Biekorf. Jaargang 50

Jan Bassens vertelt...

EÉN van de flinkste ouderlingen van Sint-Andries is ongetwijfeld Jan Bassens. Niettegenstaande zijn hoge leeftijd - Jan telt nu reeds meer dan tachtig lentes - gaat hij in het seizoen nog dagelijks maaien en pikken bij de grote boeren. Deze weten Jan's diensten zeer te waarderen en doen dan ook graag beroep op hem. ‘Ik zou er nog velen leren werken,’ zegt Jan met rechtmatige fierheid, en inderdaad, deze kranige grijsaard moet voor geen boerezoon onderdoen.

Hoe kan het ook anders? Jan Bassens is afkomstig van Nieuwwege, een wijk van Varsenare, gelegen aan de brug over het kanaal Brugge-Oostende. Als lid van een gezin van dertien kinderen moest Jan onmiddellijk na zijn Eerste Communie mee met vader naar het veld. Samen wrochten zij dan in de ‘Panneschuur’, een hofstede ietwat voorbij ‘Speien’, eveneens langs het kanaal Brugge-Oostende. Vader Bassens verdiende er l fr. daags en de kost, zijn zoon had 50 ct. en de kost. Als nieuweling in het vak kende Jan geen geluk; immers, hij debuteerde in 't jaar 1879, een uiterst slecht aardappeljaar. In de ‘Panneschuur’ bestond het eten uit roggebrood en aardappelen met papsaus, d.i. een saus van karnemelk opgeroerd met roggemeel.

Het spreekt vanzelf dat dergelijke schrale kost Vader Bassens en zoon niet lang kon bekoren. Zij zegden de boer vaarwel en trokken naar Houtave. Daar had Jan 13 fr. per

[p. 135]

maand; de kost was er veel beter dan te Varsenare, het roggebrood maakte plaats voor onvervalste tarweboterhammen. Toch was Vader Bassens niet tevreden. Hij had gehoord dat er met maaien en pikken meer te verdienen was; zij verlieten Houtave en zwierven nu van hof tot hof om den oogst af te doen. Dat was zwaar werk, zegt Jan. 's Morgens om 4 u. beginnen, knapzak met brood en koffie mee, tot 's avonds 10 u. 't Was een harde, maar schone tijd. De oogstarbeid heeft Jan gedaan tot aan de loting.

De loting! Hierover raakt Jan maar moeilijk uitgepraat. Een paar maand tevoren kregen de lotelingen hun oproepingsbevel. De ‘gardesjampetter’ droeg de brieven thuis. Vol enthousiasme vertelt onze zegsman nu over de beruchte strijd tussen Noorder- en Zuiderlingen. Tot de ‘Noordkant’ behoorden o.a. de dorpen Houtave, Nieuwmunster, Zuienkerke, Meetkerke, Damme en ook Nieuwwege; de ‘Zuidkant’ omvatte Sint-Andries, Varsenare, Jabbeke. Het Noorden kwam af met vaandels, stokken en knuppels, Het Zuiden trok op met bezems. Steeds kwam het tot hevige vechtpartijen; vooral Damme en Jabbeke genoten in dit opzicht een slechte faam. De petten der lotelingen waren met bloemen en groen getooid. Er werd gezongen van ‘Vivat 't Noorden’ en ‘Vivat 't Zuiden’.

Hier komt Vrouw Bassens, geboren Romanie Deprez. tussen en herinnert eraan hoe bedrogen meisjes op straat stonden, hun spruit op de arm, en zongen van:

‘En als papaatje eruit is,
Dan gaan we trouwen’.

Rijke boerezoons kwamen naar de loting, vergezeld van een knecht te paard. Van zodra het lot bekend was en ingeval de zoon er zich uitgetrokken had, sprong de knecht te paard en ging in zeven haasten het goede nieuws melden aan de familie van de loteling. De loteling zelf immers keerde pas 's avonds laat huiswaarts, na er duchtig op los gevierd te hebben. Soms vervulden kleine jongens de rol van de knecht te paard en liepen het nieuws aankondigen.

Jan Bassens had het geluk aan zijn zijde en trok er zich glansrijk uit.

Na de loting wrocht hij bij burgemeester Van Acke van Houtave. Deze was een rijke boer, hij slachtte vier tot vijf zwijnen per jaar, doch Jan moest zijn kost betalen: één schelling daags, d.i. één halve frank en twee cent. Moeder Bassens, die vreesde dat haar zoon daar zou gaan trouwen,

[p. 136]

vertrok met de hele familie naar Hoeke. Het was daar een zeer slechte streek, zegt Jan, en na drie jaar keerden zij terug naar Nieuwwege, waar hij op 29 jarige leeftijd huwde.

Over zijn vrijage laat Jan maar weinig los. Doch Romme, zijn echtgenote, staat ons dadelijk te woord. Gelegenheden tot vrijen waren eerder schaars, zegt ze. Romme diende op een boerenhof en werd vanwege haar ouders erg kort gehouden. Een enige gelegenheid deed zich voor bij de bedevaart der Nieuwwegenaars naar Dudzele, waar men naast Sint-Applonia, ook Sint-Leenaart diende tegen de pijn in de ‘leên’. 's Nachts verzamelden zich de bedevaarders om tijdig de vroegmis te Dudzele te kunnen bijwonen. De ‘vrijages’, waartussen zich ook Jan en Romme schaarden, kwamen natuurlijk achteraan. Of er meer gebeden dan gevrijd werd, laten wij hier in het midden.

Zoals gezegd diende men te Dudzele ook Sint-Applonia tegen de tandpijn. Heimelijk werd er afspraak gemaakt en op Kermiszondag vonden de geliefden elkaar terug aan Dudzele kerk. Zekere keer, vertelt Romme, was er in en rond de kerk een zodanig rumoer van babbelende paartjes dat de pastoor tijdens zijn sermoen verontwaardigd uitvoer tegen de jonge dochters: ‘Gij zoudt beter allemaal thuis blijven, want in plaats van Applonia is het Applonius die gij komt dienen.’

Romme was afkomstig van Houtave en als Noorderlinge had zij, tot grote afgunst van de Houtavenaars, lange tijd gevrijd met een jongen van Sint-Andries, dus een Zuiderling. Toen deze het echter op het laatste nippertje af maakte, hing er op Nieuwjaarmorgen in een boom vóór Romme's woning een ‘stroman’, die volgend opschrift droeg:

‘'t Is van een meisje vol van malheur
't Is de dochter van ons naaste gebeur.
Ze vrijde met veel herte en zin
't Was ook de ouders hunnen gril.
En ze blijft nu in de rouw
Want hij had afgevraagd de trouw.
Wij wensen u al te gaar
En geven u dat voor Nieuwejaar.
Dit is voor Romanie Deprez
Als ze gaat, heur gat schudt mee.’

Eigenaardig is het hoe het vrouwtje, dat reeds de tachtig nabij is, de verzen aan haar adres gericht, nog vlot weet op te dreunen. En als wij haar feliciteren met haar goed geheugen, zegt zij met een ondeugend glimlachje: ‘Ja, dat zijn dingen

[p. 137]

die een mens niet vergeet, al word ik honderd jaar oud.’

Dit is dan ook hetgeen wat wij beide oudjes vurig toewensen.

Walter Giraldo