Biekorf. Jaargang 47

[p. 140]

Caxton's tweede Brugsche boek

Onlangs werd op een boekenveiling te Londen een exemplaar verkocht van William Caxton's befaamd incunabel The Game and Play of the Chess, door hem in 1475 of 1476 te Brugge gedrukt, waarschijnlijk in samenwerking met den Brugschen drukker Colard Mansion. Dit exemplaar, sedert 1855 een bezit der familie Cunliffe, werd door Sir Ernest Maggs aangekocht voor de som van 1900 pond sterling (332.500 fr.). Volgens het bericht, door de Associated Press aan de dagbladen medegedeeld, zouden er van dit incunabel vier exemplaren in Engelsche bibliotheken berusten: twee in het Britsch Museum, een te Oxford en een te Manchester (John Rylands Library).

Habent sua fata libelli... Dit werk van Caxton, een vertaling van het Ludus Scaccorum van Jacob de Cessolis volgens de fransche versie van Jean de Vignay, heeft in den loop van een eeuw één voor één zijn historische eeretitels ingeboet. Langen tijd werd het beschouwd als het eerste bekende boek in Engeland gedrukt, het eerste werk van den eersten Engelschen boekdrukker en tevens het eerste boek in de Engelsche taal gedrukt. Eerst heeft het zijn titel van Caxton's eerste drukwerk en eerste gedrukt boek in het Engelsch moeten afstaan aan een anderen druk van Caxton, n.l. The Recuyell of the Histories of Troye. Samen met dit laatste werk bleek het niet in Engeland, doch in de Nederlanden en wel te Brugge gedrukt te zijn, met de medewerking van Mansion. Zoo ging zijn titel van ‘eerste bekende boek gedrukt in Engeland’ over naar het derde, gedateerde, werk van Caxton: The Dictes or Sayengis of the Philosophres, in 1477 door hem uitgevoerd te Westminster waar hij zich voor goed vestigde.

Tegelijkertijd verloor het zijn titel van eersten bekenden Brugschen wiegedruk, dien het aan de bovengenoemde Histories of Troye moest afstaan. Immers de oudst gedateerde druk van Colard Mansion, zijn Boccacius, is van 1476, en het is niet uitgemaakt of een vroeger drukwerk van hem, zijn Jardin de Dévotion, ouder is dan de Histories of Troye. Dit laatste werk, door Caxton in samenwerking met Mansion in het jaar 1475 gedrukt, houdt men heden voor het allereerste boek te Brugge gedrukt.

Heeft ons boek nog den titel behouden van eerst gedrukten tekst van het Schaakspel van Jacob de Cessolis? Volgens

[p. 141]

Brunet is de eerste latijnsche (Milaan) zoowel als de eerste nederlandsche druk (Gouda) van 1479; de hem bekende fransche en andere bewerkingen zijn van lateren datum. Misschien heeft het bibliographisch onderzoek der laatste decenniën dezen titel van Caxton's tweeden en laatsten Brugschen druk onaangetast gelaten?

Brugge zelf heeft zijn eeretitel gehandhaafd: hier, in de schaduw van het Prinsenhof der Bourgondische hertogen, werd het eerste (en ook het tweede!) boek in de Engelsche taal gedrukt. En Brugge behoudt zijn eereplaats in de toonkast van de King's Library (Britsch Museum), waar prachtexemplaren van Caxton's Brugsche drukwerken de ongemeen rijke verzameling der Engelsche boekdrukkunst openen.

A.V.