Biekorf. Jaargang 46

Boekennieuws

Broeder Firmin. De Romaansche kerkelijke Bouwkunst West-Vlaanderen. Gent, 1940. Eén deel, 392 bl., ill. Prijs ingenaaid 75 fr.; gebonden in linnen 95 fr. Te verkrijgen de St. Lukasschool, Zwarte Zustevsstraat, 28, te Gent.

Broeder Firmin, een geboren Westvlaming, heeft hier een waar monument opgericht voor zijn geboortestreek. Als architect en leeraar aan de hoogere St. Lukasschool te Gent voelde hij zich aangetrokken tot de Romaansche kerken van West-Vlaanderen.

Jarenlang heeft hij onze provincie afgereisd om de kerken uit dit tijdvak te bestudeeren. In alle mogelijke archieven en bibliotheken heeft hij zijn bronnen vergaderd voor het prachtwerk dat nu van de pers gekomen is, en waarmede hij de

[p. 29]

graad van doctor in de kunstgeschiedenis en de oudheidkunde behaald heeft.

In zijn woord vooraf zegt de schrijver, dat geen enkele Romaansche kerk in West-Vlaancleren gaaf gebleven is. Vele hebben zulkdanige verbouwingen ondergaan, dat er slechts weinig Romaansche overblijfselen te vinden zijn. Andere Romaansche kerken zijn gesloopt, maar konden toch, dank aan historische bronnen, gereconstitueerd worden.

Overal deed de schrijver opmetingen en ook wel eens grondpeilingen; daardoorkon hijvoor demeeste kerken een plattegrond teekenen,waaropde onderscheideue verbouwingen aangeduid zijn.

De volgende kerken worden in het werk behandeld: Anzegem; Avelgem; Bossuit; Bovekerke: Brugge: St. Donaas, St. Bazelis, St. Salvator en de St. Pieterskapel; Deerlijk; Dranouter; Dudzele; Eesen: Ettelgem; Geluwe; Harelbeke; Haringe; Hulste; Ichtegem; Ieper: St. Pieter; Izenberge; Raster; Koolskamp; Meesen; Moen; Neerwaasten; Oostkamp; Passchendale; Pittem: Rekkem; Reningelst; Rumbeke; St. Baafs-Vijve; St. Denijs; St. Rijkers; Snellegem; Steenkerke; Torhout; Veurne; Vichte; Vladsloo; Waarmaarde; Wakken; Watou; Werken; Westouter; Wulveringem; Zarreii; Zuienkerke en Zwevegem.

In het tweede deel van zijn werk behandelt de schrijver de kenmerken van de Romaansche kerkelijke bouwkunst in West-Vlaanderen, en in zijn derde deel, de verwantschap van deze bouwkunst met die der omliggende gewesten.

Een chronologisch overzicht van de Romaansche kerkelijke bouwkunst in West-Vlaanderen besluit het werk.

West-Vlaanderen bezit weinig vooraanstaande Romaansche kerken. Onze provincie behoorde vroeger tot de bisdommen Doornik en Terwaan, die schijnen sommige eigen architectonische vormen te hebben. De grenslijn van beide bisdommen, scheidt b.v. de Vierkante van de achtkantige torens.

Als bijvoegsel krijgen we een uitgebreid overzicht van de geraadpleegde werken, waar de belangstellenden nog verdere bijzonderheden kunnen vinden.

Dit prachtig werk, dat negen en veertig kerken behandelt en 229 illustraties telt, mag niet ontbreken in de bibliotheek van elken Westvlaming, die belang stelt in de karkelijke bouwkunst van zijn provincie.

Al de kerkfabrieken van de hier behandelde gebouwen, zouden dit werk moeten aankoopen en zorgvuldig bewaren in hun kerkarchief, om het bij de hand te hebben bij toekomstige herstellingen; daardoor zouden veel heiligschennissen tegen de architectuur vermeden worden.

Jos. De Smet.

[p. 30]

Zeeland door de eeuwen heen, door M. van Empel en H. Pieters. 15^e, 16^e, 17^e en 18^e aflevering. Uitg. G.W. Den Boer te Middelburg in Zeeland. Vgl. Biek. 1936, blz. 254.

Het groot historisch werk over Zeeland gaat traag maar zeker naar zijn voltooiing. De Schrijvers volharden in al de deugden die wij in de bespreking van vroegere afleveringen mochten prijzen.

De 15^e aflevering zet de politieke geschiedenis voort van het einde van den tachtigjarigen oorlog tot aan den Franschen tijd. Van de illustraties mogen vooral vermeld worden de fraaie gravuren van de belegeringen van Sas van Gent en Hulst, in 1644 en 1645, die van de berenning van Aardenburg in 1672 en die van het stadhuis te Vere in 1747.

De 16^e aflevering besluit de politieke geschiedenis met een verhaal van de moeilijkheden met België over Zeeuwsch-Vlaanderen en de Wester-Schelde. Merkwaardig zijn de prenten van het ‘Vrijheidsfeest’ op de Groote Markt te Middelburg in 1795 en het bombardement van Vlissingen door de Engelschen in 1809 (waarover Biekorf 1939 bl. 226 iets aanteekende). Uit den ‘Atlas van Hattinga’ worden de belangwekkende plattegronden van Philippine en Sas van Gent hier voor het eerst gepubliceerd.

De 17^e aflevering voltooit de geschiedenis van het rechtswezen in Zeeland met een beschrijving van het Zeeuwsche en Vlaamsche dijk- en waterschapsrecht. Een uitvoerige opgave wijst den weg door de rijke literatuur over de Zeeuwsche rechtsinstellingen. Daarop begint de beschrijving van het kerkelijk leven in de Middeleeuwen. Uitvoerige mededeelingen over het stichten der afzonderlijke parochies en de vestigingen der kloosterorden verschenen reeds in het eerste deel van dit werk. De Kaart van Walcheren en de plattegrond van Hulst door Hattinga komen de reeds zoo rijke verzameling oude kaarten aanvullen.

In de 18^e aflevering wordt uitvoerig verteld over de bewogen kerkelijke geschiedenis na de reformatie, over de talrijke twisten en afscheidingen onder de hervormde gemeenten. Kostbaar zijn hier de oude afbeeldingen van kerken als Gapinge, Zoutelande. Renesse, Biggekerke, West-Souburg, die voor de Vlaamsche oudheidkunde niet zonder belang zijn.

B.