Biekorf. Jaargang 45

Jacht op lotelingen te Reningelst.
1810-1812

Vanaf 1808 hebben de Franschen alhier een ware klopjacht gehouden op de lotelingen die voor Napoleon niet wilden optrekken. De opgeroepen jongens bleven weggestoken en hun familie moest het ontgelden Hun ouders immers kregen de ‘arme jantjes’ d.z. de wetteboden of garnisaires, in hun huis. Die mannen bleven daar eten en drinken en slapen op de kosten van den eigenaar ofwel, indien deze onvermogend was, op de kosten van de parochie.

Maar de lotelingen bleven ‘refractair’ en hun familie spande mee. Daarom zochten de Franschen naar nijpender middelen. Zij hielden familieleden aan: vader of moeder, broeders en vooral de zusters en zelf het zoetelief van den weerspannigen loteling. Tegen het mannevolk waren ze wreed, ze sloegen en mishandelden vader en broeder, zetten de duimschroeven aan. Het vrouwvolk trachtten ze vooral in de gevangenis moe te maken en alzoo hun tong te pellen en de schuilplaatsen der conscrits te achterhalen.

Roerend is de geest van trouw aan eigen bloed, van liefde voor eigen heerd, van koppig verweer tegen den gehaten dwingeland, bij die eenvoudige menschen van Reningelst - zooals zij in het dagboek van hun koster beschreven staan.

[p. 178]

‘Den 25 9^bre (1810) is gepubliceert geweest dat alle ouders, broeders ende vrienden vande deurgeloopen en gedoken conscrin, de selve zullen inleveren op pene van aen het rigeur van alle de wetten overgelevert te worden, garnizairen in hunne woonsten en op de prochien geleyd te worden.

........

Den 16^en dito (December) is nog eens gepubliceert geweest het streng bevel om de gedoken conscrin te doen uytkomen en over te leveren. Daer waeren troupen in 't land gekomen ten dien eynde, en men begonst executie te leggen.

........

Den 30 x^bre is Pieter Nevejans en zyne huysvrauwe opgeleyt geweest, de weduwe Franchoys Victoor, en eene arme weduwe Plets, om hun te praemen hunne kynders te doen uytkomen naer den militairen dienst.

Den 2^en dito (Januari 1811) heeft men geligt de weduwe van Franchoys Victoor met haere dogter Francisca; tot Poperinghe was de gevangenisse vol zulcke ongeluckige menschen. Men haelde koeyen en meubels af.

Den 3^en dito heeft men Pieter Nevejans en zyne vrauwe uytgelaeten, om dat hunnen zoone sig overgelevert hadde. Den zoone van Franchoys Willemet insgelicks sig overgegeven.

De weduwe de Crock met haere dogter in vangenisse gehaelt. Men heeft haer oorlof verleent voor twee daegen om den zoone op te zoeken, en naer deze nog eens ingehaelt; middelertyd heeft de voorseyde weduwe alles weg gesteken, het koren gedosschen, het stroey, meubels, koeyen etc^a, en het huys ydel gemaeckt.

Den 11 dito zyn op de prochie gekomen 8 soldaeten, groot volck, van d'elite van Napoleon, om d'executie uyt te voeren van de weduwe Victoor, en de weduwe de Crock.

Vier soldaeten zyn gaen vernagten ten huyse van dito vidua Victoor, hebben aldaer geeten en gedroncken

[p. 179]

ter discretie, sig vullende met saucyssen ende carbonaden, zoo oock de twee champeters, en elk man twee bottels rooden wyn. De gonne gezonden naer de weduwe de Crock, vyndende het huys ydel, zyn weergekeert en hebben t'haeren coste, hunne carbonaeden elders gaen braeden.

Den 12 dito, heeft men dry susters afgehaelt vanden verdoken Eugenius Victoor, wiens moeder nog tot Poperinghe in gevangenisse was, jtem Basilius zynen broeder, hem de duymerlingen aengevesen dat het vleesch als gemorselt van de beenen ginck, desen broeder en dry susters gesteken op eene earner in d'herberge vande Valcke, zonder vier, te water en te broode.

Ten selven dage, hebbense naer Poperinghe uyt de gevangenisse gaen haelen Joannes Beuns, aldaer woonende. maer zynen gedoken zoone alhier getrocken hebbende, hem ook d'yzers aengedaen. Naer vele vraegen hebben zy vreidelik geslaegen met eenen stock dat de omstaenders daer af gruwelden: hy hadde jevers eene pyp-kasse in zyne sacken, die was door slaegen in ses a seven stucken geslaegen, alles om te weten waer zynen zoone gedoken was. Men haelde naer Westoultre Franchoys Beuns, broeder van Joannes, ook zyne huysvrauwe, om kennisse te hebben vande gedoken; maer dese heeft men geen leed gedaen. Den selven Franchoys welwetende dat den vader wel wiste waer synen zoon was, en mogeliks ook vreesende zyne beurte te gaen hebben naer zynen broeder, riep dat men hem nog meer moeste geven.

Men praemde alhier eenige borgers om de gevlugte beesten te gaen zoeken: men pynigde den werkman, die bekende dese te wesen tot sekeren Vitse aldaer in 't gebeurte; hebben de selve aldaer gevonden en medegebragt met den selven Vitse en ook zyne beesten; jtem de onlangs getrauwde dogter vidua de Crock met haeren man Bouteca! 't Was als eene vlugt vande opkommende beesten met eenen hoop soldaeten, champeters, etc^a.

In den agternoen men vermaende dry waegens om

[p. 180]

hun al naer Poperinghe te voeren. Men begon nog eens hun te pynigen met vysen, slaen en smyten, bezonderlick op 't manne-volck. Eene zuster van Victoor ziende den overlast aen hunnen broeder aengedaen, presenteerde haeren gedoken broeder te gaen haelen: men gaf haer oorlof en tyd vanden 3 uren naer middag tot ses uren: de yzers wierden aen den gevangen broeder afgedaen, den montre op taefel geleyd, om naer verloop van tyd nog eens de tragedie te gaen beginnen, en de duymen by malkander te praemen.

Ondertusschen, mogelicks om tyd-passeringe te hebben, sy leyden Beuns op eene taefel om met stocken te slaen, gaeven hem vyftig harde slaegen, was daer mede nog niet gereet van zynen zoone te ontdecken; maer eenen zoone van de vidua de Crock, ziende alle die groote mishandelingen die men dien ongeluckigen vader aendede, en wetende waer den gedoken schuylde, is hem gaen vertellen wat men om zynen 't wille zynen vader aendede, en is medegekomen en sig in handen gelevert. De saeke ginck self zoo verre dat men naer alle die slaegen uytriep: steekt hem dood, steekt hem dood!

Ten negen uren 's avonds arriveerde oock den zoone vande weduwe Victoor. Men slaeckte alle dese persoonen en dit droevig treurspel nam een eynde. In den agternoen van alle deze ellenden, hadde men waegens toegestiert naer d'huyzen vande geseyde weduwen om het koorne op te laeten; maer dit en is niet vervoert geweest.

Voor dat dese gedoken sig vertoonden, men sprack selve van nog veel andere persoonen op te haelen, jae selfs de gebeurs om hun te pynigen en te doen declareren waer de gedoken goederen waeren. De soldaeten en champeters die 't huys wagteden mieken zoo daenig vier dat het selve gedeurig ter schauwe uytvloog, waer door de gebeuren zeer veel vreese van afgebrand te worden: hetwelke zy oock misschien zouden gedaen hebben, hadden zy niet uytgekomen. Niemant durfde gaen slaepen.

[p. 181]

Den 13 dito vertrocken dese heeren naer de prochie van Westoultre, ten tyde van d'hoogmisse. Hunnen luutenant was genaemt Henri: zyne journée was van ses croonen daegs; de andere ses a seven soldaeten elk twee, met den mond-kost voor hun ende hunne peerden; twelk een grooten onkost maeckte voor gheel de gemeente, die wy daer naer al hebben moeten betaelen.

........

In 't leste vande maend octobre (1811) zyn alhier aengekomen vier soldaeten vande guarde vanden prefect, ten coste van alle de jnwoonders, a vyf francs daegs jder en hunnen mond-kost, aengaende de desertie vanden zoone van Joannes Beuns, die nog in handen had geweest en zoo qualik gehandelt ter oorzaeke van desen zynen zoone. Naer eenige dagen zynder twee soldaeten gelost geweest.

Men heeft ook de kleederen en meubels van dito Beuns gaen afhaelen naar Poperinghe, zoo ook syne hemdens, alle het welk is alhier verkogt geweest. Beun en syne huysvrauwe hadden te Poperinghe hunne woonste verlaeten en waeren gevlugt. Zekeren Lebbe van Poperinghe was alhier gekomen om eenige effecten te coopen voor die ongeluckige; de champeters en soldaeten nemen daer op suspicie, gaen in den nagt naer het huys vanden geseyden Lebbe, vynden aldaer Beuns en leyden hem in de gevangenisse.

........

Den 20 dito (Januari 1812) zyn vertrocken de twee garnisairen, die alhier gelegen hadden den tyd van dry maenden ten laste van 't gemeente, om den deurgeloopen zoone van Joannes Beuns. Dese gasten waeren zeer bedroeft van de prochie te moeten verlaeten; de droefheyd was gheel van hunnen cant, daer was weynig getraen van den cant van d'inwoonders.’

Uit het handschrift van den koster van Reningelst.