Biekorf. Jaargang 47

[p. 7]

Smokkelaars op de Vlaamsche kust ten tijde van Napoleon

IN de nacht van 3 op 4 Februari 1811 ondernam de meier van Knokke, vergezeld van den veldwachter en een afdeeling kustkanonniers, een doortastende nachtronde om Engelsche krijgsgevangenen te ontdekken, die uit de Fransche kampen ontvlucht waren en met gekochte of gestolen booten in zee wilden steken tot bij de Engelsche wachtschepen.

Bij het huis van Filips Van Landschoot, niet ver van het Hazegras, vonden ze, verdoken in het riet, een boot en een anker. Van Landschoot en zijn gebuur landbouwer Osaer, die in 1808 betrokken geweest was in een smokkelzaak, werden aangehouden.

Ondervraagd over de herkomst van deze boot, verklaarde Osaer, dat hij ze, samen met Van Landschoot, gestolen had in het Zwin, om ze in brandhout te hakken; zij hadden het bootje vandaar weggehaald omdat de tolbeambten het in de mot hadden.

Op 25 Februari kwam Jan Vande Kerckhove uit Aardenburg bij den meier van Knokke dezen boot terugeischen. In de maand December, terwijl hij ziek te bed lag, zoo vertelde hij, was Osaer bij hem geweest en had het bootje samen met een kompas gehuurd, om ermede enkele dagen in zee te gaan visschen. Boven de 70 fr. 65 die hij ontvangen had, waren zij overeengekomen dat, in geval het bootje verloren ging of vernield werd, Osaer nog 108 fr. 84 zou betalen. Later kwam Osaer vertellen dat het bootje vernield was en gaf een voorschot van 28 fr. 76; het overige zou uitbetaald worden van zoohaast Filips Reubens bij hem geweest was. Deze Reubens was een gekend smokkelaar.

De prefect gelaste den meier van Knokke om persoonlijk te Aardenburg nadere inlichtingen over Van-

[p. 8]

de Kerckhove in te winnen. Deze laatste verklaarde dat Osaer wegens het bootje bij hem was geweest in gezelschap van een man die slechts één oog had; deze man, Reubens namelijk, was het bootje naderhand komen afhalen.

Alhoewel de prefect een smokkelzaak vermoedde, bleek het toch dat Osaer en Van Landschoot sinds maanden Knokke niet hadden verlaten, maar dat Reubens regelmatig afwezig was.

Deze zaak vorderde niet, en Van Landschoot, die vader was van zeven kleine kinderen, vroeg op 15 April zijn invrijheidstelling. De prefect stelde dit voor aan den Minister van Politie, die op 6 Mei de toelating gaf om de twee gevangenen voorloopig vrij te laten, in afwachting dat men Reubens kon opbrengen.

Den zelfden dag werd Van Landschoot opnieuw ondervraagd te Brugge. Hij verklaarde dat twee of drie weken vóór zijn aanhouding, Osaer hem 's nachts kwam opkloppen omdat er een koe ziek was: onderweg zeide hij echter dat het was om suiker en koffie weg te halen, die lagen in een bootje bij het fort van het Hazegras. Daar vond hij nog vier andere werklieden uit Knokke: Jan Gevaert, Leonaart Broele, Filips Devroe en Pieter Heneman. Elk nam een last en droeg hem mede naar huis; den volgenden nacht werden de lasten naar Ramskapelle overgebracht en aldaar geladen op een overdekten wagen die, met twee paarden bespannen, gereed stond om naar Brugge te rijden.

Bij het verder onderzoek bleek dat er niet minder dan twaalf dragers geweest waren.

Valentyn Bastoen, een gewezen knecht van Osaer, werd ook onderhoord. Hij was vroeger door vrouw Osaer gezonden geweest met een pak, inhoudende o.m. een zeil en een mantel, naar de herberg het Krakeelke te Koolkerke, op den Lisseweegschen watergang; daar vond hij Reubens, Osaer en nog drie vreemdelingen. Allen scheepten in op een bootje, en Reubens beloofde een goede betaling en een zakuurwerk aan Bastoen, zoo hij wilde medekomen. Het bootje werd gedurende den

[p. 9]

nacht door vier mannen getrokken langs het Lisseweegsch vaartje tot aan den zeedijk; daar werd het uit het water gehaald en over de duinen in zee gebracht. Reubens, de drie vreemdelingen en Bastoen stapten erin. Zij zeilden tot rechtover Westkappel (Walcheren), vandaar staken zij verder in zee naar het westen en na twee uur varens kwamen zij bij een Engelschen schooner, bewapend met vier stukken. Hun bootje liep echter gevaar tegen den schooner aan te loopen, daarom vaarden zij verder tot bij een brik, bewapend met veertien stukken; daar werden zij alle vijf, met het bootje mee, aan boord genomen. Nu kwam het uit: de vreemdelingen waren ontvluchte Engelsche krijgsgevangenen. De schooner bleef daar nog drie dagen liggen en de brik nog zes dagen; daarop vaarden zij naar de haven van Deal waar, bij hun aankomst, de schooner reeds terug naar de Vlaamsche kust uitvaarde.

Bastoen mocht niet van boord, terwijl Reubens aan wal ging met den constable van het schip. Na drie dagen kwam Reubens terug, doch zonder koopwaar; twee dagen later echter ging hij aan wal met zijn bootje en vier matrozen, en bracht zes balen koffie en zes en dertig brooden suiker mede, die op de brik geladen werden. Zes dagen daarna vertrok de brik naar Sheernes waar ze veertien dagen bleef liggen; niemand mocht van boord. Daarna vertrok het schip naar de Vlaamsche kust, en na drie dagen overvaart werd het bootje van Reubens, met de koopwaar erin, te water gelaten tusschen Blankenberge en Wenduine. Zij zelf vaarden naar de Peerdemarkt, rechtover het Zwin, en rond middernacht kwamen zij toe in de kreek van het Hazegras. Bastoen ging Osaer wekken die dragers bijhaalde.

's Anderendaags wachtte Bastoen met den wagen te Ramskapelle. De koopwaren werden in de herberg ter Panne te Koolkerke afgeladen, en in een stal gesloten door Reubens, Osaer en hem, Bastoen.

Verder wist Bastoen niet wat er gebeurd was, tenzij dat hij het bootje had helpen dragen tot bij het huis van Van Landschoot.

[p. 10]

Bij een nieuwe ondervraging, verklaarde Osaer dat hij met zijn paarden geholpen had om het bootje uit het water te trekken en dat hij de koopwaar naar ter Panne gevoerd had met zijn wagen. Hij wist niet meer wat ermede gebeurd was, daar Reubens alleen daarvoor zorgde.

Toen hij vroeger met Reubens in het Krakeelke kwam, hebben ze eerst met zeven man het bootje uit de Oostendsche vaart gehaald en te water gelaten in de Lisseweegschen watergang. Hij wist niets meer van sedert hij het bootje had helpen in zee brengen, tenzij dat hij zes of zeven weken daarna 's nachts door Bastoen gewekt werd.

Osaer en Van Landschoot bleven gevangen. Reubens bleef onvindbaar, zijn persoonsbeschrijving werd overal rondgestuurd.

Op het einde van Augustus werden Osaer en Van Landschoot voorloopig op vrije voeten gesteld.

Op 27 October 1811 had Osaer opnieuw een boot gekocht aan een inwoner van Sluis, en was ermee weggevaren. Rond denzelfden tijd werd een boot gestolen aan het overzet van het Zwin, bij het Hazegras. Enkele dagen later werden te St. Anna-ter-Muiden vier Engelsche krijgsgevangenen aangehouden, die uit het kamp van Arras ontvlucht waren, een vijfde krijgsgevangene kon ontvluchten, samen met een zekere Henry uit Brugge, die ze tot daar geleid had. Die mannen moesten met de boot van Osaer naar de Engelsche wachtschepen varen.

Osaer werd op 11 November te Sluis door den vrederechter aangehouden, die hem naar Gent zond, waar de prefect van het Scheldedepartement hem verder moest onderhooren.

Het dossier zwijgt over het verder verloop van deze smokkelzaak.

Jos. De Smet

Rijksarchief te Brugge. Modern Archief, triage 2699.