Biekorf. Jaargang 46

[p. 87]

Kosterskamer in een kerk.
Waasten 1438.

Evenals in S. Jan te Ieper, te Loo, te Voormezele en te S. Andries⁽¹⁾ diende de kerk van Waasten tot gemeenschappelijke bidplaats voor de parochie en de abdij. Zooals overal gaf die regeling ook te Waasten aanleiding tot wrijvingen tusschen den parochiepastoor en den abt. In 1741 had de oneenigheid zich zoo erg toegespitst dat de abt Ivon Delamotte met zijn reguliere kanunniken den plechtigen lijkdienst voor Keizer Karel VI op potsierlijke wijze stoorden, en onder meer met volle orgeltonen en luid gezang uitpakten op het oogenblik dat de parochiepastoor den kansel besteeg om een lijkrede uit te spreken. Zelfs de magistraat die voltallig aanwezig was, ontzagen den abt en zijn kanunniken niet, met het onvermijdelijke gevolg dat de centrale macht den abt openlijk in het ongelijk stelde⁽²⁾. Welke de rechtstreeksche aanleiding tot het optreden van de abdij geweest is, is onbekend, doch dat de toestand te Waasten althans in de vroegere eeuwen de oneenigheid in de hand werkte, blijkt uit een arrest van den Raad van Vlaanderen van 27 Juli 1438. Zooals alle arresten van dit gerechtshof is het langdradig, en het loont de moeite niet het onverkort af te drukken. Het werpt niettemin een licht op eigenaardige toestanden, want het leert ons dat het officie van de kosterij, t.t.z. het recht om den koster van de parochiekerk te benoemen, aan den abt behoorde, wat wel de pastoors meestal ongenoegen zal gedaan hebben. En dit begrijpelijk ongenoegen kan alleen verscherpt geworden zijn door het eigenaardig feit dat de koster zelf in de kerk woonde. Het schijnt niet goed mogelijk de gebruikte bewoording in een

(1) Zie voor deze laatste kerk, M. English, Losse aanteekeningen over Sint-Andries. - Biekorf, 1935, blz. 73-81 ; 89-94; 225-231.

(2) L. D(e) S(impel), Conflit entre moines et curé. - La Flandre, IX (Brugge, 1878), p. 245-248.

[p. 88]

anderen zin te verstaan. Of het wonen van den koster in de kerk ook elders gebruikelijk was, heb ik niet kunnen vaststellen, maar men mag veronderstellen dat de nabijheid van de abdij daar vermoedelijk een rol in vervult. Hoe het zij, hierna volgt het gedeelte van het vermelde arrest dat, ontdaan van de gebruikelijke rechtsclausulen, den feitelijken toestand beschrijft. Ook de beslissing die den pastoor in het ongelijk stelt en hem veroordeelt tot herstel van den vroegeren toestand, werd als zonder belang weggelaten.

E.I.S.

Vonnis, 1438.

Ute dien dat den 26^sten dach van der maend van April letst leden [1438] de religieuzen, abdt ende convent van der kerke van Sente Pieters bin der stede van Waestene, ende Omaer Zoetemond, costere van der prochiekerke van daer, ende elc zonderlinghe, ons te kennene gaven met huerlieden supplicatie... hoe dat te zekeren ende juusten title... zij in possessien ende saisinen waren van dat de abt van der vorseider kerke gaf elc sjaers tdofficie van der costerie van der vors. prochiekerke van Waestene in possessien ende saisinen, dat die costere hadde eene camere ende stede in der zelve kerke omme daerinne te wonene, tsine, te rustene ende te slapene, ende dat van desen zij bi heml. Ende hueren voorders gheuseert ende ghepossesseert hadden van ouden ende langhen tijden... dezen niet jeghenstaende... het hadde ghelieft meester Jeanne Lievins, presbytere, prochiepape van der vorseide prochiekerke van Waestene onlancx leden... verweerers te verjaghen ende stellene den vors. Omaer, costere jeghewoordelicx van der zelve prochiekerke uut zijnre vors. camere... [27 Juli 1438].

Gent. Rijksarchief. - Raad van Vlaanderen, Reg. B.1421-1437, f. 45 v.