Biekorf. Jaargang 47

[p. 91]

Mengelmaren

Van Vladsloo...: oude en nieuwe vragen.

Beste Biekorf, alle vrienden van onze Westvlaamsche streken hebben uw wederverschijnen hartelijk begroet. Wanneer komt nu het ‘Westvlaamsch Archief’? Veel liefhebbers van lokale geschiedenis vinden anders noch tijd noch boeken om hun weetlust te voldoen. En velen toch kregen gaarne wat te lezen over een of ander dorp of stad.

Alzoo is mij persoonlijk mijn geboortedorp Vladsloo altijd nog een raadsel gebleven.

Vooreerst de naam of beter de namen. Want men zegt en schrijft Vladsloo, en men zegt maar schrijft nooit Vlasloo en Vladjeele. Iemand heeft me nog gevraagd of ik misschien in Polen geboren was.

Vlad zal wel vlakte of drooggekomen land beteekenen nabij het loo of bosch. Of zou Vlad een eigennaam zijn waarbij, in de tweede benaming Vladjeele, de frankische seele, zeele of djeele werd bijgevoegd?

Nog kind zijnde, hoorde ik altijd zeggen dat de zee kwam tot bij Vladjeele en als wij ievers op een stuk land mosselschelpen vonden, dachten we het levend bewijs daarvan ontdekt te hebben!

Terloops stip ik voor de folklore aan dat, als we te Vladjeele speelden met zeeschelpen, we de geribde altijd ‘stiers’ en de effene ‘veerzen’ noemden.

We bevouden ons versterkt in onze meening dat de zee vroeger tot hier kwam, als we in de kapelle van Eessen daar als ex-voto aan het gewelf een schoonen driemaster zagen hangen. Slechts later las ik dat inderdaad een zeegolf, de Yzergolf, zich vóór de jaren 1000 tot hier uitstrekte en dat Diksmuide zeehaven was tot het einde der 12^e eeuw.

Welk is de beteekenis, oorsprong en geschiedenis van het Vladsloo-Ambacht?

Wie zou er mij kunnen bescheid geven over het kasteel of hof van Vladsloo? Heeft het niet gestaan nabij de herberg of wijk die nu nog het Vladsloohof heet? Stond er vroeger geen kasteel waar nu het kasteel ‘Ter Heyde’ staat?

Waar precies woonde Walter van Vladsloo, de ridder waarvan de geschiedenis spreekt?

Wie kan inlichtingen geven over de hofstede Tryhou van vóór 1914, die merkwaardig ouderwetsch was en waarvan men vertelde dat er Tempeliers op gewoond hadden en dat ze met de kerk in verbinding stond door een onderaardschen gang?

[p. 92]

Vóór 1914 bezat de kerk een zeer oude romaansche toren, merkwaardig gesneden beeldwerk en schilderijen. Ik heb nooit geweten wat de schilderij van het hoogaltaar beteekende. In een hoek, nevens O.L.V. altaar, lag pastoor Van Male begraven en zijn zerk zei van hem dat hij was ‘historicus et poeta’. Zijn voornaamste werk, een geschiedenis van Vlaanderen, heb ik gelezen, maar wat zijn gedichten betreft, dat moeten dingen geweest zijn ‘à la Sidronius Hosschius’ die vóór 1914 te Merckem op de parochiepompe stond en die de menschen daar onbeschaamd Citroen heetten. Om het kort te maken, het is jammer dat de schriften van pastoor Van Acker zaliger (ook een wondere man!) in 1914 verloren gegaan zijn. Het schijnt dat hij goed gedocumenteerd was over de geschiedenis van Vladjeele.

K.S.

Wegwijzers in West-Vlaanderen.

Nog in 1820 was de provincie West-Vlaanderen de eenige onder de negen provinciën van België waar de hoofdwegen van wegwijzers voorzien waren.

De Naamsche magistraat Charlé de Tyberchamp stelt in zijn beschrijvend werkje, gewijd aan de kasteelen, grotten en praalgraven van België, onze provincie tot voorbeeld van de andere gouwen n.l. Namen en Luxemburg. Zijn lovende uitweiding luidt als volgt ‘Les voyageurs jouisseut dans cette province [West-Vlaanderen] d'un avantage inconnu dans les huit autres provinces: c'est celui de trouver sur toutes les grand'routes des poteaux qui indiquent les différentes directions; c'est à l'ancien préfet de ce département [het Leie-departement onder het Fransch bestuur, dat in 1815 de provincie West-Vlaanderen werd], M. le marquis de Chauvelin (maintenant mambre de la chambre des députés à Paris), que les voyageurs sont redevables de ce bienfait.’ (Notice descriptive et historique des principaux Châteaux, Grottes et Mausolées de la Belgique..., bl. 50; Brussel, 1821).

V.

De honderdste hofstede voor den Koning.

Niemand kan honderd hofsteden bezitten, de honderdste is voor den Koning. Zoo heb ik dikwijls te Kortrijk hooren zeggen. En tot voorbeeld noemde men een bekende familie, rijke grondeigenaars: ‘Zij hebben negen en negentig hofsteden, en de honderdste staat in goud op de schouwe in den salon.’ - ‘Waarom...?’ - ‘Omdat zij deze anders aan den koning zouden moeten geven.’

'k Hoorde daarover nog anderen uitleg. ‘Als ze aan de honderdste hofstee gekomen zijn, dan koopen zij deze niet:

[p. 93]

ze verkoopen een van hun kleinere hoven en koopen een grootere, en blijven alzoo altijd bij hun negen en negentig.’ Andere zeiden: ‘Ze koopen als honderdste hofstede een klein gedoe en geven het aan den koning, en dan mogen zij weer verder boven de honderd koopen.’

Hoe zou dit ‘volksgeloof’ ontstaan zijn? Het heeft alleszins geen grond in het tegenwoordig recht. Zijn het oude en verdwenen rechtsverhoudingen die tot deze voorstelling geleid hebben?

V.

Haantjes. (Zie hierboven bl. 70).

Een lezer wijst er op dat de mededeeling van W.B. steunt op en ten deele letterlijk ontnomen is aan het gewaardeerde werk van L. Dorsman Czn. Langs Strand en Dijken, in 1913 uitgegeven te Amsterdam (Scheltens en Giltay) en sedertdien in nieuwen (tweeden) druk verschenen.

Een eenvoudig en praktisch boekje verscheen in 1935 te Zulphen (W.J. Thieme): Schelpen op ons Strand door J.G.Th. Van Nes met een vijftigtal (deels gekleurde) illustraties van A.W. Wagner.

B.

Tergrijmke.

Als er een eerste communicant op zijn beste voorbijkwam, zongen de stoute schooljongens dan tergend:

Eerste communicant,
Strooit een beetje zand,
Strooit er niet te vele
Of 'k stekke u bij de kele.

Te Kortrijk voegden ze er soms bij:

Strooit er niet letter,
Of 'k roepe de champetter.

Een ander deuntje was bijzonder voor de meisjes bestemd:

Eerste communicant
De breedte van mijn hand,
De breedte van mijn oore,
O gij vuile sloore!

Kortrijk en Leiestreek.

W.S.

In de muite zitten.

De muite is de kooi, het kastje met ‘kiekedraad’ afgespannen, dat aan het gemeentehuis hangt en waarin de officieele mededeelingen uitgehangen worden.

- 't Jaar 1944 moet binnen: 't zit in de muite.

- 't Is nu alleszins waar van dien trouw: ze zitten in de muite. Kanegem.

V.P.

[p. 94]

Hommelpap.

Is de hommelpap die geëten wordt op den laatsten plokdag (in het Poperingsche), nog lijk vroeger: zoetepap waarin men eenige hommelbloeien gekookt heeft? Ik zeg wel: zoetepap d.i. pap van zoetemelk met terwebloem en gewoonlijk siroop, maar zonder brood of koek erin. Toch dik genoeg ‘dat gij uwen lepel er kunt in rechte zetten’. Of is dit gebruik al in onbruik geraakt en door drinkgeld vervangen? Reeds ten tijde van De Bo (1870) gaven sommige boeren een halven of een heelen frank ‘voor hommelpap’. Is den hommelpap aan 't vergaan lijk elders de slijtpap?

C.V.

Sef's Hommelhof.

- Ze gaan hem allichte ook naar Zerk's hommelhof dragen. Zoo gehoord te Poperinge, voor: naar 't kerkhof dragen. P.D.

(Hommelhof is Poperingsch: de hopakker, akker beplant met hommel (hop) van meer dan een jaar oud).

L. De Wolf zaliger zou dien Zerk bij zijn ‘veriemandingen’ geschikt hebben nevens Thuisblijvertje's wagen en andere nog (vgl. Biek. 1927, 319).

Zantekoorn.

Kluwen d.i.: met de hand af en toe den ‘end’ van de drake naar zich toehalen. ‘Je moet meer kluwen, de drake gaat zakken!’

Eernegem.

Of moet ik hooren en spellen: kluwenen?

- Den eenen draagt hier 't vier, den anderen draagt het water in. Gezegd als, binst den oorlog, de eene kwam met de berichten van den Engelschen post, de andere met het Duitsch nieuws. Ook nog in den zin: Ze zijn van verschillend gedacht.

Torhout.

- Zijn schuitje van kante steken.

D. i. Zich uit de voeten maken. ‘Hij had lonte geroken en zeere zijn schuitje van kante gesteken’ Vlamertinge. K.D.B.

Wilde gebeden.

Onze Vader.

Onze vader, den helft van 't water,

den helft van 't zwiin,

't go morgen kerremesse ziin.

Assebroek

Onze vader, die in den hemelen ziit,
'k ziin m'n koesse kwiit.
Geheiligd zii uw naam,
'k wille da' ze weere kwaam.
Wees gegroet, z'is weere aan m'n voet.

Assebroek.

[p. 95]

 

Onze vader, Pietje en ik

 

't er zat 'n haze tendend ons stik

 

bezig me' rapen en beeten t'eten.

 

Had m'en vader 't eer geweten,

 

j'had z'en voeten van oender z'n gat gesmeten.

Oedelem-Oostveld.

Wees gegroet.

Wees gegroet, m'n keestjie bloedt

vol van gratie, speculatie,

de heer is met u, non...

Assebroek en Koolkerke.

Wees gegroet, m'en keestjie bloedt.

Wien gaat 't genezen? Tante Treeze,

met heur pottebezem.

En tingelingeling, zei 't belletje,

van hier tot aan 't kapelletje.

Assebroek.

Wees gegroet, mijn keestjie bloedt.

Wien gaat 't genezen? Tante Treeze.

Wien gaat de messe doen?

Pietje met zijn groote werkschoen.

Sijsele.

Wees gegroet, de pap is goed,

mijn moeders z'n mutse

en mijn vaders z'n hoed.

Assebroek.

In den naam des vaders, gebraden haring,
gefruute visch, 't is noene eer dat 't avond is.

Koolkerke.

't Ware de moeite waard om eens de vervorming en de verspreiding in West-Vlaanderen van deze wilde gebeden na te gaan. We doen beroep op al de gewillige werkbiën van iedere streek om een ladinge of een karrevracht zulke rijmpjes op te sturen. Want 't er moet nog veel meer in omloop zijn en ook van soorten.

H.S.

De West-Vlaamsche Windmolens

Onze bijdrage in Biekorf 1940 45, bl. 115, kunnen we nu, uit de notas van jhr. Chr. van de Walle de Ghelcke, met de volgende aanvullingen en verbeteringen volledigen. Het gaat over 7 molens, nog verdwenen tusschen 1940 en 1942.

De oorlog heeft in 1940 nog een molen vernield: een der steenen molens van Wevelgem (Denys).

[p. 96]

De storm van November 1940 vernielde er nog drie meer dan hierboven vermeld werd: de houten ‘Widouwmolen’ van Alveringem (Coopman), de ‘Plaatsemolen’ van Rollegem-Kapelle (eig. de Durfort de Cidrac de Lorge en uitb. C. Vervaeke) en een der houten torrekotmolens van Pollinkhove-Elsendamme (eig. Dequeker en uitb. Vienne). In dien storm, een der geweldigste die we gekend hebben, zijn zes van onze West-Vlaamsche windmolens omgewaaid. Hij was dus - op twee slachtoffers na - zoo schadelijk als vijf jaar oorlog.

In 1941 werd de houten teerlingmolen van E. Dhondt te Rumbeke afgebroken en in 1942 de houten molen van Van den Berghe te Meetkerke. Op 11 November 1942 waaide te Luingne op het gehucht La Malcense de houten molen van Van de Kerckhove omver.

Zoo zijn dus in 't geheel 21 molens verdwenen: 8 omgewaaid, 5 gesloopt en 8 door oorlogsomstandigheden (in 1914-18 zijn er 108 verdwenen in West-Vlaanderen!)

Op bl. 117 is een naamverwarring goed te maken: niet de Reigermolen werd in November 1945 te Ichtegem afgebroken, doch wel de Engelmolen - beide molenaars dragen denzelfden naam (Couvreur)!

Aan de verdere documentatie aldaar moet niets gewijzigd - er blijven dus nog evenveel molens over.

Chr. Devyt.

Veestand van zaken.

Waar steekt een mensch best zijn geld in? Het rijmende antwoord is afwisselend.

Renten

zijn tormenten.

Huzen

zijn ruzen.

Landen

zijn panden.

M.M. Ieper.

Korter, maar met hetzelfde besluit, klinkt het te Ardooie:

Huzen zijn ruzen.
Hebt ge verstand,

Koopt land.

D.M.