Biekorf. Jaargang 44

[p. 73]

Westvlaamsche Zanten.

(Vervolg van bl. 21).

Duim. Te Knokke een duim vetten in entwadde, d.w.z. heimelijk vermaak hebben in iets. B.v. in entwien zijn ongeluk een duim vetten.

- Te Dudzeele zegt men schertsend tot iemand die geen stoel vindt om te zitten: ‘Zet jen ip jen duim!’

Duimpje (Knokke, Westkapelle, Heist. Uitspr. duimptje): winterkoninkje. Elders keuntje (Kortemark). Wordt bij ons door de kinders nooit geroofd. Wordt beschouwd als een gelukbrengend vogeltje.

DUINEPLANTEN. Te Knokke volgende namen van eenige duineplanten:

Duineroozetjes: Helianthemum vulgare, Ned. zonneroosje, een lieve plant met gele teere bloemen. Niet verwarren met de gewone duinroos (Rosa rubiginosa).

Duinedistel: Eryngium maritimum, de prachtige blauwe zeedistel, de schoonste plant onzer duinen. Is bijkans uitgeroeid door 't vreemd gespuis, dat hier al zooveel kwaad gesticht heeft. Wordt zoogezegd door de wet beschermd!!! 't Is een hemeltergende schande. Er zijn al vele zeldzame planten voor goed uit de duinen der Oostkust verdwenen: enkele zeldzame wilde orchideeën en biezen (b.v. de prachtige Scirpus holoschoenus). Ook het Parnaskruid is bijkans weg. En de allerzeldzaamste Goodyera repens is uitgeroeid. Alles moet kapot. 't Moet geld opbrengen en voor geld verkoopen de menschen hun ziel.

Duineklaver: Trifolium repens, de gewone witte klaver, alhier en elders ook steenklaver genaamd.

Duinepemen: Carex arenaria, Ned. zandzegge. De lange taaie uitloopers worden door de kinderenals touwen gebruikt.

Duinepriemen: Orobanche carvophyllacea, een soort bremraap, die woekert op de wortels van het walstroo. (Galium). De naam ontstond door vergelijking met de schadelijke klaverpriemen (Orobanche major), die de klaver doodwoekert en door de boeren gevreesd wordt.

Duinestekkers of duinedoorns: Hippophaes rhamnoïdes,

[p. 74]

Ned. duiudoorn, een gemeene gedoornde heester, die tegen den Winter vele gele beiers krijgt. Tegen Kerstdag worden de met gele beiers beladen takken als sieraad gebruikt en blijven wel een maand schoone. De spreeuwen zijn verlekkerd op de beiers. Men maakt de kinders wijs dat zij vergiftig zijn, maar dat is geen waar.

Duinetimoen of wilde timoen: Thymus serpyllum, gewone wilde tijm, geeft samen met het sterk riekend stalkruid (Ononis repens) den sterken aromatischen geur aan den duine.

Duinezeeker. Scheldnaam gegeven aan de bewoners van den duinekant te Knokke en Heist. De Heistenaars verwijten de Knokkenaars voor ‘Knoksche duinezeekers’. En wederwoord: ‘De Heistenaars, zij koken hulder luizen in de geernaars’. Wij hebben als knechtjongens voor deze beleedigingen ten bloede gevochten. Wij kregen hetzelfde te hooren van de Westkapellenaars, die wij tergden met ‘Westkapelsche kassieschijters!’.

Duivel. Te Dudzeele en te Heist: 't is al één duivel = 't is al eender. Bv. al dat goedje t'hoope, 't is al één duivel. Elders: 't is al koekuit één zang (Brugge).

Duivelsslag. Knokke, Dudzeele: in een duivelsslag = in een zeer korten tijd.

Dullenhalf (Dudzeele, Heist, Ramskapelle, Lapscheure): geweldig, levendig. Een kind dat dullenhalf is. 't Jong volk is dullenhalf. Verg. zottenhalf.

Dulzaad. Wordt te Knokke, Westk., Dudz. gezegd van een nijdig kiud: een dulzaad van een kind. Door de moeders ook veel als keppenaam gebruikt.

Dulzaad is eigenlijk het zaad van sommige giftplanten: van dolik of bedwelmend raaigras (Lolium temulentum) en misschien ook van den gevaarlijken grooten scheerling (Conium maculatum). Over deze planten schreven wij hier vroeger (Biek. 1932, bl. 212-214). Het zaad van den scheerling werd vroeger op wijn getrokken en ingegeven om inwendige pijnen te verdooven. Dat van Lolium of Dolik, een grassoort tusschen gerst en haver, bezit bedwelmende eigenschappen, veroorzaakt door een zwam, die symbiotisch (dwz. samenlevend) in de dolik leeft, zoodat dit onkruid bij het zuiveren van het graan zorgvuldig moet worden verwijderd. Zoo schrijft Dodoens ‘Dolick bij tcorenwerck daer men het Bier van siedt, vermengt, maect tselve bier hoofdich ende veroorsaect dat de gene die daer af drincken, haest droncken worden: Selfs het

[p. 75]

Broot daer wat veelachtich van desen Dolick bij ghedaen is, can het hooft beroeren ende als eenighe dronckenschap maecken.’ De Bo geeft Dronkaard, zooals deze plant in 't Z. en 't W. van West Vl. heet.

Duts, m. (Veurne Amb.): haarwrong der vrouwen. Aldaar ook krote en krotte genaamd. In 't Noorden; dolle.

Overal in W. Vl. is een duts een bundel. Bv. te Knokke: een duts blommen = een ‘bouquet’ bloemen.

Eenbalg, m. (Knokke): gulzigaard. Dit woord hebben wij maar een paar keeren in engen kring gehoord. Is het niet uit het Veurnsche afkomstig??

Ei. (Knokke): een ei pelen = sch...; met entwien een eitje te pelen hebben = met iemand iets onaangenaams te bespreken hebben (ook bij Van Dale).

Electrieke roche, vr. (Heist): de verschillende soorten van het rochengeslacht Torpedo. Ned. Sidderrog. Geven bij aanraking snokken in de armen door electrische ontladingen. De Torpedo nobiliana is zeldzaam in de Noordzee. Soms wordt zij in het Kanaal gevangen. De groote Torpedo marmorata is nog zeldzamer en wordt door de visschers gevreesd.

De naam ‘electrieke rochen’ is jong en heeft de oude namen verdrongen. Een Heistsche visscher meent van zijn grootvader zoo iets als snokkers gehoord te hebben. Maar hij is er niet zeker van. Wij moeten nog verder hooren. Wie kan eens bij de oude visschers van de Westkust gaan luisteren?

Elzentap, m. (Knokke). Elzentappen zijn de kogels of vruchtjes die aan de elzen groeien. Wanneer de kinders voor hun klakkebusseproppen geen vlas vinden, gebruiken zij elzentappen of elzenkogels.

Fig. gebruikt voor dommekop. Ai gij 'n elzentap! = a gij domkop! Dom lik een elzentap.

Erieten (Sint Andries, uitspr. èrieten, met korte beklemtoonde è). Bijv. nw. afgeleid van èriet (bestaat dat zoo nog?) = haagbeuk (Carpinus betulus). De Bo geeft o.m. hernte, heernte, herntril. Het is dus waarschijnlijk dat wij herieten moeten schrijven. Dit gewas heeft vele onderling verwante namen. Daarover moet er eens een uitgebreid onderzoek gedaan worden. De oorspronkelijke vorm moet heerntrie (te Ingooigem herentrie volgens Paque) of heernteer (herenteer te Aarschot) geweest zijn: trie of teer (Eng. tree, Gr. drus) beteekent boom of heester, en hern moet van denzelfden stam zijn als ahorn en Lat. acer (bijv. nw. acernus), misschien Indogerm. wortel ker - hoofd (waaruit hersenen, Gr. kranion

[p. 76]

= schedel, Lat. cerebrum, ook hoorn). Uit denzelfden wortel komt ook kers langs het Grieksch kerasia (zie Vercoullie Etym. Woord.). Men spreekt toch ook van de kruine en den kop van een boom. In Limburg, heet de haagbeuk harrenteer (Paque). Dit zou volgens Paque harden teer, harden boom zijn. Maar dat is mis. In 't Gentsche is 't herreleer: dus oorspr. heernlaar, met hetzelfde laar als in perelaar, notelaar enz. Hesselter (van Dale) is een nevenvorm: hessel uit hersel, hersen staat tot hern gelijk Mnl. hersene staat tot Mnl. herne (Hgd. Hirn. Fr. cerveau). Deze oude namen van den haagbeuk zijn thans aan 't uitsterven. Te Knokke en op vele andere plaatsen zegt men thans meulenaarshagen. Wij hoorden ook boekenhagen, ergens in 't Brugsche.

Euren. Te Knokke in 't marbelspel: een marbel euren beteekent vrijwillig, of onvrijwillig een rollenden marbel tegenhouden, Geldt de spelregel ‘goed otn (= als hij) eurt’ dan moet de onvrijwillig geëurde marbel ter plaatse blijven liggen. Geldt daarentegen ‘kwaad otn eurt’ dan mag, de marbel een voetstoot in zijn richting, krijgen. Euren beteekent hier dus tegenhouden.

Te Knokke uitdrukking in de spelen van kinders en groote menschen, vooral in 't marbelspel en in 't kaartspel: ‘zeuren komt ip euren’ d.w.z. van bedrog komt er ruzie en einde aan 't spel. Euren beteekent hier dus uitscheiden. Te Westkapelle is deze uitdrukking door misverstand ontaard tot: ‘zeuren komt te peuren’.

Dit ww. euren schrijven wij volgens de uitspraak zonder h. Maar waarschijnlijk moet het heuren zijn, verwant met horten (stooten), Fr. heurter. De Bo kent euren met de beteekenis van goedkeuren, laten gelden, laten tellen: gebruikt in het spel om te zeggen, dat een slag volgens de spelregels is en dus telt.

Ezelstronten (Heist): kooteiers, een soort zeeëgels (Spatangus purpureus). Zie onze bijdrage Biek. 1930, bl. 15. Zoo genoemd naar den vorm. Werden vóór den oorlog gekuischt en aan de schelpwinkels tegen 0,75 fr. verkocht Deze naam verdwijnt en wordt verdrongen door kooteiers.

('t Vervolgt)

Jozef De Langhe.