Biekorf. Jaargang 47

Mengelmaren

Bijbelprent te Ieper in 1350.

De Iepersche kapelaan Jan Pascaris schreef op 25 Juli 1350 een apostille bij zijn testament, waarbij hij Broeder Maarten Boudery tot mede testamentaris aanstelde ter vervanging van den overleden Joris Oudinc. Benevens een drinknap legeert hij aan den Broeder (waarschijnlijk een Minderbroeder) het volgende:

‘Item ic gheive om te bekeerne tsiere gheliefte een rolle, inde welke ghescreiven es d'istorie vanden Bible.’

De Heer O. Mus die, onder den titel ‘Een Bijbel te Ieper in de 14^e eeuw’ dezen tekst onlangs publiceerde (De Gulden Passer, 1945, bl. 196-197), heeft de beteekenis ervan niet behoorlijk begrepen. De letterlijke overzetting: ‘een rol, waarop de Bijbelsche Geschiedenis geschreven stond’ verraadt, samen met den titel der mededeeling, het gebrek aan interpretatie.

Een ‘historie scriven’ is in het Middelnederlandsch: een afbeelding, een tafereel schilderen; (zie Verdam, Mnl. Wdb. en Handwdb. onder de trefwoorden historie en scriven). De schenking betreft dus een perkamenten of papieren rol waarop tafereelen uit den Bijbel geschilderd zijn. Daarom is het dat de kapelaan er niet bijvoegt dat de ‘historie’ in het latijn of in het dietsch gesteld is, zooals gewoonlijk voorkomt wanneer het om een geschrift gaat. Ten andere, reeds de vorm van het stuk: een rol, maant den lezer tot een omzichtige behandeling van den inhoud.

Deze tekst is aldus van grootere waarde dan de uitgever vermoed heeft: de inhoud wijst op een vorm van middel-eeuwsche ‘prentkunst’ die in de volgende eeuw door een nieuwe, graphische, techniek o.m. in de Biblia Pauperum zal voortgezet worden. Inlichtingen over zulk handwerk in onze gewesten zijn zeer schaarsch en daarom dubbel kostbaar.

A.V.

[p. 118]

Aflezen en afblazen van ziekten en kwalen.

Wij vernamen van een overtuigden aflezer de volgende gebeden.

I

Aflezen en afblazen van perels op de oogen, zeere vingers, brandwonden, rooze, ontstekingen, rhumatisme, wonden en kwetsuren,

‘Ons Heere en ons Heere, Sint Pieter en Sinte Olda op een kruisstrate staande, ons Heere zegt: Wat zoekt gij daar? Wij zoeken kruiden der aarde om perelen der oogen te genezen (of een der andere kwalen noemen). Ons Heere zegt: Laat de kruiden der aarde staan (driemaal blazen in de oogen en driemaal ter aarde). Ons Heere zegt: De ooge moet genezen, zoo schoone en zoo klaar als de ziele van een kind die pas van de doopvonte komt. God zij gedankt.’

De aflezer en de zieke lezen negen dagen lang een Onze Vader en een Weesgegroet.

Men kan dezelfde gebeden gebruiken om perels op de oogen en andere kwalen te genezen bij koeien en kalvers. Het is dan natuurlijk maar de aflezer alleen die negen dagen lang de nagebeden moet lezen.

II

Aflezen van rhumatisme, rooze, ontstekingen, bij middel van een trouwring; dat is ‘afteekenen’

‘Fleuresijn of rhumatisme (of een der andere kwalen hier te noemen), zijt zoo goed uit de lenden van dit lichaam te willen vertrekken zoohaast het mogelijk is. Jesus-Christus lijdende op een nieuw steenen graf.’ Hierop al de ledematen van het lichaam kruisgewijs afteekellen met een trouwring en gewijd water, eerst aan de rechterhand en den linkervoet, dan aan de linkerhand en den rechtervoet; dit moet nuchter gedaan worden.

Negen dagen lang lezen, te beginnen met negen Onzevaders en Weesgegroeten en alle dage een keer minder, en den negenden dag te biechte en te communie gaan.

En ziehier wat er vereischt wordt van den trouwring die men gebruikt: hij moet van het eerste huwelijk zijn; men mag zijn eigen trouwring gebruiken of deze van een ander, hetzij van een vrouw, hetzij van een man. Men moet den ring boven de zieke gedeelten laten passeeren, opdat de ziekte niet meer zou klimmen; en tot in het midden van het lijf afteekenen, opdat de ziekte (namelijk de ontsteking of het vier) van links naar rechts niet en zou gaan, noch van rechts naar links.

[p. 119]

Sommige aflezers beweren dat men zelf de ziekte moet gehad hebben die men wil afblazen of aflezen, en namelijk de rooze, rhumatisme en ontstekingen.

Coxyde.

K.L.

De West-Vlaamsche Windmolens.

(Aanvulling van de bijdrage hierboven bl. 95-96)

Ruiselede.

De Kruisstraatmolen of, naar den volksmond beter gekenden, Smetjes molen bestaat heden ook niet meer. Het was een teerlingmolen - en gekend als de oudste van de talrijke molens die op het dorp nog in leven waren. Moest men het volk gelooven, hij zou dagteekenen uit de jaren 1450. Hetgeen naar mijn meening wel mogelijk is. In 1826 was hij bewoond, het molenhuis natuurlijk, door J.B. Van Biervliet, overleden in 1844. Daarna door Jan Van Leeuwen met zijn gade Katharina Musschoot. In 1850 kwam hij in het bezit van Jan Demuynck. Deze liet hem kotten en richtte een pletmolen in. In 1860 eigendom van De Smet Louis. In 1920 kwamen de gebroeders De Smet zelf den molen bewonen en 't was ‘Smetjes molen’

Gedurende de bezetting kwam hij in handen van een zekeren Debrabandere uit Wingene, en werd bewoond door Mattheeuws. De molen geraakte buiten bedrijf en vermormelde zeer snel Uit vrees voor ongelukken, want groote stormen zou hij wellicht niet meer getrotseerd hebben, werd Smetjes molen op 30 Januari 1946 naar beneden getrokken.

Nog een, nog een, ze ritselen allemaal
de bladeren af der boomen...

Dit vers past wel op onze molens die een na een verdwijnen. Bladeren komen terug bij iedere nieuwe lente, maar voor onze goede, oude, schoone molens wordt het nooit weer Lente...

Harelbeke.

J. Vangaver.

De honderdste hofstede.

Hierboven bl. 92, is er sprake van ‘De honderdste hofstede (is) voor den Koning.’

Hetzelfde heb ik hooren vertellen over het honderdste huis’. In Brugge: in 1939 werd mij iemand aangewezen, die 99 huizen bezat. Mijn zegsman vertelde: Hij had er honderd, maar dat mag niet, hij heat er een aan den Staat moeten geven.

Verleden zondag (12 Mei) hoorde ik nu toevallig van Oostendsche vrienden hetzelfde. Er passeerde een oude rijke dame.

[p. 120]

- Zie, zei een Oostendsche mij, mijn moeder heeft mij nog verteld, dat zij 99 huizen bezat. Ik vroeg: Waarom nu precies 99 en geen honderd? - Ah, antwoordde ze, dat mag niet, vertelde mijn moeder, je mag er niet meer hebben dan 99, de honderdste woning had zij anders aan den Koning moeten geven.

Ik ben benieuwd naar de ontknooping van dit drama, en naar den uitleg die op komst is...

St Andries.

E.B.

De legende van het honderdste hof wordt ook van molens verteld. In het opstel ‘De Lichterveldsche Molens’ van C.S. (De Mandel, 4.6.1938) lezen wij:

‘Molen Devos. Zuidkant van de Statiestraat (Lichtervelde), geplaatst door Pieter Devos in 1855, was herkomstig uit Seclijn, tusschen Rijsel en Atrecht, de streek der gekende 99 oliemolens die aan een en denzelfden eigenaar toebehoorden. - De honderdste molen, uit goud gesmeed, stond in 't huis van den eigenaar, zegt de volkslegende.’

C.D.V.

Twee patatten.

Twee patatten of pataters: zoo noemen de Westvlamingen in Amerika de ‘greenback’ d.i. de banknoot van twee dollar.

P.S. Detroit.

Zoo blijven onze stamgenooten aldaar in den goeden Westvlaamschen toon van b.v. de koeiooge: zoo noemde men vroeger het zilveren vijffrankstuk.

B.

Verstand van zaken.

Nog anders gedraaid dan hierboven, bl. 96:

Renten zijn prenten,
Huizen zijn kruisen,
Landen zijn panden.

Kortrijk.

Renten zijn serpenten,
Obligaties zijn tentaties,
Huzen zijn ruzen
en die koopt land
gebruikt verstand.

Diksmuide.