Biekorf. Jaargang 44

[p. 89]

[Nummer 4]

Vinkenieren.

‘Met zaad en lijm haalde Machiel

Zijn vogels uit de lucht.

Hij groette maar wien hem beviel.

De reste noemde hij bucht.

Hij leefde driemaal dertig jaar.

Toen d'erven kwamen snaren,

Lag g'heel zijn erfenisse klaar:

Zijn zaad, zijn lijm en garen.’

Naar ‘De Vogelaar’ van Isidorus.

't Gonne beteekent dat 't vogelvangen in 't bloed zit, dat men 't niet en verleert met oud worden en dat 't niemand rijk en maakt.

Vogels kennen is 'n heele kunste. D'ekster en de kalle die de lepels wegstekken en al dat blinkt in d'houtmijte slepen; de merelare die in 't gers pikt en dan achterwaarts terdt om den worm te zien naar boven krullen; 't poverjantje, de vriend van den hovenier, zeker omdat zoo 'n stout hertje onder zijn roode veste klopt, of omdat 't zoo boud op zijn spillebeentjes

[p. 90]

trippelt en 't zijn kort liedje uitstoot bij 't voorbijgaan van den landsman; de meeze die bals over kop aan de takskens van den appelaar hangt; de vinke die van heur kleen rondo maar 't refrein en kent, en 't alle vijf voet zachtekes uitslaat gelijk 'n ‘ritornelle’ uit 'n muziekdooze.

Dat zijn de menschenvrienden en de mensch onderscheidt ze goed van d'andere: van den koekoek, den onnoozelare die altijd zijnen eigenen name roept en zijn wijf 't tiende gebod laat overtreden als zij in 'n anders' nest gaat klauwieren en eiers leggen; de kwakkel die hem vet mest in 't rijp koren; de specht die met stalen bek op d'holde tronke staat te trommelen en te timmeren; de spreeuwe die als lid van 'n afgerichte dievenbende den kerselare stroopt en niets en ontziet dan 't karabijn en de balpijpe.

Maar de kenner kiest uit al die vogels 't vink⁽¹⁾ omdat zijn slagske zoo schoone, zoo regelmatig, zoo dapper volgt en zoovele'derhande toontjes kent die den besten toondichter ontmoedigen wanneer 't hem invalt de strofe op papier te zetten.

't Zal wel daaromme zijn dat de Vlamingen vinkenieren sedert 't jaar blok⁽²⁾, dat ze alles geleerd hebben van 't vink en aan 't vink, tot 't vervlaamschen van den Wale toe.

Is 't zake dat ze slaat:

teteterrrrrrr siskewiet (of) djooskewiet

(of) teteterrrrrrr tioewiet
dat is de rechte Vlaamsche zang, maar de vinkeniers
teekenen ook:

teteterrrrr tioeklie

teteterrrrrrr skroeï

en: ti ti, te te, ti ti twée, hoewel gebroken Vlaamsch,
kan altemets nog meetellen.

De Wale slaat:

(1) Vink, coll voor slagvink, elsvink (trijntje) en appelvink.

(2) Ongekend jaar. - Verg. Biekorf 1937. Blz. 231. - Koning en Keizer van de vinken. Ieper 1595.

[p. 91]

 

ti ti ti dal dal dal tje weeuw

 

ti ti ti dal dal dal weeuw

 

ti ti ti dal dal dal si beeuw

 

ti ti ti dal dal dal beeuw

 

tji tji tji tja tja tja beeuw stjewie

 

tji tji tji tja tja beeuw

waarvan 't eerste, 't derde en 't vijfde goede zang zijn en 't tweede, 't vierde en 't zesde, slechte.⁽¹⁾

De buitenstaander meent dat Vlamingen en Walen onderscheiden worden naar 't steertje van den slag, maar de vinkenier weet dat d'hoofdzake ligt aan 't koppelen van den rolzang met den eindslag, die in den Vlaamschen zang luidt wie of wiet.

't Zou boeken vragen om 't verder af te haspelen maar d'oude vinkeniers nemen ter zettinge, door den band, een rechtvaardige beslissing.

Wij spreken hier van geen blinde vinken maar altijd van ziende.

Dat blinden was 'n schande. 'k Hadde vroeger hooren vertellen da' z' in den ouden tijd de minnezangers blindden om ze niet kwijt te geraken, om ze beter op snuk te doen zingen, en om ze gildiger te doen snoer geven bij 't bezingen van de minne⁽²⁾. Dat moet al lange leên. zijn. Maar 't vinkske d'oogen uitbranden met 'n heete breinaalde, om het te doen zingen van verdriet!⁽³⁾ 'k En hebbe 't nooit willen zien doen, al

(1) De vinkenier, Rumbeke. 3^de Jaar Nr 7. Bl. 2.

(2) ...‘Artists in those dim days, groveling creatures, sing because they cannot do otherwise; and if the early minstrel was often blind, it was, likely enough, because he had been blinded, to keep him from straying. It looks indeed as if the gift of song were subtly connected with a kind of detachment from the cares of conduct.’
‘Literature and Society’. David Daiches. (V. Gollancz 1937).

(3) 't Blinden van de vinken wordt verboden door de wet van 22 Maart 1929 op de dierenbescherming (Staatsblad 29 Maart 1929). Bovendien regelt een koninklijk besluit van 25 Oktober 1929 (Staatsblad 17 November 1929) de vogelvangst en 't houden van insectenetende vogels, en een koninklijk besluit van 17 Oktober 1932 regelt het houden van vogelprijskampen.

[p. 92]

was 't dat 't wreedste nog achter 't blinden kwam. De beul zat daar te gispen⁽¹⁾ met 'n stroopijpke om den weg naar de kattebete⁽²⁾ te leeren tot de vogel verstond dat 't water en 't zaad in den hoek van de muite te vinden waren vanwaar de gispinge kwam.

Maar Dictus van Loncke uit Meulebeke die te Rumbeke verleden jare 620 slagen sloeg, en Azor, Baris, Ambiorix en Alor die meer dan 500 strepen deden tellen, en kampioenen zijn, gekend van 't enden de Leie tot in 't Fransche, dat zijn ziende vinken⁽³⁾.

't Is 'n plezier om 't hooren hoe ze dalje geven 'n ure aan 'n stuk van af 't bevel ‘vogels op den grond’. Vroeger tijd begost de zettinge van ten zessen tot den zevenen; dat is nu ook veranderd en 't begint meestal ten achten.

Vinkenieren 'n is geen groote kunste maar 'n goede vinke meester worden is den grooten inzet. Den dag van vandage besteden de jonge vinkeniers tot vijftien frank voor nen takkeling of nen papperling⁽⁴⁾ en daarna komt de mizerie. Ze zitten besteken met Walevinken, jonge Walen of reepers die moeilijk zullen verleeren en gauwe vet worden.

Daarom is de bogaardvinke pot.

Z' is dapper in den strijd, slaat van 't eerste jaar den juisten Vlaamschen zang en 'n laat heur liedje niet vermooschen of verbasteren door vremd vink.

't Lichtzinnig koopen van takkelingen kwam zoo zeere in trek door 't verbod van bogaardvogels te vangen in den Zomer, maar zeker is 't dat 't in 't najaar 'n blind zoeken is om nen goeden vogel te koopen.

(1) Gispen: kwispelen; met water sprenkelen.

(2) Kattebete: kleine uitsprong, van een vinkemuit die met ijzerdraad omvlochten is en 't drinkglas bevat om de vink te laven.

(3) Uitslag van de Hoogdagzetting te Rumbeke den 20 Juni 1937. - Eerste prijs Dictus 620 slagen. Leegste getal Forum, eigenaar De Pestel, Vijve St. Elooi 228 slagen en ‘Aan ons’ Lustig Vink, Moorslede, 228 slagen.

(4) Takkeling: die nog geen winter geleefd heeft. Papperling: in den nest gekweekt.

[p. 93]

Wij waren in de jongde d'aloude spreuke indachtig:

‘Die 's winters vinkt en 't zomers vischt
hoe veel hij vangt, 't is meer gemist.’

en gingen de bogaardvinke zelve vangen in 't gepast seizoen; 'n gezonde vinke zonder blesse, ‘wulf’ of kletsekop.⁽¹⁾

't Is van de jaren 80 dat 'k spreke.

Den Zaterdag begonnen w' al ons tarwenaren gereed te leggen en de lijzolie te branden, 'k wille zeggen koken, en koken 'n is ook 't woord niet, maar juist op 't kookpunt brengen en seffens nen natten dweil erover slaan. Dat gaf de beste plakte.

We vingen den Zondag ochtend of den Maandag achter den vieren, want w'en slachtten van de luiaards niet die zongen:

‘Werk ik niet ik moet gaan drinken,
of gaan visschen of gaan vinken,
Dus in plaats van wat gewin
'k steek er eene daghuur in’.

Wij trokken den Zondag op. Gentiel kende Rulfus nen trouwen soldatenvriend van bij 't tweede piotten, die hem gezeid had dat op hun hof 'n goede vinke woonde. Wij gingen met Miel die nen besten roepvogel had en met den dooden opgevulden van Gentiel. Rulfus' vader en wilde van geen vangen weten; - ten eerste om 't liedje en ten tweeden 't pakt fernijn. Maar hij moest dien Zondag naar de zittinge van den Armendisch en van zoo zaan hij weg was stelden w'ons te deugen.

Gentiel boorde met 't elsen en stak nen ijzerdraad door 'n spille van nen boom, klonk de doode vinke daaraan vaste en zette den levenden roepvogel daaronder in 't gers. Rond den doode zette Miel de lijmauwen en de lijmstokken.

't Is waar; - 'k vergete van te zeggen dat de bogaardvinke geen tweedevinke uit en staat en geenruste

(1) Blesse: kale plek op den kop.
Wulf: schurft.
Kletskop: kaalhoofdigheid, zelfs na 't eindigen van 't ruien.

[p. 94]

'n kent tot z'heur gekaduind heeft. D'eerste luistert lijk 'n vinke, en bijaldien de tweede heur vervoordert van te slaan, komt d' andere er tegen vechten tot der dood.

Zoo de muite werd blootgemaakt en de roepvogel in 't gers begon te slaan in strijd met de vrije vinke die horkte en keek naar den dooden vogel op de boomspille; - ze meent daar den vijand te zien, komt er tegen vechten, geraakt vernesteld in aren en stokken, blijft haperen en valt met toegeplakte vleugels in 't gers.

't In 't gereed stellen en 't vangen, 't was al gedaan in de weerdij van een tientje.

De vogel, nen schoonen blauwbek⁽¹⁾, kreeg 'n muite, begon al te slaan van onder weg, sloeg voorts thuis aan den nagel en draaide in de zettinge naar de 700 in d'ure. Daar 'n was hier geen sprake van blinden.

't Jaar nadien was Gentiel koning, drie jaar nadien keizer, en regeerde drie jaar lang geëerd, bemind en gevierd van al zijn' onderdanen, de leden van 't gulde van de ‘Blauwbekken’.

_**_*

Zoo is 't vinkenieren schoon spel.

Het dorpsleven volgt 't keeren van de seizoenen en de vinkenier 'n kent den kalender niet.

Als de Walebenden of 't Oostersch vink - die geen djooskewiet 'n kennen - op den kouter neerestuiken, wordt het zeere winter. Den doom uit d'eerde begint naar 't loof te rieken, de tijd is daar om muziek te spelen op d'hulsteblâren en ook de tijd van 't fatsoeneeren van d'eekels in kloefen, pijpen, paanders en oorlingen.

't Keesten van d'eerdappels in den kelder, 't voos worden van de rapen en 't soppen van de beeten geven d'hope op 't komende voorjaar; de schuifeletten zullen in 't korte geploosd worden bij 't stijgen van

(1) Vink die aan den zang is of in 't korte zingen zal.

[p. 95]

de seeve en de schorse zal van 't hout schuiven gelijk 'n wante van d'band.

't Schuifelding van den merelare klinkt al hard en scherp; ‘in de kiekenmande’ of ‘wild' e 't niet eten, laat het staan’, t'elken keere in zes tonen. Dat is nog min of meer winter.

Naardje Putte - de grafmaker - en Mielke van den Dries staan weere hun eerste patatten te planten in de laatste sneeuwbrokken.

't En duurt niet lang of de hagedoorn schiet wakker; de takken loopen uit. De nieuw geplante eerdappels staan vervrozen, te zien aan de korte groeze die zwart uitslaat en de musschen komen in den lochting d'erweten uithalen van tusschen vader's oude soldatenveste en moeder's versleten schorte.

't Blauwendig worden van de vinkebekkeneelen leert den vinkenier dat 't geenen tijd meer 'n zal duren of 't hangt al te slaan da' vink heet: de Lente is daar en de Zomer is op komste.

't Is die Lente en dien Zomer die in de boeken beschreven worden en die de stedelingen ook kennen. De tusschenseizoenen en de geheimenissen van 't wordende gebeuren kennen alleen de man van te lande, de man van den boschkant en bovenal de vinkenier!

G.P. Baert.