Biekorf. Jaargang 44

Mengelmaren

Duvels Jaergetide.

Het Duivelsjaargetijde was de vroegere volksbenaming van onweder (donder en bliksem). Het was toen de gewoonte de klokken te luiden binst het onweder. In de rekening van de St. Salvatorskerk te Brugge van 1482 staat. ‘Betaelt de clocluders van dat si luden in een ongheweerte dat zij heeten dievels jaerghetyde.’ Volgens het resolutieboek van de Kerkmeesters van St. Salvator, was dit gebruik nog in voege in 1747. Vgl. Verdam, Mnl. Wdb. s.v. Jaergetide.

In de kerkrekening van St. Jacobskerk te Brugge van 1626, f^o 18 v. lezen we ‘Betaelt Symoen Verschuero over 't luyden van de biddaghen, van de victorie ende als 't was donderende.... 15 s. 2 gr.’

Vele klokken dragen nog het opschrift: ‘Vivos voco. Mortuos plango. Fulgura frango’ dat Schiller boven zijn Lied von der Glocke stelde.

[p. 87]

De volgende verzen wijzen op hetzelfde gebruik:

Wie dat ontsiet den donderslach,

Clopper (luide er) jeghen al dat hi mach...

Dat er aan het luiden van de klokken een zekere macht toegeschreven werd, kunnen we zien uit zekere oude klokopschriften. (Annales Soc. d'Emul. 1862, bl. 336 vv).

0p de klok van Ouwegem (O. Vl.) van 1547, stond:

Myn gheluyt zy Gode bequame,

Alsoo verre als men my hooren sal,

Wilt God bewaren van ongheval.

Op de klok van Kruishoutem (O. Vl.) van vóór 1589, stond:

Alzo verre men my hoort, vrienden vercoren,
Zo heeft den duivel zyn macht verloren. J.D.S.

Mirakelbeeld te Bissegem, 1813.

Het ‘weenende’ Mariabeeld van Bissegem verwekte in de eerste maanden na het ‘wonder’ (gebeurd in Januari 1812) een grooten toeloop van vrome vereerders. Uit Poperinge trokken in Oogstmaand 1813 een heele karavaan bedevaarders naar Bissegem. Ziehier hoe Pieter Cuvelier van Reningelst den tocht beschrijft in zijn Memoriael (handschrift):

‘Den 27ⁿ dito (Aug. 1813) is joffrouwe Bollaert, godvrugtige dogter, die haer niet anders besig houd als met werken van godsdienst en godvrugtigheyd, en wiens huys een gasthuys is voor de vrauwpersoonen, uyt Poperinghe vertrocken met een caravane van boven de sestig persoonen, waer in maer ses à seven mannen: om eene bedevaerd te doene naer de prochie van Bissegem by Cortryck, alwaer is een miraculeus beeld van O.L. Vrouw; om door haere voorspraecke den heere te verzoenen in dese ongeluckige en benauwde tyden. Zy en mochten op geen bedde slaepen maer alzoo zy conden, nog snuyven nog smooren, noch caffé dryncken. Hun was maer toegelaten te clappen als den oorlof daer toe ontfanghen hadden van Joffrouwe Bollaert. Eenen waegen volgde hun om de vermoeyde en magteloose te connen rusten.’

Op geheel de streke was er van niets anders meer sprake dan van het weenende beeld van Bissegem. Zelfs de liedjeszangers maakten er hun liedekens op voor de kermissen en ommegangen. P.L. Slosse deelt den tekt van zulk een zeldzaam Liedeken (gedrukt bij L.C. Van Paemel te Gent) mede in zijn verzamelwerk Rond Kortrijk, bl. 93. Hij voegt erbij dat de toeloop niet duren bleef, maar steeds verminderde en uitstierf rond de jaren '40.

B.

[p. 88]

Communicanten-wijn te Kortrijk.

De wijn vroeger aan de communicanten geschonken ‘om de heilige nuttinge te vervoorderen’ (Mechelsche Catechismus) was dikwijls het voorwerp van een fondatie. Vgl. onder meer het Canariestuk te Slijpe, Biekorf 1931, bl. 65. In de Kortrijksche parochiekerk (St. Maartens) bestonden er vroeger drie fondatiën:

1. Een stichting van 29 April 1481 verzekert ‘den wijn diemen alle paeschavonde ende spaesdachs nut, voor St. Pieters (altaar) in Sente Maertinskercke vanden ghonen die te sacramente gaen...’.

2. De wijn voor Sinksendag was gesticht door Wouter Froydeure en bezet op dezes huis en erve ‘staende in de Riselstrate, ghenaempt sinte Michiel neffens Vollers huus’. Jan, Wouters zoon, maakte moeilijkheden tegen den kerkmeester Jan de Buus betreffende de uitvoering van deze fondatie, doch de wetheeren handhaafden de stichting bij uitspraak van 6 September 1516.

3. De wijn voor O.L. Vrouw Halfoogst was een stichting van Katelijne Casins, weduwe van Jan Jonghen, beschreven den 28 October 1458. Ten gevolge van een geschil werd door een beslissing der wetheeren (3 Maart 1517) de uitvoering van deze fondatie onttrokken aan de Dischmeesters en voortaan toevertrouwd aan de Kerkmeesters.

De wijn dezer drie stichtingen werd steeds geschonken vóór het Sint-Pietersaltaar.

Parochiaal archief, Kerkreg. n. 1, f. 73-83.

V.

Een Sint-Antoniuske

zegt men van dat soort vrouwenmutsjes gelijkend op de potsen (calotte) die de paters dragen.

Biddende Kruiers.

Te Heestert bidden de kruiers (wieders en wiedsters) den paternoster tijdens het werk en in den namiddag na de vesprei (vier uur) zingen ze naar een oude wijze driemaal den Wees gegroet.

Deerlijk. L.D.