Biekorf. Jaargang 49

Mengelmaren

Vlaamse Realisten

The Flemish Primitives. Door Leo Van Puyvelde. (Collins, London).

Dit boek brengt hulde aan onze oude meesters. Niet al de inleidingen en woorden-vooraf in de prachtalbums van Europese meesterstukken zijn hun onderwerp waard geweest; al te dikwijls is, in voorgaande jaren, stof verschenen die hopeloos verward was; kreupel vertaald uit het Duits of slordig gedrukt in 't kwaadste van 't geval.

Het voorwoord van de Vlaamse Primitieven van Leo Van Puyvelde is helder als kristal en 't werpt klaar licht op de vorm en de geest van de werken onzer vroege schilders.

Wat is dan wel de geest die wasemt uit de verbijsterende panelen van de late middeleeuwen?

De Vlamingen der vijftiende eeuw stelden ongemeen belang in de wereld rondom hen; hun persoonlijke kijk op 't uitzicht der dingen, en hun diepe vroomheid, bewogen onze voorouders ertoe het mysterie van de Eeuwigheid uit te drukken met de uiterste gevatheid en klaarheid. Zij speelden met de mystiek als kinderen met hun speelgoed. Heilige. taferelen werden in het raam gezet van hun eigen dagelijkse bezigheden. En toch is hun schilderwerk zo verheven

[p. 239]

dat wij voelen hoe bij deze kunstenaars de dwang ontstond tot wekken, verwekken en uitvoering van hun doeken.

De mirakuleuse onderdelen en de goddelijke symmetrie van de panelen der Van Eycks, deze van Memlinc en hun opvolgers kent de Bruggeling genoeg. Wat we zien in dit modern boek zijn niet alleen kleuren als fonkelende juwelen, alsmede de bindende verfstof, maar tevens zijn nog enkele bladzijden gewijd aan de uitslagen van de allerlaatste scheikundige onderzoekingen betreffende de verflagen.

Bij het verschijnen van zulk een werk treurt de Bruggeling om het feit dat zoveel Vlaamse primitieven verspreid zitten - niet in 't buitenland, want daar zijn ze trouwens onaantastbaar - maar ook in België, waar ze in 't Museum zo zelden worden bezocht, omdat de toevallige museumganger er geen belang in stelt en de fijnbesnaarde primitieven-‘minnaar’ ze niet weet hangen.

De Vlaamse Primitieven saamgebracht in een boek van Leo Van Puyvelde is goed. Verzameld te Brugge ware beter; dat leerde ons 1939 met de Memlincs. Maar best nog ware: door de grootmoedigheid van de ‘Vrienden van 't Museum’ aller steden een verbond gesloten tot wisselwerking en uitbesteding. De Primitieven te Brugge, al de Leieschilders van de Latemse school in 't Park van Gent, de scholen van Brabant te Brussel en te Antwerpen de reuzen van de Vlaamse Renaissance.

Zo ware eenieder gediend met vruchten van eigen bodem.

Of telt doelmatigheid, planmatigheid en nieuwe zakelijkheid dan niet voor onze oude meesterstukken?

En ware dit ‘schommelen’ geen enige gelegenheid om te breken met sleur en slenter, en 't kaf te ziften van het koren?

Ten slotte zou het in bruikleen ontvangen van de elders hangende primitieven slechts een geringe vergoeding betekenen voor 't uitlenen van onze meesterwerken in grote tentoonstellingen.

Is het waar of niet? Moet de liefhebber van Brugge niet sterk een oog in 't zeil houden om zijn lieveling Kannunik Van der Paele te zien te krijgen? De wonderbaarlijke kerel reist telkenjare West Europa op en af zodat wij 't flink aan boord moeten leggen om onze oude stadsgenoot eens goeden dag te kunnen zeggen.

In October jongstleden melde ik mij zonder voorbericht aan, maar de gastheer was alweer afwezig in het buitenland.

Vandaar mijn bescheiden verzet in ‘Biekorf’. G.P. Baert

[p. 240]

Gezelliana.

Toen Gezelle nog onderpastoorde te Kortrijk, liep hij vóór de mis steeds wat over en weer in de sacristij en hij kuimde nu en dan. De misdieners wisten dat hij dan bezig was ‘met een gedicht te maken’. Een van die guiten, nu 70 jaar, vertelde mij dat zekere morgen Gezelle kuimde en zei: ‘hum’. Daarop vroeg een kleine aan de openstaande deur van de sacristij of hij - Gezelle - op ‘hum’ ook een rijm kon maken. Vlug als de wind, antwoordde de Meester: ‘Ja ik, hierzie, ‘Bum!’ en hij sloeg de jonge kluitspeler, met 't platte van zijn hand, zijn hoedje over d'oren!

(Mij verteld door Alois L., Kortrijk)

G.P.B.

Uitsteekberd.

Is het bierschuim dat boven het glas staat en met een mes afgesneden wordt.

- Is me dat ne pot?! 't is al uitsteekberd dat er in is!

Geh. te Lichtervelde.

Zoo klinkt het Iepersch.

Een oud-Boezingenaar wist de spraak der Ieperlingen te typeeren in dezen zin:

‘D'hoens (de honden) en de kats springen de tafels on de stoels omme da' je zoudt de beens derover breken’.

L. v. A.

Deureleek. - Vgl. hierboven bl. 144.

Wanneer men iemands gezegden volledig beaamt, zegt men wel eens: ‘Nateurlijk’. Waarop de andere lachend laat volgen:

‘Nat-deurlik is kaffiezop.’ Of ‘kaffiesput.’

Sput van kaffie, swol van kaffie, lunte van kaffie, deurejas van kaffie is allemaal 't eigenste en 't zelfde, nl. kaffie ‘waar men 't jaargebed kan deure lezen.’

Veel werk.

Wanneer de boeren ‘groene zijn’ van 't werk, t.t.z. als ze niet weten waaraan eerst begonnen van klare veelte van werk, lijk b.v. in den oest, dan zijn ze tentelijk en zegt men: ‘Ze zou'n hulder dood springen tegen ên stake.’

A.B. Stavele