Biekorf. Jaargang 45

[p. 164]

De Geuzenschuur te Ieper.
1566-1567.

DE Hervormden bezetten de parochiekerk van O.L. Vrouw ten Brielen op 15 Augustus 1566, daags voor de beeldbraak in Ieper zelf; zij predikten in de uitgeplunderde kerk totdat de graaf van Egmond hun het gebouw liet ontzeggen (18 September). De graaf ging op 21 September persoonlijk naar het Magdalenakerkhof om aldaar aan de Nieuwgezinden een plaats toe te kennen waar ze mochten prediken en een eigen tempel oprichten. De Calvinisten gingen dapper aan het werk en tegen Allerheiligen was hun ‘schuur’ gereed. 't Was in die Geuzenschuur op het Magdalenakerkhof dat Pieter Daten (Datenus) op Allerheiligen en op Allerzielen 1566 predikte⁽¹⁾.

Egmond trad einde Januari 1567 krachtdadiger tegen de Hervormden op. Hij schorste het preeken en verbood het dragen van wapens. Nog eenmaal, op O.L. Vrouw Lichtmis, werd er in de Geuzenschuur gepredikt, doch doopen durfde men niet meer.

Op Zondag 9 Februari zouden de Hervormden het nog eens wagen, doch zij hadden geen predikant ‘die eet hadde die stede ghedaen’⁽²⁾. 't Gerucht liep dat er, bij gemis aan een beëedigd dienaar, toch zou gepredikt worden... Doch de hoogbaljuw ‘ghynck naer de scheure met 50 soudaten...’ en dien Zondag werd er niet gepredikt⁽³⁾.

(1) Westvlaamsch Archief 1939, bl. 27-31.

(2) De predikant Karel Ryckewaert (Theophilus) durfde niet verschijnen en de wetheeren weigerden Mahieu Loysier van Steenwerk te aanvaarden, aangezien zij Theophilus en Dathenus als beëedigde dienaars erkend hadden. Diegerick, Documents, I, bl. 123.

(3) Dagboek van Aug. van Hernighem I, bl. 61. - Vgl. Diegerick a.w. bl. 125.

[p. 165]

De vergaderingen duurden nog voort, doch de Hervormden werden steeds behoedzamer, vooral toen op 19 Februari de wapens aan de Katholieken werden teruggegeven. Op 24 Februari teekent Augustijn van Hernighem het volgende aan: ‘Ende van diemaels voort zoo ghingkt wel zoetelyck, want de guesen vergaerden wel ende zonghen in de schuere, maer en lazen noch en dorsten niet preken...’⁽¹⁾.

Op Beloken Paschen werd de Geuzenschuur door de soldaten afgebroken. Wij laten onzen Ieperschen korenmeter aan het woord, die uitvoerig dit gebeuren, waarvan hij ooggetuige was, in zijn Dagboek aanteekende⁽²⁾.

‘Op den 5 dach van april, twelcke was op den saterdach van beloken Paschen, twelke was int jaer 1567, zoo was die predicatie ende alle vergaderinghe verboden van de guesen ende van alle secten op het levende lyf, ende ooc alle predicanten waren ghestelt te ghelde, ende ooc mede te singhen de pshalmen die welcke qualyck overstek zyn. Ende myn heeren vander wet ghinghen naer de schuere ende hebben die toe ghesegghelt, maer die soudaten naemen de stoelen ende lieper mede achter strate ende hebber sommighe vercocht, twelcke die guesen niet behaecht en hebben dat het zoo ghebuerde.
Op den 6 dach twelcke was op den beloken passchen tsnuchtens ontrent de 9 uren zoo ghinghen sommighe soudaten naer de scheure ende creghen een venster open ende ghinghen in ende naemen de reste van de stoelen ende braken den preickstoel. Den capyteyn, veraverteert zynde, ghinck daerewaert ende die soudaten lietent als hy quam ende ziende heeft hij die laeten ghewerden zoo hebbe die capiteynen noch ghegaen, die soudaten hebben doen die glasen uut ghedaen ende hebbense in die stede ghebrocht, ende hebbent alle ghebroken ende ontsteicken ghesmeten, want zy waerender wel 200 ofte meer, ende ghinghen in die pachters huusen ende die pachters quaemen met huerlieden waghens ende hebbent alle het houdt in die stede ghebrocht, want ontrent de 4 uren zoo wast dat zy die zoo gheroert hadden datse viel; ende meest alle het volck vander stede

(1) Dagboek I, bl, 63. - Vgl. Diegerick a.w. bl. 126.

(2) Dagboek I, bl. 65-66. - Vgl. Diegerick a.w. bl. 128.

[p. 166]

ghinck meest alle wandelen om te sien breken ende vele guesen oock, maer niemant en zeide niet.
Het incarnation van desen.
De gueze schuere up tmagdelen kerchof ghestelt den zesten in april op den beloken passchen ghevelt.
Op den 7 dach van april zoo haelden die soudaten die reste vanden houte ende alle het strooy van de schuere ende leydent houdt op die maert in drie ofte vier plaetsen by pelloryn, by de speghel ende by de clierstraete, ende vercochten dat by hoopen ofte elck zyn gheryf, ende gaven goeden coop ende dat om tghelt te ghecryghen’.

Acht dagen later trok kapitein Simon Uutenhove van Ieper naar Poperinge om de Geuzenschuur op het Rekhof aldaar af te breken.

A. Viaene.