Biekorf. Jaargang 43

[p. 93]

Brugsche folklore.
Een bezoek aan de Tentoonstelling.

OVER enkele maanden werd te Brugge een ‘Bond van Westvlaamsche Folkloristen’ gesticht, om te redden wat er nog te redden valt van het oude volksgerief dat hoe langs zoo meer verloren gaat, en dit te bewaren in een Museum van folklore.

De bond, om de menschen over zijn werkgebied in te lichten, heeft met Paschen een tentoonstelling ingericht te Brugge. We mogen zeggen dat ze waarlijk meegevallen is. Het was verbazend om zien wat in enkele weken werd bijeengebracht.

Er was een oude apotheek, met haar groote mortieren, haar kruiken, schalen en potten, met een oud overhaalglas, en een vreemde vischgraat als uithangbord, met oude boeken; zonder de ‘haren’ muts en de oude pijp van den apotheker te vergeten.

De Brugsche herberg waar men tapte van 't vat in groote potten, behoort ook reeds tot het verleden; het deed ons plezier dit alles terug te zien, den ouderwetschen disch en de ronde tafel, de oude herbergspelen: loto, ganzenspel, toptafel en vogelpiek, de spaarkas, de solferpotten, de spuwbakken, den ouden glazen vliegenvanger ‘met bier’ en de onvermijdelijke kader met het oog Gods, tegen de vloekers.

Ernevens was een oud erwetsche huiskamer samengesteld: een oude commode met het Mariabeeldje, het spellewerkkussen met bijzaken, de kleine stoeltjes, de koperen ketels en potten, het rek met de ronde tinnen lepels, een stel manden, de blikken paander, een loopstoel voor kinderen, den kapmantel met de pijpemuts, en nog veel meer.

Het gerief van een oude drukkerij was er met veel smaak opgesteld.

[p. 94]

Velen bewonderden de verzameling gekleede wassen O.L. Vrouwbeelden gesloten in een glazen kastje, die vroeger in sommige Brugsche kloosters vervaardigd werden, o.m. bij de Arme Claren.

Een hoekje was voorbehouden aan de oude schuttersgilden; het was vooral de oude St. Jorisgilde die er haar vaandels, medaljes, gildeteekens, uniformen, bogen, en kanons ten toon stelde.

In een kast lag een verzameling patacons, nevens houten vormen om St. Niklaaskoeken te bakken en een koperen hoorn, waarmede men te Brugge hee(te)hrood tuitte op Nieuwjaar en enkele andere dagen.

De hoorn van heetebrood bracht me de roggen maftjes met krenten in 't geheugen, die bakker Boekhout uit de Wapenmakersstraat rond 1910 in den handel bracht; hij stuurde er zijn drie zonen mede rond, die iederen dag van de week in een ander kwartier van de stad met hunne mand en hun koperen hoorntje de maftjes gingen verkoopen, waar ze vooral door de kinders gegeerd waren.

Het oude drukwerk was goed vertegenwoordigd: doodbrieven, sanctjes (waaronder prachtige op perkament), oude gebeden, volkskundige prenten, oude liedjes, blauwe volksboeken, en veel koperen platen waarmede vroeger dit drukwerk vervaardigd werd. Een verzameling oude speelkaarten, te Nieuwpoort gedrukt, bevatte kaarten voor Keuningsvlaanderen en voor Keizersvlaanderen, de eene met de zon van Pietje quatorze, de andere met het wapen van Spanje. Onder de talrijke bedevaartvaantjes, was er maar één van Westvlaanderen, nl. van Ste Godelieve te Gistel⁽¹⁾. We zagen ook boeken en gazetten over de oude Brugsche reuzen en den Brugschen uitvinder der vliegkunst, Centen De Groof (Rotterdam 1831 - Londen 1874)⁽²⁾.

Vergeten we ook niet de volkskundige werken: Rond

(1) De bedevaartvaantjes komen weer op; te Assebroek O.L.V., zijn er reeds van O.L. Vr., en te Assebroek St. Jozef komen er dezen zomer van St. Kristoffel.

(2) Zie Biekorf, 1912, bl. 32-63.

[p. 95]

den Heerd en de Volkskundige Boekenschouw door eerw. heer D^r Lodewijk De Wolf zaliger bij Biekorf uitgegeven.

Het hing er vol oude prenten: kantwerksters, binnenzichten van godshuizen, de stadsuitklinker ‘den Timmeren’, de tamboer-majoor van de Garde civiek, Pietje Brilleman, den ouden paardentram die van den Bassin naar de statie reed, en ook de prondelmarkt die aan 't vergaan is, omdat de menschen nu nieuwen brol koopen in groote winkels.

Er was een kast met oude pijpen, snuifdoozen, brillen, messen, ketens, knoopen, en andere kleinigheden uit het dagelijksch leven van onze grootouders.

Ik zag er voor het eerst de brandtrompe van den halletoren, waarvan mijn moeder zaliger soms vertelde. Ze woonde onder den toren in de Breidelstraat, en als de waker op de halle brand ontwaarde, luidde hij het brandklokje en riep door zijn tromp waar het brandde; 's nachts vooral was dit vervaarlijk, en iedereen spoedde zich naar de plaats van de ramp. De telefoon heeft daar een einde aangesteld; de brandtrompe verhuisde naar het museum en het brandklokje, naar ik vroeger hoorde, naar de St. Jozefskapel in de Langestraat (Bilkske).

Vermelden we nog een oud kegelspel, een kijkkast, het geschilderd ‘plakkaat’ waarmede een liedjeszanger, vóór den oorlog, op de markt stond, een ‘serpent’⁽¹⁾, loterijtrommels, alle soorten van oude lampen (de vetlampjes en de blikken carburelampen van onder den oorlog waren er niet te zien!), een ouderwetsch rijwiel, een Brugsche slede, een merkwaardige reeksoude wandelstokken, twee degenstokken, oude regenen zonneschermen, marionnetten en oude beelden die als uithangborden dienst deden: een bakker, een winkelende vrouw en vooral ‘den huuzaar’.

Deze laatste is welbekend van de oude Bruggelingen: eerst stond hij boven een winkeldeur bij den Bassin,

(1) Een oud blaasinstrument gespeeld in den lijkdienst van een zekere klasse.

[p. 96]

later verhuisde hij tot dicht bij den Theater, daarna naar de Vlamingstraat en vervolgens naar de Cordoeaniersstraat, om eindelijk ongeschonden in het Gruuthuzemuseum aan te landen.

Een andere oude welbekende Bruggeling was er ook aanwezig, namelijk Jantje van Pardoens, die reeds lange lange jaren van uit zijn zoldervenstertje de brave menschen gadeslaat die over de Katelijnevest naar de Katelijnepoort trekken.

Alwie er geweest is, en die van ‘oekd’ Brugge houdt, heeft er zijn hartje opgehaald. Laat ons hopen dat al die oude herinneringen niet zullen voorgoed uiteengerukt worden na de tentoonstelling, maar weldra zullen prijken met nog andere verzamelingen, ook van den buiten, in ons langverwacht Museum van folklore.

Jos. De Smet.

- Al wie wil medewerken aan dit Museum, door het schenken van oud volkskundig gerief of door lid te worden van den Bond van Westvlaamsche Folkloristen (jaarl. bijdrage: 20 fr.), wende zich tot den griffier van den bond. Verbrand Nieuwland, 4, te Brugge.