. 38. De oplossing is: ‘een ijskegel’! In zijn Inleiding (blz. 26) getuigt A. Joos dat Gezelle hem 300 raadsels gezonden heeft (op de 3500 van zijn verzameling). Voorzeker zal Timpe tompe terelink een van de nummers uit Gezelle's ‘zende’ geweest zijn.

De fijnproever die Hugo Verriest was, hield veel van dat gedichtje en heeft het, na Gezelle's dood. aan zijn persoon gehecht. Zijn voorstelling komt hierop neer: Timpe tompe terelink is een gelegenheidsgedichtje ontstaan te Roeselare in 1855; de kleine Verriest was aan 't spel met den ‘ijstop’ in het Klein Seminarie en Gezelle dichtte dat rijmpje ‘voor mij, die van Deerlijk ben’. Volgens Verriest (Voordrachten, blz. 201; Roeselare 1904) is het dus, naar den oorsprong, een spelliedje,

[p. 248]

geen raadsel. En het is een eigen schepping van Gezelle. Verriest heeft dat Roeselaars toneeltje in zijn voordrachten in Holland telkens weer ‘gespeeld’, men weet met welk een meesterschap, en de legende alom verspreid.

In de Jubileum Uitgave (1930) van Gedichten Gezangen en Gebeden II, blz. 260, noteert D^r P. Allossery bij 't gedichtje als besluit van zijn critisch onderzoek: ‘'t Is een gekend volksraadsel dat hier Gezelle in 't hoofd zal gespeeld hebben, en dat hij op zijn wijze heeft uitgewerkt’. In de Inleiding van dezelfde uitgave verschijnt het rijmpje echter in een heel ander literair kader. Daar handelt U. Van de Voorde over ‘Gezelle en de zuivere poëzie’ en ontdekt in Timpe tompe terelink een ‘cubisme avant la lettre’. Dit versje waaruit Gezelle de idee geweerd heeft ‘met een volkomenheid die de huidige avant-garde poëten hem kunnen benijden... kondigt reeds b.v. Van Ostayen aan’. Aldus Van de Voorde.

Prof. F. Baur nam het algemeen bewonderde rijmpje op in zijn Bloemlezing (Gedichten van Guido Gezelle; Antwerpen, 1946) onder de rubriek ‘Heimwee naar Kinderland’. Zeker beschouwt hij het ook niet als een schepping van den dichter, doch als ‘alweer een herdichten van reeds bestaande volkspoëzie’ zoals hij elders (VW. Laatste Gedichten, blz. 350) aantekent bij Dit voetje, dat voetje.

Het rijmpje was oorspronkelijk een ‘raadsel’ - dat staat vast! - hetzij door Gezelle opgetekend uit den volksmond, hetzij door hemzelf nagedaan. Is de eerste vorm ‘Tippe toppe teerlink’ de oorspronkelijke optekening? In de volgende uitgaven wordt tippe toppe genasaleerd tot timpe tompe en de eerste twee versregels worden met een heffing verlengd. Gezelle zal dat volksgoed schoon genoeg gevonden hebben om het te slijpen en dan op zijn naam te nemen en te behouden. Misschien ging zijn vinderschap verder. In Reinaert de Vos van 1862 zijn de ‘raedselkes’ ondertekend: ‘Spoker inv. et del.’ Is deze formule van graphisch auteurschap hier weer ernst of scherts?

Ons Kleengedichtje, aanvankelijk een raadselrijm, was nooit een liedje ‘dat door spelers met den drijftop gezongen wordt’ (De Cock-Teirlinck, Kinderspel V, blz. 169). Gedurende het leven van den Meester zou Hugo Verriest het wel nooit gewaagd hebben om met zijn ingeklede versie van Timpe tompe teerlink voor den dag te komen.

A.V.