Biekorf. Jaargang 47

[p. 137]

Schaap, geit en varken in volkszeg en spreuken
Uit de omstreken van Brugge

Schaap en geit zijn de ‘koe van den kleenen man’ en staan, in den volkszeg, niet op de hoogte van het ‘groot volk’, waarover hierboven bl. 40 gehandeld werd.

Het schaap wordt gewoonlijk met veel medelijden bejegend.

Mist iemand ondervinding: O gij onnoozel schaap!

Ook nog: 't Is een schaap zonder wulle.

Vrouwenherten verzuchten gemakkelijk: Die arme schaapjes van kinderen!

Een zachtaardig persoon is ‘gelijk een lam’.

In de ronde zingen ze:

'k Hebbe daar een lammetje
Zoo heel klein lammetje
Zooals 't behoort.
Waar zal ik zoeken?... enz.

Binst dat ge babbelt aan tafel, en kunt ge niet eten:

Binst dat het schaapje bleet
verliest het zijn beetjes.

Wie zich benadeeld gevoelt in een zaak, klaagt: 'k Ben ik weerom 't schaap van 't spel.

Van een platgestreken haarkapsel: Ze is geschoren gelijk een schaap.

De geit wordt integendeel ruw in den hoek gestampt:

Wie ‘'t kooltje moet blazen’ klaagt: Ik ben nog een keer de zondebok. Naar den alouden ‘zondebok’ uit den Bijbel.

Iemand die zich niet gauw laat bedriegen, boft: 'k Heb van wijzer schapen geëten of (dan) van geetebukken. Of gewoon weg: Ge zult mij bij de viere niet steken.

Een geit is in elk geval maar slecht befaamd: Stinken gelijk een geetebuk.

Andere zeggen liever: Stinken gelijk een rote (vlas).

Een vrouw wordt ook wel verweten voor ‘gorsgeite’.

[p. 138]

Kinderen onder elkaar:

Dat is zulk een geete (vervelende).
Antw. Een geete heeft vier pooten en een steert.
Dief! Je hebt mijn sterretje gestolen!

dat is om te zeggen:

Van een geete verweten
is gauwe vergeten.

Zingen met een vervelende stem, zonder diepte, is ‘bleeten gelijk een geete’.

Zwijns zijn meestal een zinnebeeld van al wat grof is. 't Volk zegt nochtans: 't is al goed dat van een zwijn komt, van aan zijn neus tot zijn schoen toe.

Van kinderen die luidkeels schreeuwen: Maar hurkt een keer, ze moorlen gelijk de zwijns. Nog sterker gezegd: 't is gelijk een zwijn dat gekeeld wordt.

Iemand met onbetamelijke manieren is ‘gelijk een zwijnejong’. Wat nader beschreven: Hij is geciviliseerd gelijk een zwijn in een koetse, of kortweg: Zwijnsmanieren hebben (vooral aan tafel bedoeld). Sloeberen gelijk een zwijn (in uw telloor.)

Als ze b.v. zeggen: Eet gij dit geerne - of ik mag dit niet:

Elk zijn meuge,

zei de zeuge

en zij vrette str...

Fatsoenlijker gezegd: Alzoo wordt het al verkocht, dat op de markt komt.

Onder het spreken: kwestie van dit of van dat: Kwestie is ruzie maken en dat is maar onder de zwijns.

Van een niet al te schoon mensch: Wel, hij mag er zijn, de zwijns zijn d'er wel.

Als er iets geweldig tegensteekt: Dat het een zwijn ware, we zouden het de keel afsteken.

Die niet van werken houden, gebruiken dezelfde zegswijze: Ware werken een zwijn, we zouden het de keel afsteken.

Van een vrouw die geen smaak heeft om zich op te smukken: Geen verstand van pareeren, het staat gelijk een tang op een zwijn.

In woede ontstoken, dat het schuim op de lippen komt: Hij schuimt gelijk een beer (mannetjesvarken).

Daarnevens zegt men: Slapen gelijk een zeuge.

[p. 139]

Wie veel tijd verliest: Van hier op een ander, zei de slachter, en hij sloeg één zwijn op een dag.

Ge kunt evengoed zeggen: Hij zou den dag in manden verdragen.

Van iets dat overdreven is: Veel geschreeuw en letter wulle, zei de vent, en hij schoer zijn zwijn.

Een boertje die veel miserie met zijn kinders had: Beter zwijns kweeken of jongens, zei Wannes van Male, alle zes weken geld.

Vr. Is er daar eten te krijgen?

Antw. Wel ja't, want er is een zwarte plekke op 't hof gebrand (gras verschroeid waar het zwijn geslacht werd).

Als ze aan een oud vrouwtje vroegen:

Vr. Hoe oud zijt ge, Wantje?

Ant. Zoo oud als Seven Leks zijn zwijnebak; de dezen is van klaar hout.

Dit komt op hetzelfde neer als:

Zoo oud als Kallemoeiens puppe, de die is van klaar hout, Ge kunt ook zeggen:

Zoo oud als mijn handen,
een beetje ouder of mijn tanden.

Aan een haastig, schoefelachtig persoon: Ge zijt te haastig om zwijntjes te maken, ge zoudt het sterretje (steertje) vergeten.

We kennen nog allen het einde van 't vertelseltje:

Er kwam daar een zwijntje

Het had een zwertje

Op zijn stertje

En het zwertje brak uit

En uit pertuit

't Vertelseltje is uit!

Een ontstoken ooglid wordt ‘een zwijnspuist’ genoemd.

Siechte aardappels uit de zandstreek werden vroeger ‘zandbergen’ of ‘zwijnspatatten’ genoemd.

De boeren gaan dienen voor Sint Antonius met zijn zwijntje (eremijt die den duivel in de gedaante van een zwijn verjoeg), tegen 't roodvonk of Sint Antonius vier. - Feestdag 17 Januari. Te Brugge is de bedevaartplaats in O.L. Vrouwkerk.

Magda Cafmeyer.