Biekorf. Jaargang 45

Sint Isidoor.

TE Kortemark in de Landbouwschool is onlangs een werk geplaatst van den West-Vlaamschen kunstenaar Karel Lateur. Goed dat men eens te meer afgebroken heeft met een ongelukkige traditie die, vooral in scholen en kerken opgeld doet, en dat men oorspronkelijk kunstwerk verkiest boven prullen en alledaagsch serie-werk. Lateur maakte een groot en grootsch relief voorstellend Sint Isidoor⁽¹⁾.

Als Sint Isidoor in een Landbouwschool zoo'n eereplaats krijgt, dan moet er een reden voor te vinden zijn. Inderdaad, er is een Sint Isidoor die, vooral in de laatste veertig à vijftig jaar, bij ons als beschermer van het landbouwbedrijf werd ‘opgedrongen’. Dat is niet te sterk gesproken. De traditioneele patroon van de West-Vlaamsche boeren en landbouwers is Sint Elooi, en als 't God belieft, hij zal het blijven. Maar we leven in een tijd van ‘organisatie’ en ‘centralisa-

(1) 1) Zie de Standaard (van Brussel), N^r van Zondag 5 Maart 1939. De redactie van het blad was zoo vriendelijk ons het hierbijgaande cliché in bruikleen te geven, waarvoor onzen besten dank.

[p. 77]

tie’, en de richting heeft, benevens haar onbetwistbare groote voordeden, ook kleine schaduwkanten. De heeren van de ‘centrale’ hebben voor den boerenstand ook een patroon gekozen. In plaats van rekening te houden met eeuwenlange gevestigde en leefbare traditie, hebben ze, als geleerde menschen, boeken geraadpleegd, en zoo kregen we Sint Isidoor.

Goed: we gaan er geen ruzie om maken; maar 't ware beter anders gegaan en we hadden ons beter uitsluitend aan Sint Elooi gehouden, die toch een volksheilige is en uit ons volk gesproten. Maar als we nu Sint Isidoor er nevens willen stellen, moeten we weten met wien we te doen hebben, en na die vijftig jaar blijkt het wel dat we zoo weinig weten van den nieuwerwetschen beschermheilige, dat we slachten van de Atheners die, naar Sint Paulus zeide, ‘vereerden wat ze niet kenden’ (Handel. XVII, 23). Het Romeinsch Martelarenboek, een alleszins veilige gids, vermeldt een tiental heiligen die den naam Isidoor dragen; daar is van alles bij: martelaren, bisschoppen, abten en soldaten. Eén is er die in de volksvereering al zijn naamgenooten ver overtroeft en dat is de Spanjaard: S. Isidro Labrador of de landbouwer, zoo zijn eigen volk hem heet, een rasechte boer, die met zijn boerenarbeid zijn dagelijksch brood won en zijn eeuwige kroon. Hij was gehuwd en zijn vrouw, Maria Torribia, wordt als gelukzalige gevierd den 9ⁿ September. Sint Isidoor de landbouwer is de patroon van Madrid; hij stierf den 15 Mei 1170, werd heilig verklaard in 1622 en wordt gevierd den 10ⁿ Mei. Hij is, in veel wondere dingen, een soort dubbelganger van onzen Guido van Anderlecht. Zoo gebeurde het dat engelen het land kwamen omploegen terwijl Isidoor aan 't bidden was. Voor zijn baas, Juan de Vergas, die hem op 't veld kwam gadeslaan en die door een geweldigen dorst geplaagd was, deed Sint Isidoor op een mirakuleuze wijze een bron ontstaan, die nog wordt aangewezen in de kerk van San Isidro del Campo bij Madrid.

Met die korte bizonderheden hebben we meer dan

[p. 78]

genoeg: Sint Isidoor is een landbouwer en een der

Het beeld te Kortemark door Karel Lateur

meest bekende volksheiligen in Spanje; daar is hij de aangewezen patroon voor den boerenstand. Ik heb hier

[p. 79]

een tiental oude en nieuwe prentjes voor mij liggen, die onzen heilige voorstellen als landman, met het boerengereedschap, op den achtergrond de ploegende engelen, en meer vooraan de mirakuleuze bron.

Sint Isidoor zal bij ons onbekend gebleven zijn tot aan zijn heiligverklaring in 1622⁽¹⁾. Die heiligverklaring was iets buitengewoons: te samen met Sint Isidoor werden nog drie andere Spaansche heiligen verheven: Ignaas van Loyola, Franciscus Xaverius en Teresia van Avila, en nog een Italiaan Philippus Nerius⁽²⁾. Ge kunt u voorstellen hoe dat in Spanje gevierd werd, en wij, die toen onder Spaansche voogdij stonden, kregen natuurlijk van de brokken te deelen. Ons land is toen overstroomd geweest van medalies en prenten met de beeltenis van de vijf nieuwe heiligen; Jesuieten en Discalsen, die voor de eer van hun nieuwe ordeheiligen in de bres stonden, hebben geijverd voor 't verspreiden van deze devotionaliën. 't Was wel niet bedoeld voor Sint Isidoor, maar... il passait de contrebande...

Voor de jaren 1700 ken ik toch enkele Vlaamsche prentjes waarop Sint Isidoor afzonderlijk is voorgesteld, en in de Brugsche ‘Schatkiste der Litaniën’ figureert hij met een zoo omstandig historische litanie dat iemand, die ze maar een keer gelezen heeft, nooit zoon voorstelling van Sint Isidoor zal laten maken zooals deze te Kortemark. En ik stel me voor dat Sint Isidoor die, als rasechte boer, nog altijd belang stelt in landbouw

(1) 't Jaar daarna, in 1623, schreef Sanderus zijn Encomium S. Isidori Agricoloe Hispani, dat in zijn Opuscula Minora (Leuven, 1651, bl. 83) is opgenomen.

(2) Sint Philippus Nerius, die een plezierig man was en hield van ‘'n fijne spreuk’ - wat zelfs bij heiligen, een gave is - had die heiligverklaring voorspeld. Eens dat een devote hem den zoom van zijn mantel kuste, stak hij berispend den vinger op en loech: ‘Ge weet niet met wien ge te doen hebt! Er komt nog een dag dat ze mij met vier Spagnolen in den Sint Pieter te Rome zullen hangen!’ Bij de plechtige canonisatie wordt inderdaad een groote schilderij van de nieuwe heiligen in de apsis van den Sint-Pieter gehangen.

[p. 80]

en landbouwscholen, van uit den hemel stond te kijken als ze te Kortemark het zware blok rechtstelden - de heiligen, zooals we in den Catechismus leeren, zien klaarblijkelijk wat wij ter hunner eer doen - en dat hij aan zijn gelukzalige huisvrouw zal gezegd hebben: ‘Kom eens kijken, Maria Torribia, nu maken ze van mij nog een bisschop!’.

Dat is nog meer gebeurd. Toen ze, na den oorlog, heel de kerk te Oedelem in brandglas staken, werd er in den zuidbeuk een raam gesteld met een majestueuze bisschopsfiguur, waaronder men leest: ‘H. Isidoor, patroon der landbouwers’.

_* * _*

Dit alles zijn verwarringen met een anderen Spaanschen heilige, Sint Isidoor van Sevilla, bisschop en kerkleeraar, gestorven in 639 en gevierd op den 4 April Deze geleerde bisschop heeft talrijke werken geschreven over allerlei zaken, over Grammatica, Geschiedenis, Theologie en Ascesis, maar natuurwetenschappen en landbouwbedrijf liet hij onverlet; en er is dus niet de minste reden om hem als patroon van den boerenstand te vereeren. Die vergissing had men kunnen vermijden, in Vlaanderen, met zich te houden aan den traditioneelen Sint Elooi. Maar nu men er den Spaanschen Isidro Labrador nevens gesteld heeft, gaan we er niet om treuren - een beschermheilige te meer is geen kwaad. Wat we niet dulden, is dat men den heiligen boer in bisschopskleeren steekt! Dat ze te Kortemark het opschrift uitkappen en veranderen in ‘Sint Elooi’. Ze kunnen dan nog een ander kunstbeeld of kunstraam stellen met Sint Isidoor den landbouwer. Zoo krijgen wij twee kunstwerken in plaats van een, oude traditie naast nieuwere richting, en wordt de vergissing tot een ‘felix culpa’.

M. English.