Biekorf. Jaargang 47

[p. 11]

De broersbank en de Broersduine.

In Biekorf 1940-45 bl. 114 verscheen er een nota, van A.V. over deze questie; schrijver vraagt zich af, of ‘De Broers’ de monniken van Ter Duine niet zijn?

Ziehier wat wij, volgens onze opzoekingen van vroegere jaren, daarover kunnen mededeelen.

Eerst, voor wat de ligging van de Broersbank ten opzichte van Coxyde aangaat, vinden wij, op de oude zoowel als op de moderne kaarten, bijna volstrekte overeenkomst: die bank ligt min of meer ten Noord-Westen van Coxyde. Zie de kaarten en schriften van G. Mercator 1575, Waeghenaer 1584, J. Janssonius 1614, Peter Verbist 1630, Blaeu 1650, Nicolaas Visscher 1660, Hubert Jaillot 1720, J.B. de la Fosse 1780; ook op de moderne zeekaarten van Beautemps Beaupré 1801, Stessels 1866, Petit 1882 e.a. - Op de kaart van Beautemps Beaupré staat er: ‘partie du Trapegeer nommée Broersbank’.

Men kan uit deze overeenkomst besluiten, dat deze bank weinig of niet verschoven is sedert 1575. Nochtans, pater Mann, prior der Engelsche Karthuizers van Nieupoort, schreef in 1776 het volgende (in Mém. Acad. tome II - 1781): ‘Les pêcheurs et les cotiers de Nieuport et de Dunkerque, se souviennent encore du temps qu'il y avait assez d'eau à la basse marée entre le Broersbanc (il est vis à vis de Furnes) et la côte, pour pouvoir y passer avec leurs chaloupes, à présent il ne se trouve qu'environ 4 pieds d'eau dans le canal à la basse marée, et elle y diminue de plus en plus’. Dit zou bewijzen dat de Broersbank het strand nadert.

Maar indien er onder de oude schrijvers eenheid bestaat voor wat de ligging van den bank aangaat, gezien uit Coxyde, deze eenheid bestaat niet meer wanneer wij den vorm, de uitgestrektheid en den afstand van het strand nazien. Doch de oude kaarten zijn niet nauwkeurig genoeg, en meest alle op te kleine schaal geteekend, om desbetreffend vaststellingen te doen.

[p. 12]

In het zeeboek der xvi^e eeuw, uitgegeven door Denucé-Gernez, 1936, toont de schrijver een kustmerk tusschen Nieupoort en Duinkerke, genaamd ‘die Broers’. Er staat nog op de kaart te lezen ‘van Nypoort tot die Broers, twee mylen’. Er is hier dus spraak van de oude vlaamsche mijle, die volgens Sanderus samengesteld was uit ‘1400 roeden van 14 voeten in een roede’. Dit maakt dus 5370 m. en voor twee mijlen dus 10740 m. Welnu, dit is nagenoeg de afstand van Nieupoort tot de plaats waar vroeger de Abdij ter Duinen gelegen was.

In een boek van Waeghenaer, Spieghel der Zeevaert, Antwerpen 1584, staat er, dat wanneer men zich te midden van de Broersbank bevindt, men in het Zuiden als landmerk heeft ‘het clooster ten Duynen ofte de Broers’. Het staat dus wel vast dat die Broers van het Zeeboek der xvi^e eeuw de monniken van Ter Duine zijn, zooals A.V. het veronderstelde.

Doch Waeghenaer geeft nog een ander landmerk op voor de zeelieden, namelijk een groote naakte duin, ten Westen van den Yser gelegen. Er is hier ongetwijfeld sprake van den Hoogen Blekker, die volgens P. Pourbus in 1580, nog ten Westen en tegen de abdij Ter Duine gelegen was. Deze duin zou dus de Broedersduin geweest zijn, alhoewel Waeghenaer de naam niet opgeeft. Deze veronderstelling is zeer aanneemlijk, aangezien men, op onze moderne zeekaarten, nu nog den Hoogen Blekker de naam ‘Broersduin’ geeft. (Zie de zeekaarten van Stessels 1866 en Petit 1882). Dit is eenvoudig een herinnering aan den tijd, dat deze duin bij het klooster Ter Duine gelegen was.

Er bestond echter vroeger nog een tweede Broedersduin, veel oostelijker gelegen, en duidelijk geteekend op de Belgische kaart op 40000^e door het Belg. Cartographisch Instituut uitgegeven in 1862. Daar staat er eene afzonderlijke duin, dicht bij het strand, hoog 20 m., en gelegen op 1500 m. van de Ysermonding, dus in de duinen van de huidige badplaats Groenendijk. Het is van deze laatste Broersduin dat A. Ver-

[p. 13]

waetermeulen spreekt in Biekorf 1893, als gelegen zijnde op het grondgebied van Oostduinkerke. Wij zelf handelden er over in Biekorf 1939, bl. 246. Deze Broersduin heeft nochtans geen gemeens met de Broersduin van Coxyde, alhoewel de naam insgelijks voorkomt van een patersklooster. Inderdaad, de Engelsche Karthuizers van Nieupoort hadden daar in deze duinen een uitgestrekt eigendom.

Op de kaart van Vandermaelen op 20000, van 1850, staat aldaar een aanzienlijk gebouw geteekend, en daarnevens ‘Roodhuys, ancien couvent des Chartreux’. Volgens E. Croissant, Nieupoortsch Jaarboekje 1867, hadden de Karthuizers van Nieupoort een huis of villa in de duinen van Groenendijk, genaamd het Roodhuys.

Op onze moderne kaarten vindt men geen vermelding meer van de Broersduin; het volk kent den naam niet meer, maar rond de plaats waar vroeger het Roodhuys stond, vindt men nog op sommige kaarten de benaming ‘Karthuizersduinen’.

Eigenaardig is het dat de Hooge Blekker heden nog twee namen bezit: Hoogen Blekker als landnaam en Broedersduin als zeenaam. Misschien was deze laatste naam vroeger alleen gekend; doch sedert deze duin zich van het klooster verwijderd heeft, kreeg zij haar huidigen naam Hoogen Blekker.

K. Loppens