Biekorf. Jaargang 43

Westvlaamsche Zanten

WIJLEN L. De Bo schreef in de inleiding van zijn onvergankelijk Westvlaamsch Idioticon (1873): ‘Duizende woorden, en van de beste, liggen op den akker van de volkstaal nog op te zanten. Maar wij hopen wel dat anderen ons zullen volgen, en het begonnen werk tot luister van ons oud westvlaamsch dialect en tot opbouw van onze algemeene Nederlandsche Moedertaal, verbeteren en voleinden’. Ja, veel werd er sedertdien nog bijgeoogst. Veel werd er gespeurd, opgeraapt, opgeschreven. Loquela en Biekorf deden werk van duur. Maar thans, 64 jaar nadat Meester De Bo de aangehaalde woorden schreef, ontbreekt nog altijd een uitgebreid en stelselmatig woordkundig, woordschikkundig en klankkundig onderzoek van het Westvlaamsche taalgebied, onderzoek dat aan de hooge eischen der hedendaagsche taalwetenschap voldoet.

Groote gebieden bleven bijna geheel onbewerkt, zooals b.v. de tale van 't Noorden, de tale van 't kustland.

Wij zullen hiernavolgend eenige lijsten van woorden en zegswijzen laten verschijnen, die wij hier en daar bij 't volk hebben opgeraapt en die bij ons weten nog niet gedrukt staan.

Abeeltjes (Knokke): een veelgekweekte kamersierplant: Cineraria hybrida (= Senecio cruentus). Ook suzannetjes genoemd. Deze benaming ontstond door vergelijking der bladeren met dezen van den abeel of witten populier, die aan den duinkant voorkomt. Deze bladeren zijn evenals de abeelbladeren van onderen viltig.

[p. 227]

Achtermalle (Dudzeele): een kinderspel. Achtermalle spelen: met de bolleketten spelen. Achtermalle - achter malle(kaar), omdat de eene bolleket achter den anderen gerold wordt. Syn. van bolleketten (De Bo).

Afkuipen (Knokke, uitspr.: ofkuupen): aframmelen, afranselen. Iemand een afkuipinge geven. Bij De Bo: er iemand in kuipen = hem foppen, in moeilijkheden helpen.

Afloopertje (Knokke, uitspr.: ofloopertje): een aankomond jong zwijntje.

Afsteken (Knokke, uitspr.: ofsteken): te vroeg kalven. Deze koe heeft heur kalf afgestoken = deze koe is te vroeg gekalfd. Bij De Bo afsteken = kalven.

Aksterbollewijtink (Dudzeele): liefkoozingswoord tot kleine kinderen. Ook: doendig kind, sporrewaan. Een aksterbollewijtink van een kind: een akster van een kind. Mijn kleenen aksterbollewijtink! Samenstelling van akster (ekster), bolle (bolletje = vet, mollig kindje) en wijtink (wijting = een visch: Merlangus vulgaris).

Anderwat (Knokke), allewat (Heist): stokje van ongeveer twee duimen lengte, aan weerszijden gescherpt, dat in het anderwat- of allewatspel gebruikt wordt. Door met een grooten stok op den top te slaan springt de anderwat omhoog en kan hij dan door denzelfden stok verre weggeslegen worden. Anderwatten (Knokke), allewatten (Heist): met den anderwat spelen. Dat spelletje is elders in West-Vlaanderen ook bekend: Agijs-, Balje-, Elje spelen; Elleken-, Gorze-slaan (De Bo). In Heist ook genoemd kudden, van kudde: stok, stokje, (mnl. codde = knots).

Apekop (Oostende): kokosnoot. Om haar harig, gerafeld uitzicht wordt de kokosnoot met een apekop vergeleken. Wij hebben deze benaming een paar keeren gehoord. Zij komt misschien voort uit de kindertale.

Arduin zagen. Het deurt lijk arduin zagen (Knokke): het duurt geweldig lang. Een werk gaat vooruit gelijk arduinzagen. Een traag mensch, een lanterfante of lanterfanter is een arduinzager.

Bakken. Uitdrukking: m'èn djuustelik gebakken (Westkapelle). Wordt gezegd na het eten op de werkdagen wanneer iedereen aan tafel blijft zitten klappen en van geen rechtstaan weet, juist alsof er geen werk was.

Bakkertjes (Knokke): naam der gekweekte sleutelbloemen (Primula elatior, Primula officinalis, Primula sinensis enz.). Wilde sleutelbloemen groeien er hier niet. Bakkruid bij

[p. 228]

De Bo en in Nederland^(1). Elders bakbloem^(2). De jonge planten werden vroeger in koeken gebakken.

Baren (Knokke): baren maken. De zee baart. Het water van den vijver baart.

Bedorvendheid. Uitdrukking: gespleten tot achter zijn ooren van bedorvendheid (Heist). Een kind bederven heet te Knokke een kind vermemmelen.

Beerlander (Dudzeele, beer- uitgesproken met langen open e-klinker): ruwe, hardvochtige man. 't Is een beerlander van een vent. Ook gezegd tot ruwe, kwade kinderen: A gij m beerlander!

Berrewulf, Berewulf (lange opene e) (Knokke): weerwolf.

Berten: Albert, Robert. Volgend spotversje te Knokke: Berten, sterten (= steerten) Pooten en ooren 'k Willen van Bertens tuubak nie meer smooren!

Beschot (het) (Knokke): kiemkracht. Deur den vorst heeft het graan zijn beschot verloren. Dat graan is te oud: d'er zit geen beschot meer in. Bij De Bo beschot = opbrengst van zaad of graan. Vgl. beschottig graan (Loquela).

Betikketakt (Dudzeele, uitspraak met scherpe i). Die jongen is betikketakt om entwadde uit te steken: betinteld, betooverd om entwadde te doen. Hij 'n kan nie laten van droef (= stout) te zijn: hij is betikketakt, betinteld. Gelijk de wijzer van een horlogie (tikketak in de kindertaal) zijn.

('t Vervolgt)

Jozef De Langhe.

(1) H. Heukels. Flora van Nederland. Groningen 1924.

(2) E. Paque. De Vlaamsche Volksnamen der Planten. Namen 1896.