Biekorf. Jaargang 45

[p. 74]

Een gedrukt nieuwsblad in 1593.

DE eerste gedrukte nieuwsbladen of couranten verschenen in Augsburg en Straatsburg in het begin der 17^e eeuw, nadat reeds van 1583 af een geschreven weekblad had bestaan, afkomstig van den Augsburgschen Raadsheer Hans Merer. De universiteitsbibliotheek te Heidelberg bewaart een gedrukt nieuwsblad of ‘Relation’ door den boekhandelaar Johan Carolus in 1609 te Straatsburg uitgegeven; het inleidend artikel gewaagt van uitgaven in vorige jaren. Uit Augsburg is er een ‘Avisa’ of ‘Relation’ eveneens van het jaar 1609 bekend. Ook te Frankfort in 1615 en te Berlijn in 1617 werden er reeds zulke bladen uitgegeven. Er was echter nog geen sprake van vaste en regelmatige uitgave; zulke berichten of Nieuwe Tijdingen verschenen bij gelegenheid vooral van groote militaire gebeurtenissen.

Voor Nederland geldt als het eerste - d.i. het oudste bekende - nieuwsblad, de Tijdinge in 1619 door Abraham Verhoeven te Antwerpen gedrukt. Doch juist verleden jaar heeft men in Zweden een aantal Nederlandsche nieuwsbladen ontdekt, van vroeger dan 1619 en gedrukt door Broer Janszn. te Amsterdam⁽¹⁾.

Onbekend bleef tot heden de volgende aanteekening van een Ieperschen poorter die in 1593 den inhoud van een gedrukte Tijdinge in zijn Dagboek samenvat.

Begin Augustus 1593 las men te Ieper een Tijdinge over het ontzet van de stad Sissek (Sisak) gelegen aan de monding van de Save en de Kulpa (in het huidige Joego-Slavië). De Turken belegerden deze stad met

(1) Dit laatste volgens een mededeeling van M.J.H. Rogge, Voorzitter van het Nederlandsch Persmuseum op een vergadering van deze stichting in October 1938. (Verslag in de dagbladen). Misschien is sedertdien reeds een nauwkeuriger verslag over deze vondst verschenen?

[p. 75]

een groote krijgsmacht; een keizerlijk leger kon op 26 Juni 1593 de vesting ontzetten en zegevierend den Turk achtervolgen. Zes weken na de gebeurtenis zien we in de handen van onzen zegsman Augustijn van Hernighem en van andere leperlingen ‘boucxkens ghedruckt van een schoone vyctorie...’ De aanteekening in het eigenhandig geschreven Dagboek luidt als volgt:

‘Vande thundach weke [Aug. 1593] zoo quaemer boucxkens ghedruckt van een schoone vyctorie die es ghebuert op den turck de welcke hadde sterckelycke beleyt de stercke stadt van Syseck gheleghen hem den turck zeere wel om te bet te commen in Tyrol ende Carynten ende in meer ander quartieren in Chrysten rycke, ende de edelen duutschen heere van Egghenberch uutter naeme vanden keysere heeft ghenoomen een groot ghedeel cryschvolck ende heeft ghetrocken om de stadt ontzet te doene die in duutsterste noot was, ende den Turck hadde de schoone reviere ghenaempt de Saw, zommyghe zegghen in nederduutschs den pan, ende noch boven de legher vanden turck zoo waerender noch sommyghe revieren ende pryncepaelyck de groote reviere ghenaempt de Calpe, zoo es dese duutsche macht gherocht over de Saw ende den Turck hoe wel dat hy dat gheerne belet hadde, esser over gherocht ende heeft met Gods hulpe de zake zoo an gheleyt dat den Turck heeft meest al zyn macht ghelaeten ende heeft de vlucht anghenoemen ende de Chrystenen hebben hem vervolcht ende inde reviere de Calpe zoo zynder wel 1000. verdroncken ende de Chrystenen hebben wel gheconquesteert 10000. perden ende veele gheschoot. Dit ghebuerde op den xxij. Juny 93.’⁽¹⁾.

Was deze Tijdinge een Nederlandsche of een Duit-

(1) Dagboek van Augustijn van Hernighem, oorspr. onuitgegeven Handschrift, VII, bl. 159. - Deze kroniekschrijver is getuige van de gebeurtenissen die hij, steeds met buitengewone nauwkeurigheid, beschrijft. - De Iepersche Tuindag valt op den 1ⁿ Zondag van Augustus.

[p. 76]

sche? Zou men niet geneigd zijn te denken aan een Nederlandsche vertaling van een Duitsch bericht? Op een Duitsch bericht schijnt te wijzen de opmerking betreffende den naam van de Saw-rivier, door sommigen ‘in nederduutschs’ anders genaamd. Het oorspronkelijke zal dus wel een (hoog-)duitsch bericht geweest zijn, waarvan een nederduitsche vertaling alhier in omloop gebracht werd.

Misschien zullen verdere opzoekingen wel eens aan het licht brengen in welke steden en door welke drukkers er reeds in 't jaar 1593 Duitsche en Nederlandsche Tijdingen gedrukt werden.

A. Viaene.