Biekorf. Jaargang 43

De Carmagnolen te Reningelst, 1793.

DEN 6 September 1793 vielen de Fransche troepen (de ‘Carmagnolen’, de ‘Nations’) te Reningelst binnen; Pieter Cuvelier, koster en schoolmeester van de parochie, vertelt daarvan in zijn Memoriael.

Gevlucht in het bosch.

‘Middeler tijd elk vlugtede ter plaetse om syn leven te salveren, men trok naer den cant van Vlamertinge, Elverdynge, Jpren. Vele namen hunnen toevlugt naer de bosschen met vrauw en kynders. Eenige hadden gelukkelik hunne wynkels met waegens in den nagt weggevoert.

Ik liep naer d'hofstede van Franchoys Delie met mynen kleynen jongen die ik moeste draegen omdat hy aen handen en voeten vermynkt was; dit werk en de benauwtheyd die ik hadde voor myne moeder en ondermeester die thuys gebleven waeren, dede my den hert-klop krygen. Ik nam dien weg peyzende dat de nations aldaer niet en zouden gekomen hebben; maer het bleek anders.

Myn pak in d'hofstede gelost hebbende, en nog van een van myne neven die met my woonde, Louis Lefebure van Brugge, keerde weder om myne moeder te gaen haelen. Door d'hofstede Jacobus Dekeuwer, quamen de kogels altyd al ronken door d'haege, dat

[p. 67]

eenige vlugtende my tegenkomende, raedende met teeken en woorden van weder te keeren: my dogt dat dit het geraedzaemste was.

Ik keerde weder met droefheyd, my en de mynen bevelende in Gods genaede en de bescherminge.

Ik kroop in den bosch met d'huysvrauwe van Joannes Vanden Berghe, laetende mynen zoon ende neve in huys (met) andere kynders vyf a ses in 't getal, my inbeeldende datter hun geen quaed en zoude gebeuren, gelyk het waer is geweest.

Dito Delie ons gehoort hebbende, stak met haesten eenige sacken vol, en syn wagen gelaeden hebbende, stack hem innewaerts den bosch, en alles was daer beter als 't huys; ongelukkeliik vergeet den sak met lynwaet en kynder hemden: de Franschen zorgden daer vooren.

Nauweliks waeren wy in den bosch getreden niet verre van het huys, of wy hoorden ter plaetse van Reninghelst een vervaerlik gerugt van schreeuwen ende tieren even als d'helle open gegaen hadde, roepende: vive la nation! vive la liberté!

Martin Gryson, die een weynig te lange ontrent de plaetse gebleven hadde, meynde te vlugten door den cour van het casteel om den weg van Vlamertinge te winnen, de deure open doende met eenen grooten yzeren ryngel die hy in syne handen hadde, wiert seffens met twee schoten door en door beyde syne handen geschoten, is t'Jpren naer 't hospitael geloopen, wel genezen, en daer naer connen spitten en delven.

Het Kasteel in brand.

Het tweede werk was het casteel branden, hetwelke zy hebben doen branden met de meubels selve, bovendraegende, bedden, stoelen, gordynen, etc^a; door den middel quam de cappe in vier, dese viel op d'eerste solder en soo voorts, daer was veel goed in 't casteel en alles wiert door de vlammen verteyrt: men hadde nog uyt voorzorge eenige kostelikke meubels als pendulen, posteleyn, gemetst in meuren en naer den brand alles

[p. 68]

was bedorven, menigte bier en wyn van de beste qualiteyt, een tonne caffé bourbon van 1.100 L., twee stukken wyn in vaten, jmmers een magazyn van alles.

De Carmagnolen op het hof.

Wij dan in den bosch zynde, in een moment quam d'hofstede vol peerden en voetvolk. Sy liepen seffens in 't huys, men schreeuwde, men tierde, men swoer, men sloeg alles open, Franchoys Delie tragtede se te paeyen met eten en drynken, deelde omtrent 12 croonen; 't was even eens, zy namen dat hun diende, liepen in den kelder, namen de boter potten, en naer de boter met hunne zuyvere handen uytgenomen te hebben, smeeten den pot met de reste buyten. Sy deden de jongens roepen: Vive la nation! vive la liberté! De vryheyd was waerlik groot.

Naer dese bende vertrocken, 'k naem zeer den tyd waer van te gaen zien naer de kynders, maer siende nog eenen hoop op d'hofstede comen, keerde wederom naer den bosch. De jongens en wilden in huys niet meer blyven van schrik, zoo dat wy verpligt waeren hun door een gat van d'haege in den bosch te steken.

Dese pluymden de reste, vonden twee stucken lynwaet op 't hoey gedoken, dit stond hun ook aen, en gingen daer mede weg. Ik hadde myn geld aen den soone gegeven, gelukkelik dat hy cael gekleed zynde, niet aengetast en wiert.

Rekent eens in wat schrik wy daer zaten vreesende altyd eene visite te hebben van die heeren, ik graefde myn montre tusschen twee plansoenen, myne handboeken onder een struyk, de reste van myn geld in een gat, d'huysvrauwe Joannes Vanden Berghe, haer geld, goude keten, onder een tronk, door het gerugt altyd verkruypende, en op 't eynde van 't spel vonden wy nog 't een en 't ander, en wy hebben veel moeyte moeten doen om alles te vynden.

Ontrent elf uren begeyrig zynde hoe alles ter plaetse was afgeloopen, settede my op den weg, maer comende ontrent het huys van Joseph Beyts, 10 a 12 Fransche

[p. 69]

komen my tegen, ik sloeg om agter den hof van Pieter Ryckebusch, kreeg soodaenig den herteclop, dat ik my in den dyk nederlegde om adem te haelen.

Niet durvende naer de plaetse wederkeeren, ik ging naer d'hofstede Jacobus De Coninck, die ik alleen vond, en zeyde van geen nations gezien te hebben; alle de vrauwspersoonen waeren weg en de koeyen en waeren nog niet gemolken: hy hadde de beleeftheyd my eene tasse thé te maeken.

De Carmagnolen in de Kosterij.

Aldaer nu draeyende op de velden, niet wetende waer my keeren, hoorde ik het droevig voorval van het casteel 't welke men sag vlammen; ik vlamde ook om te gaen zien de gonne die ik thuys gelaeten hadde, maer vreesende nog eene zulke ontmoetinge, zond jemant gevende twee permissie schellyngen, om te jnformeren hoe het met moeder, den ondermeestre en myn huys was afgeloopen. Den ondermeestre quam my vynden, en seyde my dat sy het ontstaen hadden met eten en drynken te geven, eenig geld te schieten aen d'eerste twelke 12 croonen gekost hadde. Myne moeder bad hun niet in stucken te slaen, twelke zy niet en deden. Sy opende alle de cassen ende camers, doorsogtense, en de kleederen hebbense wederom in de selve plaetse gehangen. Zy vonden eenige paer koussen die een weynig gestopt waeren, bekeekense en lieten se liggen. Heeren zyn heeren. Zulke wierden op 't leste onse beste.

Sy ruttelden op myne forte piano, moeder recommandeerde hun niets te breken. Moeder, zeyden zy, daer zal niet gebroken worden. De tweede casse, zy en wildense niet open gedaen hebben. Op de vaute trocken de schuyven open met plonderinge, dit was hun de moeyte niet weerd; maer een ander casken waer van ik den sleutel mede genomen hadde, braken zy open, en namen het geld die er in was, en lieten de reste.

Alle myne boeken en pampieren waeren ongehindert gebleven; maer onnoozelik vergeten hebbende eene

[p. 70]

reliquie in zilver beslag, aen d'eene cant het afbeeldsel van den H. Joseph met het kyndeken Jesus, aen d'ander cant een stuksken van het H. Cruys, van Ste Donaes en eenige andere, hebben zy medegedraegen.

Een paer nieuwe schoen deden sy aen in moeders presentie, blyde zynde datse zoo wel pasteden, en den carmagnol liet de syne.

Dat eerlik en aengenaem gezelschap uyt myn huys vertrekkende, vraegden den ondermeestre mede om den weg te wyzen naer de calchiede van Vlamertinge. Dit peynde hun en durfden het niet weygeren: toonde hun den weg tot de Meessenstraete, zeggende dat hy niet voorder den weg en wiste, dat hy maer nieuwelik op de prochie was gekomen, men liet hem wederkeeren; maer een stap of thien gegaen hebbende, wiert al zyn geld gepluymt, pennemessen, etc^a, en alle de gonne die mede geweest hebben om de troupen den weg te wyzen, hebben de zelve voldoeninge ontfangen.

Naer dat exploit, hy quam ons haelen naer den bosch, waer wy nog besig waeren met ons goed op te zoeken, de beurse van jongvrauwe Clare Vanden Berghe was de leste, zy hadde een halven zak koorne aen den aermen belooft, missen aen Ste Antonius, mynen ondermeestre vondse zelve.

Het is moeylik iet te verbergen in de bosschen, hebbe dit by ondervinding bevonden’.