Biekorf. Jaargang 44

[p. 233]

[Nummer 10]

De schole van 't Kouterke.

‘So it might, perhaps, be a tenable doctrine
that it would be needless, and even
tyrannous, to make education compulsory in
a sparse agricultural population, living in
abundance on the produce of its own soil’.
Huxley.

ZE staken ons van de Marulletjes in de parochieschole onze oppermeester heette Mijnheere Pol.

Had die vent nog moeten leven na den oorloge 't ware nen geweest voor den Boerenbond.

Mijnheere Pol was agent van verzekering, landmeter, handelaar in landvette, vertrouwensman en schoolmeester. Hadde 't van de schoolmeesterij niet geweest, hij had nog veel meer gedaan voor 't goed van de menschen, maar hij had te veel tijdverlet met zijn schole.

't Was nen schoolmeester uit de duizend en - rechtuit gezeid - de klunten die bij hem zaten waren alzoo nen

[p. 234]

schoolmeester verre van weerd, want van zoo zaan hij 'n poosje uit de schole wipte voor d'een of ander zake zaten ze te tempeesten dat 't al en te vele schol.

Zat hij te spreken in d'ander klasse over 't inleggen van de beeten of 't instekken van den pulp of van de kenmerken van 'n goede melkkoe, zoo waren er die onder de banken kropen en in de beenen nepen, lagen wortels t'eten op den laatsten bank of zaten achter den rugge van hunnen vóórmaat appels te knarspen, houtluizen in 'n speekselrondetje te doen rondloopen of vogelpik te spelen met 'n halve schrijfpenne op 'n papiervleêre.

Dat 'n kost al te gare Mijnheere Pol niet schelen; - daar 'n was geen perijkel af.

Hij gaf zijn lesse voort en wrocht 'n beetje naar den trant van de Jezuieten. Hij 'n trok hem maar de besten ter herte en liet d'andere schieten met den leegsten dienst.

Hij gaf goeden raad, maar wierd hij geware dat 't op 'n aande regenen was, dan 'n had hij geen ziere compassie meer met de bomhoofden.

Was er in de rekenlesse een aan 't spelen met 'n meikever, ‘Kom aan 't bord, Moeykens!’ riep hij.

‘Hoeveel vingers staan er?’ en hij toonde eenen.

‘Een’, zei Moeykens.

‘En hoevele staan er nu?’ en hij toonde er twee.

‘Twee’ zei Moeykens.

‘G'hebt voldaan, ga maar naar je plaatse. 't Is al genoeg om de peisterkoeien te tellen waarmee je naar den elskant moet. Je kunt genoeg voor g'heel je leven. Je zijt volleerd man’, zeid' hij.

Naar nen speelvogel 'n had hij maar te wenken en te zeggen: ‘Baron, naar je kot’ of de jongen trok al sleepsteertend achter 't bord staan.

Waren er leêggaards, kluitspelers of wiestergaaien die 't te verre dreven, zoo 'n keek in zijn hand niet om ze 'n wisse op de braân van de beenen te leggen, 'n taaie wisse van langs den Brasput.

Brasput: put waar een beekje ontstaat dat Petegem-Stad van Drongen-leen scheidde en Grooten Driesch van Kleinen Driesch.

[p. 235]

Maar met d'andere, en vooral de jongens van de kortwoners die later van tijd geen werk 'n zouden vinden thuis, hield hij hem neerstig bezig.

Hij zag ze geerne en leerde hun wat in hem gerijpt was bij rijke levensondervinding.

Hij trok den vierkantswortel, verklaarde de bepalingen van de verzekeringspolis tegen brandgevaar, ging met de jongens naar 't nieuw kerkhof - dat nog veugelweê lag - om het af te palen en uit te meten van ends tot ends en hij liet de vrachtbrieven en de scheepspapieren ontleden als er 'n schip in de Leie lag met maïs, want 'k heb ommers gezeid dat Mijnheere Pol handel dreef in landvette en veevoeder.

Hij leerde de jongens prijzen en rekenen dat ze toekwamen maar zonder woeker. Toen hij 't Spookkasteel gekocht had op den Molenhoek en 't liet afbreken, waren het de jongens die d'eiken balken naar 't Kouterke sleepten om ze daar op te scheren en er zijn graanmagazijn mee t'helpen optrekken.

Klaagde er een dat hij moe was, zei de meester:

‘Hut-tut-tut; 't en zijn al die zeven stuivers niet; 't is leeren mensch worden dat we moeten doen’.

Ofschoon handelaar in landvette, toch was Mijnheere Pol 'n vriend van de boeren.

Elk jaar trokken wij op schoolreize.

Gingen we naar Oostakker en scholden Gentsche fabriekwijven ons uit voor boeren, zoo handhaafde ze onze meester tot ze beschaamd wierden. Te Oostende ging hij 'n Madam te keere omdat ze lachte met den kleinen Grymonprez die op zijn paaschbeste stond en zijn eerste communieschoentjes aan had met peerlemoenen knopjes erop. Jan Klosse gaf den meester gelijk en zei: ‘Meester, da' 'k hier 'n jaar moest bij die bende weunen, 'k ben zoo dood of 'n luis’.

't Jaar nadien, te liegem, was 't veel beter;- daar mochten wij zitten aan de bronne bij Sint Arnoldus en naar de pauwen kijken en naar ‘Vijve en Vichte

[p. 236]

torens’ en vandaar naar Kaster trekken en onzen eersten berg zien.

O! die schoolreizen van vóór den oorloge!

En de schooltijd?

Na den eerdappeltijd, met 't begin van 't schooljaar, zat de klasse vol, en 't ging wel tot met den Meie. maar dan was 't verre gedaan.

De jongens van den ‘Weitynckx-hoek’ en van de ‘Leerze’ haalden en brachten meikevers met volle eemers. 't Was teten voor de kiekens van Mijnheere Pol. 't Wierd beloond met 'n toeslag van den staat en 't was 'n frank per eemer voor den spaarboek.

Met de gulde was 't kersentijd - den heiligsten tijd van 't jaar, zei vader, omdat de boeren dan paternosters afgaan - en de leerlingen vielen zeere weg.

Met den vlastijd 'n zaten we maar met ons gevieren meer; al d'andere waren aan 't werk bij slijten en pootjes aangeven op den Oostkouter.

De schole liep leeg naar gelang 't oogsten van de vruchten te velde...

Toen trok de meester naar Roomen met Pastoor Verscheurke, zaliger gedachtenisse.

Want het was door 's pastoors toedoen dat hij meester geworden was in den schoolstrijd, zonder al zijn jaren uit te doen in de Normale.

Zwijgt ervan; 't waren al de beste. De jongens zoûn hem ten hemel gereekt hebben.

Hij 'n was geen man van groote woorden en ijdele

Vijve- en Vichte torens: woordspelling op 55. Van op Tiegem-berg 'n ziet men geen vijf en vijftig torens zooals 't de schalkaard belooft aan den voet van den berg, maar men ziet, onder meer, de torens van Vijve en van ter Vichten, zoodat de leidsman - in Tiegemschen tongval - de waarheid zegt, hoewel hij liegt.

Weitynckx Hoek: hoek van den boschkant te Petegem waar Burgemeester Weitynckx woonde.

Leerze: herberg aan 't Jagerke. Verg. Schoen: in de meerschen, scheiding, sloot.

[p. 237]

zinnen, maar 'n man die zijn beste deed om in volle oprechtheid te leven naar 't kristelijk beginsel.

Gij zult er misschien mee lachen, maar dat was daar 'n schole zonder weergâ.

Alles wat hij zei was schoone ofte wel geestig en gewoonlijk was 't schoone en geestig te gelijk. Hij had er 'n hand van weg om de jongens te leeren zooals 'n groote schole dat niet 'n kan en nooit 'n zal kunnen.

Die 't geluk had van bij hem te zitten en op te letten wat er omme ging, 'n kunt je geen fouten doen schrijven in 't Vlaamsch.

Dààr zijn mannen uitgekomen; en werk viden dat ging gelijk 'n liere op nen stok, en de voorlichting bij beroepskeuze 'n bestond nog niet.

't Was al sof ze de schoone posten uit 's duvel gats haalden.

't Is 'n rote te lang om te melden. Zoons van kortwoners zijn groote mannen geworden. Er zit een te Geneve die onderhandelt met Engelsche lords. Er kwamen er van den oorloge als officier, blinkend van 't goud en de linten. Andere wierden burgemeester in Michigan en Illinois in Amerika.

Ze kenden nog meer dan zonder fouten schrijven.

Ze hadden geleerd van Mijnheere Pol hun werk goed doen en het doen met innerlijke vreugde gelijk de rechtvaardige kruidemer die alleen gezonde winkelware wil verkoopen of de dorpsmid die er 'n eer in stelt deugdelijk snijwerk te smeden voor slachter of voor boer.

Zoo hield Mijnheere Pol bij ons den effenare in 't schole van 't Kouterke.

Kom binnen, zeere, en trek de deure toe, dat 'k voort vertelle...

G.P. Baert.