Biekorf. Jaargang 46

[p. 81]

De Heeren van Gistel en het Blauwhuis te Haringe.
(Vervolg en slot van bl. 64).

Na een langere geslachtslijst van ‘De Heeren van Gistel’ blijft ons nog ‘het Blauwhuis te Haringe’ te behandelen. Over dit kasteel vinden wij enkele gegevens bij E. Vanden Bussche in zijn Histoire de la Commune de Rousbrugge-Haringhe, die wel nuttig, doch niet altijd betrouwbaar zijn.

Zooals wij hierboven bl. 35 gezien hebben, was Joos I waarschijnlijk de eerste van Gistel die Haringe kwam bewonen, en werd het Blauwhuis aangekocht en bewoond door Filips van Gistel (bl. 61). Dit laatste blijkt uit volgende uittreksel uit den Staat van Goederen van Jan van Gistel, vroeger reeds aangehaald en geraadpleegd.

Landen die gheconquesteert syn by J^or Phlips de Ghistelle ende vrauwe Marie van Halewyn soverledens vader ende moeder ghedurende hunlieden huuwelyck, twelcke ghestaen heeft van... 1594 tot den... Juny 1601 alswanneer denvoornoemden J^or Phlips overleden is.
Huus van plaisance in Harynghe.
Alvooren dhofstede mette hovynghe van westen, boomgaert van noorden, dreve van zuuden ende oosten streckende metter noorteinde de doorne haeghe aldaer hiermede gaende jeghens tfonsier van tleenhof ten boomgaerde...⁽¹⁾.
Het voorschreven huus van plaisance ghekocht by soverledens vader ende moeder jeghens J^or Guilein [elders Guillian] Dunion heere van Peckau ende syne consorten par erffenesse ghepasseert voor Bailliu ende laten vande voorschreven Halewynrente van jaere 1595. f^o 71; 72 b-73.

(1) Het leenhof ten hoomgaarde was een hofstede staande op het weiland gelegen in den hoek gevormd door de oostzijde van de Kerkebeek en de zuidzijde van de Heybeekstraat te Haringe.

[p. 82]

Wat verder vinden wij den aankoop vermeld van ‘de herberghe ghenaemt de Swaene ghekocht in een meerderen coop met het voorn, blauwhuus jeghens den

Huis van Plaisance of Blauwhuis te Haringe naar een teekening van A. Vanpeperatracte. 1730.

heere van Peckau cum suis inden jaere 1597.’ f^o 75-75b.

Hoewel uit deze twee aanhalingen een onzekerheid blijft over het jaar waarin de heeren van Gistel het Blauwhuis aankochten, toch werpt het de stelling van

[p. 83]

Vanden Bussche (a.w. bl. 31; 183; 214 en 270) omver,

Het Blauwhuis te Haringe in 1915. Naar een teekening van een Franach soldaat.

die beweert dat een lid der familie van Gistel het Blauwhuis liet bouwen omstreeks 1537. Dit Blauwhuis

[p. 84]

was, zooals uit voorgaande aanhaling blijkt, niets anders dan een hofstede.

Volgende beschrijving, ook uit den Staat van Goederen getrokken, laat duidelijk genoeg zien hoe deze kasteelhofstede er uit zag omstreeks 1650.

Alvooren het huus synde een groote salette op toosteinde, een bouttelrie west daeran ende een groote salette van westen, drie earners van boven oversoldert staende tusschen twee steenen eintghevels ende steenen muren van beede syden, ghedeckt met schallien, een onderlaet noort daeran, op elck einde een ghevauseert kelderken ende daerboven elck een vautecamerken; voorts een vautecamer ten westeinde aende saele met een kelder daer onder ende solder daer boven ronsomme in steen, ghedeckt met stroy, metsghaders een cruyskeucken noort daeran oversoldert ende ronsomme gheplaestert tusschen posten.
Een groote scheure op de zuutsyde vanden hove met twee steenen eintghevels, vier wynckels ende twee daschvloeren ende een inrydende poorte, metghaders een waghenkot oost aen den zuudersten wynckel.
Twee peertstallen, een backeucken ende koestal al onder eenen veurst op de westsyde van den hove.
Een duvecot op vier stylen met een inrydende poorte, een open hanghebeuck ende diversche swyn ende calverstallen ten zuutwesthoucke vanden hove.
Een poorthuus synde twee woonsteden met een inckel vierstede inden middel ende zuuderste woonstede oversoldert met een steenen poorte tusschen tselve poortehuus ende waghencot, staende al opde oostsyde vanden hove. f^o 81-81b-82.

De oudste afbeelding die wij van het Blauwhuis kennen, is de teekening van Antonius Vanpeperstraete in 1730 ontworpen⁽¹⁾. Hierop vinden wij gemakkelijk het gebouw terug ‘staende tusschen twee steenen eintghevels ende steenen muren van beede syden, ghedeckt met schallien’. Als wij de teekening van 1730 vergelijken bij de beschrijving van 1651, dan kunnen wij bemerken dat het Blauwhuis niet langer meer het uitzicht van een hoeve doch wel van een kasteel bekomen heeft.

(1) Dat E. Vanden Bussche (a.w. bl. 182 Planche XX) deze afbeelding wil doen doorgaan als uit 1690, is een bewijs van zijn gemis aan historisch inzicht.

[p. 85]

Deze verandering moet gebeurd zijn ten tijde dat de familie Vanpeperstraete (van ± 1675 tot ± 1740) het Blauwhuis bewoonde. Zou de teekening van 1730 soms niet gemaakt geweest zijn juist na het verbouwen?

Sedert omstreeks 1750 werd het Blauwhuis bewoond door de familie Ryckaseys; onder hun beheer werd,

Deel van het Blauwhuis bewaard na den brand van 1936.

te oordeelen naar der. stijl, rond 1770, het voorgebouw (op de teekening Vanpeperstraete, het deel vervat tusschen den steenen eindgevel en het eerste torentje links) verbouwd tot luchtige voorkamers die nu het eenig bewaarde deel uitmaken van het oude heerenhuis.

Met de Fransche Omwenteling was het kasteel (t.t.z. het deel opgetrokken tusschen de twee steenen eindgevels) vervallen en deed het opnieuw dienst als hofstede, achtereen uitgebaat door de familien Muls, Vanhoutte, Coene, Delanote. Te oordeelen naar een

[p. 86]

jaartal gekapt in een steen boven de ingangsdeur, werden herstellingen uitgevoerd in 1849. Vanden Bussche schrijft hoe het kasteel er uit zag in zijn tijd (1865): ‘On voit encore, à l'est du cimetière, quelques vieilles murailles noircies par le temps et la fumée, un toit couvert en ardoises et des fossés remplis d'une eau noirâtre et infecte’ (a.w. bl. 31). Deze wallingen werden gedeeltelijk gedempt in 1870 bij het aanleggen van den steenweg tusschen Roesbrugge en Haringe. Begin 1900 bleef van de hofstede enkel het woonhuis en de schuur bestaan. De bouwgrond van de hofstede was aan anderen verpacht, het huis bewoond door werkmenschen. In 1927 brandde de schuur af ; zij werd heropgebouwd op een andere plaats, dichter bij den steenweg; hiermede was alle herinnering aan de vroegere hofstede verdwenen. Ook het oude woonhuis zou weldra verdwijnen.

In 1936 werd het door den bliksem getroffen en brandde uit; gelukkig kon het oude voorgebouw (van ± 1770) gevrijwaard worden. Bij den heropbouw bleef alleen de oude voorgevel bewaard⁽¹⁾. Langs achter werd het huis uitgebreid; hierbij verdween de aanbouw en de eenig bewaarde kelder waarvan sprake is in de beschrijving hierboven ‘een onderlaet noord daeran, op elck einde een ghevauseert kelderken ende daerboven elck een vautecamerken’. Ten slotte werd de oude voorgevel ook in 't nieuw gestoken en bepleisterd met een smakelooze cementbekleeding die ook het jaartal 1849 is komen overdekken. Best dat geen nieuw jaarcijfer werd geplaatst om deze jammerlijke daad te vereeuwigen.

A. Deschrevel.

(1) In den westergevel prijkte vóór den brand een andere jaarsteen; door het ineenstorten van dezen muur was deze zachte kalksteen gebroken en werd daarom niet meer heringemetseld. Van het jaartal waren duidelijk l.56 zichtbaar; het tweede cijfer was geheel verweerd en uitgebrokkeld - naar den vorm der cijfers moet het waarschijnlijk een 8 geweest zijn. Welke werken of herstellingen in 1856 uitgevoerd werden, blijft ons onbekend.