|
| |
| |
| |
| |
Uit het Memoriael van Reningelst.
Wat een koster lijden kan.
Pieter Cuvelier, koster en schoolmeester van Reningelst, was op 16 April 1794 met zijn huisgezin gevlucht bij den koster van Dikkebusch; vandaar trok hij op 25 April naar Ieper. In zijn Memoriael vertelt hij nu verder (zie Biek. 1937, bl. 249) zijn bezoek te Reningelst enkele weken later.
| |
Kerk en Kosterij van Reningelst na 't eerste geweld.
Den 20n dito [Mei 1794], ik was nieuwsgierig om eene voyage naer Reninghelst te doene en te gaen zien, hoe de kerke, myne en andere woonsten gestelt waeren; want wy kreegen altyd tydinge dat het redelik ginck.
Komende op de plaetse, men was bezig met den uytvaert te doene van d'huysvrauwe Houvenaghel ter Clytte, de welke comende van Jpren vande natie (Carmagnolen) eene schote kreeg op haer rok-lyf, waer in geld genaeyt was, en haer bevryde van seffens dood te wezen. Ik wagtede tot dat het volk vertrocken was van in de kerke te gaen; want ik hadde moeten huylen in plaetse van syngen, aenziende alle den ramp van de kerke.
Daer naer ben ingegaen en vond de schaede veel grooter, als men my verbeeld hadde, en volgens ik hier van vooren geschreven hebbe, was de schaede merkelik, en waer het zaeke de kerke van Reninghelst in dien ellendigen staet zoude bevonden geweest hebb en alleen zoo gestelt, de gheele weyreld zoude dan af gesproken hebben; maer eene mindere schaede wiert niet geagt, ten opzigte van veel andere kerken.
De tweede visite was myne woonste, die ik vond in zoodaenigen ellendigen staet, dat men zulks moet zien om te gelooven, hoe een geplondert huys is:
| |
| |
stroey, pampieren, etca. was al in den vloer gesmeten, en daerinne eene kanne jnckte gegoten: gedolven en gevroetelt als de zwijns: het rooker zoodaenig a la Carmagnole, dat ik algauw de deure sloot, en liet alles in statu quo.
Ik vond my als in de woestyne, niets om te drynken als de loopende beke. Daer quam my in den sin eenige bottellien goed bier gedolven te hebben onder den grond van den wynbak; maer eylaes! 't nest was gerooft.
Myn verblyf en duurde niet lang, wel gevoelende dat ik in 't land van beloften niet en was, en gewoon was tot Boesinge ofte Langemark geruster te wezen.
De Fransche patrouille quam tot aan Westoultre, en ik vreesde van vast te raeken; naer eenen vriend of twee bezogt te hebben, die ook al niet veel voorzien en waeren, ben ik door den regen weergekeert naer de bakkerye van Boesynge.
| |
De Koster op zijn smalst.
My gebeurde dien dag een alderwonderbaerste historie.
Den selven dag 5 Juny, ik hadde eene groote genegentheyd om myne moeder ende zoone te gaen bezoeken, die tot Langemark gebleven waeren in d'hofstede van Pieter en Chaerle De Raedt, ontrent den middag, ik vond aldaer ontrent 1.100 Engelsche en Hessische soldaeten, dit verzekerde my een weynig, passeerde door naer d'hofstede die op Hooge zieken was, myne compagnon bleef te plaetze met de kynders van Jan Baptiste Cuvelier, mynen cozyn.
Op d'hofstede comende, was het gerugt aldaer gekomen dat de Fransche inbraken al Ste Julien, en dat zy alreede ter plaetse waeren van Langemark. elk liep weg, den waegen met hun goed gelaeden etca, vond my aldaer alleen met myne moeder en jongen, die altyd kermde om van my weggedraegen te worden; mits hy nog in hun gezelschap geweest hadde tot Reninghelst. 'k Hadde veel moeyte om hem te vreden
| |
| |
te stellen, en ondertusschen verliep altyd den tydt, en bleef alleen om te gaen vlugten.
Moeder gaf my eene sargie om naer den bosch te gaen meynende dat ik aldaer den nagt zoude hebben moeten passeren. Voor al eerst in den bosch te gaen, ik begaf my eerst naer de plaetse van Langemark, daer waeren alreede Fransche piquetten, en niemant mogte passeren; nam dan myne retraite naer den bosch, maer naer eene ure of twee dit verdroot my, den weg nemende naer den steenen molen aldaer zag men ook een piquet.
In den selven oogenblyk quaemen aldaer geloopen eenige Engelsche jaegers die hunnen weg verlooren hadden, het volk van daer ontrent riepen altyd: de natie comt! de natie komt! Men hadde geen beenen genoeg om te loopen. Ik daer ontrent zynde, liep agter een arm huyzeken, en stack my in d'haege, en 'k was aldaer gedoken als jemant die bloot legt.
De vrauwe van dit arm huyzeken, dit ziende en gehoort hebbende dat het geen carmagnolen hadden geweest, dede my binnen gaen, en omdat ik zeyde beangst en bevreest te zyn, zy stack my boven op ha eren zolder door eene valle in eene ydele koetse, waer ik moeste droomen om te cunnen in geraeken door de koppenetten die er in overvloed waeren, zy dede de valle toe, en droeg den zoldertrap, en liet my aldaer alleen een berauw verwecken, want ik seker peysde vermoort te zyn; ik dook mynen montre en pampieren, etca.
Terwyl ik aldus in myn droevige gepeyzen was opgetrocken, quamender eenige vrauwen en kynders in dit huyzeken geloopen, die in d' handen vande carmagnolen geweest hadden en die groot misbaer maekten, altyd zeggende: Jezus, wy en hebben geen geld, wy hebben geen geld! Met het eerste benauwt gedagt, ik liet my voorenstaen dat het carmagnolen waeren, 'k hadde redelik vele geld in mynen sak, die in geen beurseken was, ik poogde het te duyken in het dak,
| |
| |
het viel van alle canten op den solder, zoo dat ik aldaer zeer secretelik gedoken zat.
Het gerugt voorby zynde, quam ik ook wat beter by my zelven, en verstond dat het vrauwen waeren, die hunne gebeurtenissen al schreeuwen waeren vertellende. Naer twee uren aldaer in den doodstryd geweest te hebben, ik hoorde dat het stille was, ik klopte, de vrauwe zettede den trap en liet my af. Naer een weynig gedronken te hebben, want ik het zeer noodig hadde, begon de dag te vallen, zoude geirne van dat casteel vertrocken hebben, maer 'k en wistede niet langs waer.
| |
Op tocht van Langemark naar Handzame.
Daer comt een man in als van God gezonden, kloek en stout, beloofde hem een goeden loon te geven, wilde hy my tusschen de Fransche piquetten leyden en stellen op den weg van Staden. Hy nam het aen en leyde my door dyken, haegen, vrugten, dikwils al cruypende, langs St. Jean ter Vonte, alwaer de Fransche piquet stonden. Als wy regt over waeren, hy vraegde my of ik de roode-mutsen wilde zien. Ik voelde myne hayren ryzen, en bad hem te swygen, en den weg te willen verkorten. Hy leyde my voorts naer Langenewaede Cappelle, aldaer vond ik eenige vlugtende volontairen van Steenstraete, liep met hun naer den Vryenbosch, in den welken men niet een dronk water en vond. Ik was ook uytgevast: op 't eynde van den bosch, quansuys om eene pype te ontsteken, in eene gelyke cluyse, de vrauwe hadde aerdappels gezoden: wel wat ciere was dat? aerdappels en waeter, was dien dag lekker eten.
Den knegt van Pieter Cuvelier, mynen compagnon, was nu al lange te Staden weergekeert, en zy waeren al teenemael voor my bezorgt, peyzende dat ik ingesloten was. Men diende my etens en drynkens, vertelde dan myne gebeurtenisse, elk was verslegen, en wy loegen tzaemen meer als dat wy kreesschen.
Den 6en Juny 1794 ik vertrock van Staden naer Hand- | |
| |
zaeme, en nauweliks al daer aengekomen zynde, de inwoonders van Staden verlieten ook hunne woonsten, plaetze maekende voor die Eerlicke Lieden. Effectivelik 't en was niet voortydt. De carmagnolen quamen binnen en lichteden vier persoonen waer van een was den burgemeestre Glorie: zy zyn korten tyd daer naer weergekeert.
........
Wy hadden vastgestelt te logeren by Hantzaeme, ontrent den uytgang van den Vryen-bosch met spoet en benauwtheyd, dat de koeyen en peerden en gevlugte waegens onder malkander verwerden: my dogt datter wel 150 waegens quaemen uytgeloopen, d'één naer Clercken, d'andere naer Werken, Staden, Hantzaeme, etca, men liep met zulken spoed, dat het gonne van de waegens spaesende, niet en wiert opgeraept: eenen pander met geld, wiert agtergelaeten, een kynd vloog uyt de wiege; men sneed de stryngen af, weg loopende met de peerden alleen. Die den tyd niet en hadden, dooken sig in de groote taille.
De oorsaeke hier van was, dat 80 of 90 Fransche Houssaeren in den bosch waeren gesprongen, en hem doorliepen, waer door elk verhuysde. Men rekende al te saemen eenige honderd waegens die op de vlugt waeren gedreven. Vele troppen schaepen, zelf van dese prochie.
..........
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd
