Biekorf. Jaargang 45

[p. 246]

Plaatsnamen langs de Vlaamsche kust.

IN ons boek ‘La Région des Dunes’ 1932, hebben wij voor elke gemeente der kust de plaatsnamen der duinen aangegeven, met eene topographische beschrijving om deze plaatsnamen te kunnen terug vinden. Sedertdien hebben wij nog eenige nieuwe namen gevonden, die wij hier zullen beschrijven. A. Verwaetermeulen gaf reeds een lijst plaatsnamen in Biekorf 1893, bijblad bl. X. Dit werk kenden wij nog niet, toen wij ons boek schreven; alhoewel zeer belangrijk, is het nochtans jammer dat de schrijver enkel de gemeente aangeeft der plaatsnamen, zonder de topographische ligging ervan nader te omschrijven. Dit is zooveel te meer te betreuren daar er heden reeds menige dezer namen in de volkstaal verloren zijn, zoodat het ons nu onmogelijk is te weten waar deze plaatsnamen juist gelegen waren. In het vermelde werk van A, Verwaetermeulen (dat wij verder aanhalen met de afkorting: V.) zijn er ook menige onjuiste beschrijvingen, voortkomende van inlichtingen genomen bij personen die de streek niet ten volle kenden. Wij oordeelen het nuttig hier deze fouten te verbeteren.

De Karthuyserduinen waren gelegen in de duinen van Groenendijk, ten Westen van de macadam loopende van den steenweg van Nieupoort naar Oostduinkerke, tot aan Groenendijk Baden. In het Zuidergedeelte dezer duinen stond het Rood huis, hofstede bestaande uit drie gebouwen en toebehoorende aan de karthuizers van Nieupoort (kaart van België door Vandermaelen 1850).

De Broedersduin was gelegen bij de Karthuizersduinen, en staat nog afgebeeld op eene kaart van het Cartographisch Instituut van Brussel van 1862. Deze duin ligt op 1.500 m. ten Westen van de Ysermonding, en op

[p. 247]

korten afstand van het strand; geheel waarschijnlijk behoorde deze duin ook aan de karthuizers.

Ten Westen van Nieupoort waren de oude duinen, ten Zuiden van den Groenendijk, vroeger genaamd Waetersduynen, omdat zij behoorden aan de familie Vandewaeter van Nieupoort.

Te Westende is er een duin genaamd Den Haeck, gelegen juist ten Noord-Westen van de kerk en dicht bij het strand. Deze duin is reeds geteekend op een plan van 1681, bij de Oude vuurtoren van Lombardie (archief van Nieupoort).

Het Princeveld ligt ook op Westende, ten Oosten van den steenweg Nieupoort-Lombardie; het vormt het zuid-westelijk gedeelte der oude binnenduinen genaamd het veld. Het Prinseveld is geheel door den landbouw in akkers herschapen.

Op het grondgebied Clemskerke vormen de hooge duinen een groep gelegen ten Oosten bij de scheiding Breedene-Clemskerke. Ten Zuiden van deze duinen ligt de Spanjaarshil, tegen de bovengenoemde grenslijn, en ten Noorden tegen de Koninklijke baan.

De Waterpanne van Breedene, ligt ten Noord-Westen van de Spanjaarshil, ten Westen tegen het grondgebied Clemskerke.

De Doomanspanne (genaamd de Santvloghe in de XVII^e eeuw) ligt op Clemskerke, ten Zuiden van de Koninklijke baan en ten Noorden van de tramlijn. Deze panne begint van 925 m. ten Noord-Oosten van den Vosseslag, juist rechtover de tramstatie de Golf, en strekt zich uit 400 m. naar het Oosten. Het uiteinde ligt 900 m. ten Zuid-Westen van de tramstatie Den Haan. De Zeepanne, grond van Vlisseghem, vormt een driehoek tusschen de Koninklijke baan en de tramlijn, op 800 m. ten Noord-Oosten van de statie Den Haan. De Hooge duinen liggen ten Oosten van de Zeepanne.

De Zandpanne, grond Vlisseghem, ligt ten Zuiden van de grenslijn Vlisseghem-Nieuwmunster, en ten Noorden der even genoemde Hooge Duinen. De Voorpanne, grond van Nieuwmunster, ligt ten Noorden van

[p. 248]

de tramlijn, en ten Zuiden van de Koninklijke baan, Zuid-West van de grenslijn met Wenduyne, en ten Noord-Oosten van de reeds vermelde Zandpanne. De Kerkepanne van Wenduyne, ligt ten Oosten van de Voorpanne. De Paalsteenpanne, grond van Vlisseghem, is reeds vermeld in de XVIIe eeuw; zij ligt juist rechtover de Vosseslag, ten Noord-Westen van dezen weg. De Vosseslag begint aan het einde der kustduinen, op 1.200 m. ten Noord-Oosten der grenslijn Clemskerke Breedene. Deze weg loopt naar het Zuiden voort door de oude binnenduinen of de Heie (heide) in de richting van het dorp.

Opmerkingen.

Bij de Oordnamen der Westol. kust (Biekorf 1893).

Bl. XI. Hil is een kleene heuvel, zegt V. Het woord hil wordt integendeel gebruikt voor duinen van alle grootte, maar altijd voor afzonderlijke heuvels, voorafgegaan van een bijzondere naam, als Groenhille, Zwartehille enz. Soms ook voor groepen van twee of drie duinen, als de Tryphillen te Coxyde. Spreekt men van de duinen in het algemeen, het woord hil wordt nooit gebruikt; men zegt ook het duinevolk en niet het hillevolk. Groepen duinen van groote uitgestrektheid worden nooit hillen genoemd; zoo de Voorduinen en de Hooge duinen op Oostduinkerke.

Eene panne is eene leegte tusschen twee duinen. zegt V. Het is eigenlijk eene leegte omsloten door verscheidene duinketens.

Op bl. XII vindt men melding van Bredanes voor Braydunes (Frankrijk). Deze naam kan niet veranderd worden, want hij komt voort van een familienaam; het is immers de heer Bray, rijke eigenaar, die het dorp Braydunes gesticht heeft. Wij dachten vroeger dat het eene verbastering was van Breêduine.

De Persenhil op Adinkerke, was vroeger beplant met persen of sparren, volgens V. Dit is mis, daar zijn nooit geen sparren geplant geweest. De naam komt hiervan, dat de visschers, wanneer zij aanlandden met hunne

[p. 249]

boot, op dien hil klommen en een ledige korf opstaken op eene perse, als signaal, om dezen die te huis waren te verwittigen dat het tijd was om de visch of de garnalen af te halen.

Aangaande de wijken van De Panne, geeft V. S^t Josephsdorp. Dit is de Duinhoek (oostzijde) en Kerkepanne, die onder keizer Joseph de II^e de naam kreeg van Josephsdorp; deze naam bleef echter niet in gebruik, want de oude volksnamen bleven voortleven.

Voor Coxyde vindt men, volgens V., onder de hillen het Pekhol. Dit was geen hil, maar eene geule tusschen de duinen, waardoor men naar de zee kon gaan; het Pekhol bestaat niet meer. Nog volgens V. wordt de Katrynhille ook genoemd Katrynesgat. Dit is natuurlijk mis, de eerste naam is gegeven aan een hil, en de tweede aan eene geule tusschen twee duinen, zooals de namen het klaar aanduiden. Voor 't Schipgat zegt V. zoo noemt men eenen langen oever duinen. Dit is nog eens een geule tusschen de duinen, maar geen duinenketen.

Voor Oostduinkerke vinden wij in de reeks pannen, De Witte Burg en de Plaatsburg; dit zijn geen pannen maar integendeel twee hooge duinen, genaamd de Witte Buik en de Plaatshoever. Op dezelfde bladzijde is het Vloeimerk vermeld, als zijnde het strand van tegen de duinen tot waar de zee bij hoog tij gevloeid komt. Het Vloeimerk is eigenlijk de eindelooze rij aangespoelde zeeplanten en dieren, die duidelijk merkt tot waar de zee bij vloed gekomen is.

Voor Nieupoort zegt V. van den Groenendyk: een weerdijk die eertijds een gedeelte was van den 's Graven Jansdijk. De Groenendijk is nooit geen weerdijk geweest; nooit zijn er zulke dijken moeten gemaakt worden langs de kust tusschen Nieupoort en Duinkerke, om reden dat de duinen machtig genoeg waren, en nog zijn, om de zee tegen te houden.

De Groenendijk is eigenlijk gemaakt geweest om schorren te winnen in de breede monding van den Yser, ten Westen van Nieupoort. Deze dijk werd

[p. 250]

gemaakt ten deele door Gwyde van Dampierre in 1280, ten deele door Jan van Namen, zijn zoon, vóór 1311, en ten deele door Jehan de Baillieul, rijke eigenaar, rond dezelfde tijd (archief van Nieupoort).

Bij Lombartsyde vindt men Bassevelde, volgens V.; de ware naam is Basseville; deze wijk ligt tegen het dorp, langs het Noord-Oosten.

Voor Middelkerke staat er bl. XX: De kleene Blekker; deze blekker staat op Mijnheershil. Maar een blekker kan natuurlijk op geen hil staan!

Voor Heist geeft V. de pasteurs panne; dit is eene verbastering van pasturepanne, een oud fransch woord dat vroeger veel gebruikt werd om eene grasrijke panne aan te duiden. Te Coxyde zijn er oude visschers die nog dit woord gebruiken; vroeger mocht men in deze pannen de koeien en de ezels laten grazen, mits jaarlijks de som van drie of vijf frank te betalen. Dit was de prijs voor de pasturage, zeggen nog de oude visschers.

Dezelfde bemerking geldt voor de pastorpanne van Knocke. Onder de hillen haalt V. ook aan 't Magerschorre en de Zoute Schorre (?). Schorren kunnen nochtans niet verward worden met hillen.

Coxyde, September 1939.

K. Loppens.