Biekorf. Jaargang 49

[p. 119]

Mengelmaren

Wat betekent Assebroek?

Karel de Flou in zijn Woordenboek der Toponymie van Westelijk Vlaanderen geeft de opeenvolgende vormen van de naam Assebroek (I, 326-331 en XVIII, 935).

Zijn twee eerste vermeldingen zijn echter foutief. Gillebertus de Ascebroc komt in 1187 voor als getuige in een akte ten voordele van de Duinenabdij over een stuk land te Krabbendijke in Zeeland. Dat het hier niet gaat om de plaats Assebroek, ofwel dat er een fout is in de schrijfwijze, tonen ons de volgende vermeldingen: Ursebroec (1201), Arsebrouc (1202), Arsbroc (1224); het blijft Arsebroek en Orsebroek tot in 1416. Vanaf 1421 vinden we Assebroek.

De tweede vermelding: Hic jacet Dns. Rogerius de Lichtervelde Dns. de Assebrouc... (XII^e eeuw), komt uit J. Gailliard, Bruges et le Franc, (dl. V, bl. 79) en werd zeker overgenomen uit een van de talrijke genealogische handschriften uit de zestiende eeuw. Ook deze naam, die niet oorspronkelijk is, valt weg voor de naamuitleg.

Als oudste vormen blijven dus Ars-, Ers- en Orsbroek.

In zijn werk De voornaamste Bestanddeelen der Vlaamsche Plaatsnamen (Brussel 1935; blz. 12) leidt professor J. Mansion de naam Assebroek af van ‘asch (mndl.), eschboom’. Als enige vermelding geeft hij de oudste door de Flou gevonden, foutieve vorm van 1187 ‘Ascebroc’. Had hij de volgende vormen nagezien, hij zou ongetwijfeld tot een andere uitleg gekomen zijn.

De goede uitleg van de naam Assebroek werd in Biekorf gegeven in 1922 (bl. 103-104) door A. Dassonville. Deze geleerde twijfelde aan de oorspronkelijkheid van de oudste door de Flou vermelde vorm, nl. Ascebroc. Volgens hem is broek = drasland, dus meers, en Ars ‘is goed middeleeuwsch brugsch voor ors = paard’.

Over de verdere vervorming van Ars tot As schrijft Dassonville: ‘In Vlaanderen heeft men nog asse- en essekot (vgl. De Bo o. 't w. “Orsekot”)’. Een orsekot is een molen die door één of twee paarden wordt in beweging gebracht.

Assebroek, die oorspronkelijk de naam is van een meers gelegen bij de kerk van O.L. Vrouw te Assebroek, betekent dus: paardenmeers.

J.D.S.

[p. 120]

Gelegenheidsrijmen.

Bij toeval vind ik nog enkel pittige, opschriften welke alhier gebruikt werden bij de installatie te Werken van pastoor Debaecke zaliger.

Alsdan stond hier als onderpastoor E.H. Coene (overleden als pastoor te Markegem). Bij hem luidde het dichtje:

Op ons Werken
Valt te werken,
Maar hebt gij hulp van doene
Hier woont Menheere Coene.

Louise Tolpe was hier meer dan vijftig jaar vroedvrouw, en heel de streek door gekend.

Zij was getrouwd met Urbaan (in de wandel ‘Baan’) Rosselle, 'n timmerman.

Baan was 'n en viese kwast en kwam af met volgende opschrift:

Louise koopt ze,
De Pastoor doopt ze,
En... gaan ze te kwiste
Baan maakt de kiste!

B.S. Werken

Aan 't gers houden

Om den nadruk te leggen op de bekende spreuk: Je moet aan 't gers houden (d.i. blijven leven en gezond zijn), voegt men dan het volgende er aan toe:

‘De pastor hield aan 't geloove en hij verzonk, de koster hield aan 't gers en hij bleef boven.’ Roeselare.

Dat klinkt lijk de korte inhoud van een vertelling van pastor en koster: is er zulk eene bekend?

S.A.

De nijper op den steert leggen.

‘Dat en is maar gewillig, als ze hem den nijper op den steert leggen’; dus: als 't begint zeer doen, als ze hem dwingen tot het niet anders kan. Winkel St Elooi.

L.D.V.