Biekorf. Jaargang 50

Kanttekeningen bij een Tentoonstelling
Gerard David te Brugge

DE tentoonstelling loopt op haar einde... En de vraag mag nu gesteld worden: Bracht zij eer of schande? Noblesse oblige! Brugge heeft op het gebied van occasionele(tienjaarlijkse?) tentoonstellingen van OudeVlaamse Kunst een verworven wereldfaam te handhaven. Voor de eerste maal, in 1949, moet de aandachtige bezoeker in zijn dagboek het woord der teleurstelling neerschrijven: ‘Er was een tijd...’ Als een arme edelman gaat zijn Catalogus een plaats innemen nevens de glorieuze voorgangers van 1902, 1907, 1927 en 1939. Welk een onverdiende vernedering treft Meester Gerard en zijn Stad, in diezelfde heldere Museum-zalen waar Memling tien jaar geleden een weergaloze triomf vierde.

[p. 165]

Geen enkele grote David van over de grenzen is naar Brugge mogen komen. De Belgische museums hielden niets terug, maar met den besten wil kunnen zij, evenmin als de dienstvaardige Nederlandse, een stuk aanbrengen dat een van de drie grote David's van ons Stedelijk Museum evenaart.

Van de historische kern van David's werken verscheen geen enkel stuk: zowel Rouaan (de Virgo inter Virgines door den Meester zelf aan het Sionklooster te Brugge geschonken) als Londen (het Mystiek Huwelijk en Kanunnik de Salviatis van de National Gallery) bleven hier achterwege.

Van de beste werken die door stijlvergelijking op den naam van Gerard David gebracht zijn, was een enkel aanwezig: de gave Madonna met den Paplepel (vroeger ¹Traumann-, nu Pannwitzcollectie, Heemstede) kwam de verdienstelijke Brusselse repliek in de schaduw stellen. De Louvre bleef zijn Bruiloft van Cana schuldig. Geen spoor van de merkwaardige David's uit Amerika, met name New York (Metropolitan Museum) en Washington.

Twijfelaars en halfbroeders, pretendenten uit paracommerciele verzamelingen en uit den kunsthandel konden het schreeuwende tekort niet vergoeden. Wat zou een Critisch Catalogus van een Hulin Redivivus overhouden van het halfdozijn aangenomen Pieta's?

Zou Brugge nu wel opeens machteloos geworden zijn om enig voornaam en onmisbaar stuk uit het buitenland over te krijgen? Waarlijk een averechts loon voor de bijna overdreven bereidwiiligheid waarroede de beste van Eyck - de Madonna van der Paele zelf - nog verleden jaar aan Parijs uitgeleend werd. Of staan we voor een ommekeer in het rijk der artistieke uitwisselingen? een lusteloosheid wellicht, ook bij de bezitters, verzadigd van certificaten van attributie?

Brugge, help u zelf! dat weze het besluit. Houd voortaan aw eigen schaapjes binnen. Ga een volgende maal niet meer aankloppen aan buurmans deur. Gij bezit intra muros echt kunstwerk genoeg, van David tot Garemijn, om een aantrekkelijke en vruchtbare tentoonstelling in te richten. Dat zou dan lang moeten voorbereid worden met het oog vooral op de broodnodige herstelling van talrijke waardevolle stukken uit het Brugse patrimonium. Met een wakker oog op de uitvoering van de herstelling. Want een stage waarschuwing is daar nu Isenbrant's Onze Lieve Vrouw van de Zeven Weeen (uit de O.L. Vrouwkerk), die het werk van Meester David in deze tentoonstelling is komen aanvullen: dit heerlijk werk bestaat

[p. 166]

niet meer. De jongste restauratie heeft het oorspronkelijk stuk eindelijk geheel gedoofd. Een vlijtig vakman zal voortaan een evenwaardige copie van het ontzielde paneel maken. (Is het soms uit eerlijke schaamte dat men het schilderij nu opsluit achter de onhebbelijke wand van de Kapel der Toeristen in de O.L. Vrouwkerk?) Men huivert bij de gedachte dat ooit de twee Justitie-stukken van Gerard David het beklagenswaardig lot van Isenbrant's Madonna zouden ondergaan. De onbevangen belijdenis van den aanslag op Isenbrant voorkomt nu echter dit gevaar: de opoffering van den leerling zal den Meester redden. En zo worde deze tentoonstelling ten slotte een zegen voor Gerard David's werk te Brugge en voor zijn vereerders van heden en morgen.

A.V.