Biekorf. Jaargang 48
(1947)– [tijdschrift] Biekorf–
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
[pagina 217]
| |
[Nummer 11]Offeranden van dieren en vruchten in West-VlaanderenTE Ramskapelle bij Heist hangt er, nevens het zuidportaal van de kerk, een houten schettekot aan den kerkmuur. Het is overdekt met een klein leien dakje. In dit kot offeren de geloovigen, ter eere van O.L. Vrouw, 's zondags vóór de vroegmis, kiekens, konijnen en soms viggens. Na de mis komt een O.L. Vrouwmeester deze dieren verkoopen. Ze worden gewoonlijk door de schenkers zelf ingekocht. Dit gebruik bestond reeds vóór de Fransche Omwenteling, want het wordt vermeld in de rekening van de O.L. Vrouwgilde te Ramskapelle over de jaren 1792-1794Ga naar voetnoot(1). Vóór een vijftiental jaren hing er zulk een schettekot binnen het kerkportaal van Oostkerke (Brugge). Tot in 1914 werden daar hoenders, duiven, konijnen en zelfs viggens geofferd ter eere van den H. CornelisGa naar voetnoot(2). | |
[pagina 218]
| |
In Rond den Heerd vinden we nog enkele andere plaatsen vermeld waar dit gebruik in voege was. Te Kachtem, waar men ging dienen tegen de ‘excessen’ van menschen en dieren, brachten de bedevaarders, binst de octaaf van St. Jans Geboorte (24 Juni), één of twee levende hennen mede, die ze met samengebonden pooten op het altaar legden. Wanneer de priester de bedevaarders kwam zegenen met de relikwie van St. Jan, mochten ze hun kiekens afkoopen voor zeven stuivers of 63 centiemen het stuk. Deze die bleven liggen, werden dan verkocht aan de kerkdeur ten voordeele van de kerk. Te Koolskamp offerde men stukken boter, die daarna door den koster werden verkocht aan de kerkdeur. Te Passchendale, waar de H. Cornelis vereerd werd, bestond in 1879 nog het gebruik beesten te offeren, geheel het jaar door, maar vooral gedurende de octaaf van den heilige, wanneer men tot van uit het Veurne-Ambacht kwam beêwegen. In 't inkomen van de kerk was er een houten kot waar de dieren ingestoken werden. Al de dieren werden na de zegening afgekocht, en het konijn of de hen liet men dan op het hof rondloopen; daar ze gewijd waren, mochten ze niet gedood worden. Uit het tarief met den afkoopprijs blijkt dat er daar allerhande dieren geofferd werden, want men betaalde: voor een paard 1,50 fr., voor een veulen 1 fr., voor een koe 1,25 fr., voor een kalf 0,80 fr., voor een schaap 0,75 fr., voor een hen 0,60 fr., voor een kieken 0,50 fr., voor een konijn 0,30 fr., en voor een duif 0,25 fr. In de 18e eeuw was het de gewoonte te Adinkerke aan den H. Cornelis te offeren: ‘diversche kiekenen, mitsgaders vlas ende terwe in t'opwegen in de schale jegens de kinderen die besmet zijn met vallende ziekten, en zoo voorts.’ De zieke kinderen werden er opgewogen tegen graan of vlas, want er werd vier pond en vijftien schelen parisis betaald ‘over de leveringe van eene nieuwe balance met twee blaân, dienstig tot het opwegen van de gemelde kinderen jegens graan.’ | |
[pagina 219]
| |
Het gebruik werd in 1743 afgeschaft door den bisschop van Ieper, omdat hij het aanzag als superstitieGa naar voetnoot(1).
Het offeren van levende dieren en eetwaren, was vroeger zeer verspreid. Voor het Brugsche Vrije alleen heb ik er sporen van teruggevonden in dertien parochiën.  Photo W. Bossier, 1938
Schettekot aan den kerkmuur te Ramskapelle (Brugge) Te Koekelare, ter eere van O.L. Vrouw, vinden we ‘jonsten ghedaen door de ghemeenten, in vleesch, boter, eyeren ende kieckens’Ga naar voetnoot(2). Te Leffinge, ook ter eere van O.L. Vrouw, zijn het ‘charitaten... soo van kalfvers, duyven, kieckens, boter, swyns, etc.’. Te Leke, nog ter eere van O.L. Vrouw: ‘boter, kieckens, calvers ende eyeren’. Te Loppem, ook | |
[pagina 220]
| |
ter eere van O.L. Vrouw: ‘boter, vlas ende andersynts’Ga naar voetnoot(1). Te Mannekensvere geschiedden deze offeranden ten voordeele van de confrerie van den H. Rozenkrans. De giften bestonden er in boter en kaas, die verkocht werden door de O.L. Vrouwmeesters ‘à la haulche’Ga naar voetnoot(2). Te Moere bij Gistel waren het ‘liberale aelmoussen aen dese cappelle (van O.L. Vrouw) ghejont ende telcken verkocht ter kerckstichel’. Te Sint-Jan-in-Eremo werden ter eere van O.L. Vrouw vlas, vleesch, boter, kiekens en andere zaken geofferdGa naar voetnoot(3). De rekening van de O.L. Vrouwgilde te Sinte-Margriete van 1734-1736 vermeldt ‘offeranden van vlas, boter, etc.’Ga naar voetnoot(4). In 1735 werden te Sint-Pieterskapelle verkocht op het kerkhof ter eere van O.L. Vrouw: 5 kiekens, 13 kalveren en 23 stukken boter. Te Snaaskerke waren er twee altaren, waar beesten en eetwaren geofferd werden. In de rekening van het O.L. Vrouwaltaar van 1779 is er sprake van ‘vercoopinge van calvers en boter aen dese cappelle gejont’ en de rekening van het Sint-Cornelisaltaar van 1728, maakt melding van offeranden gedaan in de jaarlijksche novene van den heilige, en die ‘syn gheproffytteert, (namelijk) ses coppels kieckens door den eerw. heer pastor Vermesch ende eenen coppel door den coster’Ga naar voetnoot(5). In 1742 spreekt de rekening van de O.L. Vrouwgilde te Vladsloo ‘vande vercoopinghe van boter, kieckens, vlasch, vleesch, wasch ende anders, de selve Onse Lieve Vrauwe geoffert’. | |
[pagina 221]
| |
Te Waterland-Oudeman offerde men in 1715 aan O.L. Vrouw ‘boter, kiekens, vlas, etc.’ Te Wenduine bestond de Gilde van het H. Kruis. In de ontvangsten over het jaar 1576 vinden we driemaal een gift van tarwe, voor een totale som van 11 lb. 1 s. 5 gr.; een gift van vlas en eieren voor een waarde van 7 gr. en giften van boter en eieren, gedurende de octaaf, voor een som van 9 lb. gr.Ga naar voetnoot(1). Dit gebruik van offeranden in natura heeft zeker nog op veel andere plaatsen bestaan. Met den tijd zijn ze verminderd en vervangen door giften in geld. Zie b.v het groote bedrag aan offeranden te Wenduine in 1576. Wat ons in deze opgaven ook treft, zijn de talrijke plaatsen waar vroeger vlas gekweekt en geofferd werd, terwijl er heden aldaar geen vlas meer gezaaid wordtGa naar voetnoot(2). Jos. De Smet |
|